ماجرای توزیع روغن مایع‌های آلود در دولت رئیسی چیست؟

رویداد۲۴ یاشار سلطانی در گزارشی نوشت: مرداد ماه سال ۱۴۰۰ سه کشتی که از بندر‌هایی در ترکیه و آرژانتین بارگیری شده بودند در بندرعباس پهلو گرفتند. کشتی‌ها که در مجموع ۹۱،۴۸۶ تن روغن را حمل می‌کردند و باید مراحل ترخیص برای ورود به بازار ایران را طی می‌کردند. 

وارد کننده این محصولات «شرکت مادر تخصصی بازرگانی ایران» بود و محصولات‌شان در مخازن «فریکو» و «خلیج فارس» گمرک شهید رجایی بندرعباس تخلیه شد تا سایر کار‌های ترخیص و ورود آن‌ها به بازار ایران انجام شود.

حالا که این گزارش تنظیم می‌شود احتمالا بخشی از این روغن‌ها وارد بدن من و شما شده است، اما اسناد و مدارکی که در ادامه این گزارش منتشر می‌کنیم نشان می‌دهد که یک فاجعه بهداشتی در حوزه سلامت ایرانی‌ها در جریان واردات این ۹۱ هزار تن روغن رخ داده است.

نمونه‌گیری‌های مکرر با یک جواب قاطع

از مرداد ۱۴۰۰ که محموله‌های سه کشتی Aramon، Golden Tulip و ATHINA M وارد بندرعباس شدند تا تیر ۱۴۰۲ که نهایتا بخش بزرگی از این محموله وارد بازار ایران شد، چهار بار فرایند نمونه‌گیری از این محصولات در آزمایشگاه‌های رسمی ایران انجام شد و نتایج همه‌ی آزمایش‌های یکی بود: «این روغن‌ها به دلیل فاکتور‌های باقیمانده سموم کشاورزی «غیر قابل ترخیص و غیرقابل مصرف خوراکی هستند».

اولین آزمایش رسمی ۱۴۰۰/۰۷/۱۰ از این محموله توسط کارشناسان معاونت غذا و داروی استان هرمزگان صورت گرفت و این محصولات غیر خوراکی توسط انسان و در نتیجه غیر قابل ترخیص شناخته شدند.

بر اساس نظر این کارشناسان، فاکتور‌های باقیمانده سموم کشاورزی در این روغن‌ها بیشتر از استاندارد‌هایی بود که در ایران تعیین شده بود و در نتیجه این محصول برای مصرف خوراکی انسان مناسب نیست.

این آزمایش برای دومین‌بار در ۱۴۰۰/۰۹/۰۷ تکرار شد. این‌بار نمونه‌ها به سه آزمایشگاه در بندرعباس، قشم و تهران ارسال شدند و خیلی زود نتیجه بررسی‌ها اعلام شد. نتایج دومین بررسی‌ها هم نشان می‌داد که این محصول مسموم بوده و به دلیل اثرات باقیمانده از سموم کشاورزی در آن به هیچ وجه مناسب مصرف انسان نیست و نباید وارد بازار مواد خوراکی ایرانی‌ها شود.

سومین آزمایش در تاریخ ۱۴۰۰/۱۱/۰۲ به درخواست شرکت وارد کننده (شرکت مادر تخصصی بازرگانی ایران) و طبق دستور مدیرکل وقت امور فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان سازمان غذا و دارو انجام شد. در این آزمایش هم نمونه‌ها به آزمایشگاه مرجع کنترل غذا و دارو در تهران ارسال شد و مطابق دو آزمایش قبلی عدم انطباق آ‌نها از نظر فاکتور باقیمانده سموم و در نتیجه غیرقابل ترخیص و مصرف انسانی بودن آن‌ها مورد تایید قرار گرفت.

اول اسفند ماه سال ۱۴۰۰ سرپرست حوزه معاونت غذا و دارو در نامه‌ای به رئیس سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند که سه بار از محموله روغن وارداتی که در گمرک شهید رجایی نگهداری می‌شود نمونه‌برداری و آزمایش شده و در هر سه آزمایش نتایج نشان می‌دهد که این محصولات به دلیل فاکتور‌های باقیمانده سموم کشاورزی در آن مناسب خوراک انسانی تشخیص داده نشده‌اند.

اما این پایان ماجرا نبود. کمیته‌ای مشورتی در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ رای به نمونه‌گیری مجدد از این محموله می‌کند و به این ترتیب ۱۰ ماه پس از ورود این محصولات به ایران بار دیگر زمینه برای نمونه‌برداری و آزمایش از آن‌ها فراهم می‌شود.

نمونه‌های چهارمین آزمایش هم به اداره کل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل غذا و دارو و آزمایشگاه فاروق ارسال می‌شود و در ۱۴۰۱/۰۲/۲۵ طی‌نامه‌ای به سازمان غذا و دارو بار دیگر اعلام می‌شود که این محموله «غیر قابل مصرف انسانی» است.

در این گزارش بیان می‌شود که این محموله آلوده به آفت‌کش‌های مالاتیون، دلتامترین، پیپرونیل بوتاکساید، پیریمیفوس متیل همانند نتایج آزمون قبلی می‌باشد. در این گزارش همچنین ذکر شده که میزان مالاتیون، پیپرونیل بوتاکساید و دلتامترین اختلاف فاحشی با حد مجاز تعیین شده در ایران دارد.

در نهایت در ۱۴۰۲/۰۲/۲۷ نتایج این آزمایش‌ها به مدیرکل غله استان هرمزگان ارسال می‌شود و از او خواسته می‌شود درباره‌ی وضعیت این محموله تعیین تکلیف صورت بگیرد.

خروج غیرقانونی ۴۵۰۰ تن روغن مسموم

در ماه‌های نخست ورود محموله به ایران و حد فاصل انجام نمونه‌برداری اول و دوم ۴۵۰۰ تن از این محموله بدون هماهنگی با گمرک شهید رجایی از مخازن خارج می‌شود.

این مجموعه بین کارخانه‌های شرکت مارگارین، شرکت نوش پونه مشهد، شرکت حیات هرمزگان، روغن نباتی گلناز، تعاونی فرآوری غذایی تارا، شرکت نرگس شیراز، فرآورده‌های روغنی ایران فریکو و شرکت روغن نباتی مریم طبرستان توزیع می‌شود. اما کمی بعد و با اطلاع مسئولان، دستگاه قضایی وارد عمل شدند و با صدور دستور قضایی جلوی مصرف این محصولات را در کارخانه‌های مورد نظر تا تعیین تکلیف استاندارد‌های بهداشتی آن می‌گیرد.

رای به ترخیص نیمی از محموله روغن‌های مسموم در ۱۴۰۲

اتفاق مهم در سرنوشت این محموله در شهریور ماه ۱۴۰۱ و یکسال پس از ورود این محموله به ایران رخ داد. در این تاریخ یک کمیته فنی نتایج به‌دست آمده در نمونه‌گیری‌ها را غیر قطعی دانست و به این ترتیب رای به آزادسازی محموله‌های دو کشتی که نزدیک به نیمی از کل محموله را شامل می‌شد، داد.

رای کمیته فنی صادر شده در تاریخ ۱۴۰۱/۰۶/۳۰ به شرح زیر است:

با توجه به بررسی‌های به‌عمل آمده و در نظر گرفتن عدم قطعیت نتایج، صرفا حدود باقیمانده آفت‌کش‌های روغن خام آفتابگردان در ۲ کشتی Aramon و Golden Tulip مجموعا ۴۷،۴۸۶ تُن روغن خام آفتابگردان مورد تایید است.

این مسئله طی نامه‌ای در تاریخ ۱۴۰۱/۱۰/۲۸ از سوی رئیس دانشگاه علوم پزشکی به اطلاع دادستان وقت هرمزگان رسید. نکته‌ی عجیب در اینجا، اما این است که با توجه به گذشت زمان زیادی از تاریخ ورود این محصول تاریخ انقضای آن گذشته و به این ترتیب این محصول قابل مصرف نبود. با این حال طی مکاتبه‌ای که با سازمان غذا و دارو صورت گرفت تاریخ انقضای ۴۷،۴۸۶ تُن از این محموله در تاریخ ۱۴۰۲/۰۲/۱۶ به مدت ۶ ماه دیگر تمدید شد!

در این میان و تا اینجای کار ۴۴،۰۰۰ تن باقیمانده از این محموله که توسط کشتی ATHINA M وارد ایران شده بود همچنان غیر قابل خوراکی تشخیص داده شده و در مخازن نگهداری می‌گردد؛ که قابل پیش‌بینی است این محصول هم با طی روند قبلی و دستکاری تاریخ انقضای آن به زودی وارد بازار شود.

به هر روی بر اساس این گزارش محصولی که با رای قطعی آزمایشگاه‌های رسمی داخل ایران آلوده به سموم کشاورزی بوده به راحتی و با گذشت زمان مجوز ورود به بازار دریافت کرده و عجیب‌تر اینکه برای تسهیل این کار تاریخ انقضای محصول هم دستکاری شده و به همین راحتی بیش از ۴۷ تن روغن مسموم و تاریخ گذشته وارد بازار خوراکی ایرانی‌ها شد!