علی لاریجانی کیست؟/ همه سوابق مشهورترین اصولگرای میانه‌رو

رویداد۲۴ مریم آیتی: سوت آغاز انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم زده شد و از پنجشنبه کاندیداها برای ثبت نام به مدت پنج روز مهلت دارند. جمعه یازدهم علی لاریجانی برای ثبت نام وارد ستاد انتخابات وزارت کشور شد. چهره‌‌ای که حضورش در انتخابات می‌تواند معادلات انتخابات را به طور محسوسی تغییر دهد. پیش از این حزب اعتدال و توسعه لاریجانی را در لیست کاندیداهای مورد حمایتش قرار داده بود. علی لاریجانی از چهره‌های مورد وثوق رهبری بوده است که به عنوان یک اصولگرای میانه‌رو شناخته می‌شود. رد صلاحیت او در انتخابات پیشین ریاست جمهوری باعث می‌شود که همچنان تردیدها درباره نظر شورای نگهبان وجود داشته باشد. در ادامه درباره سوابق سیاسی و اجرایی علی لاریجانی بخوانید. 

بیوگرافی علی لاریجانی

علی اردشیر لاریجانی معروف به علی لاریجانی سیاستمدار اصولگرا و مدرس رشته فلسفه در دانشگاه است. علی لاریجانی در ۱۳ خرداد سال ۱۳۳۶ در شهر نجف عراق به دنیا آمد. او دومین پسر مرحوم حضرت آیت الله العظمی میرزا هاشم آملی و از شاگردان شهید استاد مرتضی مطهری و نیز داماد ایشان است. 

خانواده لاریجانی اصالتاً اهل منطقه لاریجان در شهر آمل هستند. پدر او میرزا هاشم آملی، از روحانیون بزرگ شیعه قبل از تولد وی مشغول تحصیل در حوزه علمیه نجف بوده است و علی لاریجانی هم در نجف به دنیا آمد. جمعا شش فرزند هستند و چهار برادر به نام‌های محمدجواد، صادق، باقر و فاضل دارد و خواهرش هم همسر مصطفی محقق است. برادر کوچکتر او صادق آملی لاریجانی نیز سال‌ها به عنوان رئیس قوه قضائیه فعالیت کرده است.

از خویشاوندان شناخته شده علی لاریجانی می‌توان به شهید مرتضی مطهری (پدرخانم او)، مصطفی محقق (داماد یا همان شوهر خواهر او) و دکتر احمد توکلی (پسر دخترخاله او) اشاره کرد.

علی لاریجانی در سن بیست سالگی با دختر ۱۵ ساله استاد شهید مرتضی مطهری ازدواج کرد و حاصل این وصلت، دو دختر به نام‌های فاطمه و سارا و دو پسر به نام‌های مرتضی و محمدرضا است. شایان ذکر است که دختر او فاطمه هم‌اکنون در حال تحصیل در دوره رزیدنسی پزشکی داخلی درکلیولند آمریکا است.

تحصیلات علی لاریجانی

علی لاریجانی دوران دبستان را در مدرسه ادیب و دوره متوسطه را در دبیرستان صدر قم سپری کرد و لیسانس خود را از دانشگاه صنعتی شریف در رشته ریاضی و علوم کامپیوتر با رتبه اول اخذ کرد. سپس در رشته فلسفه دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و دکتری خود را در این رشته و زیر نظر اساتیدی، چون دکتر غلامعلی حداد عادل و دکتر کریم مجتهدی کسب کرد.

گفتنی است که رساله دکتری او در خصوص ایمانوئل کانت، فیلسوف ایده‌آلیسم آلمانی بوده و او پس از دفاع از رساله خود به عنوان هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد.

فعالیت‌های نخست علی لاریجانی

علی لاریجانی از شاگردان استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری (ره) و نیز داماد ایشان است. وی در روز‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی، بدلیل حساسیت سازمان صدا و سیما، با رایزنی استاد شهید مطهری به آن سازمان وارد شد و یک دوره از فعالیت خود را در آن سازمان آغاز کرد. در آن ایام لاریجانی در مقابل تحرکات ضد انقلابی بنی صدر و منافقین با همکاری و همفکری نزدیک شهید بهشتی، در جهت روشنگری افکار عمومی اهتمام خاص داشت.

سابقه نظامی علی لاریجانی در سپاه

علی لاریجانی در حدود سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۱ در سپاه پاسدران مشغول فعالیت بوده و از حدود سال ۱۳۶۸ نقش جانشین رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران را به عهده داشته است. گفتنی است که درجه وی در سپاه پاسدارن، سرتیپ پاسدار است. او همچنین در زمان حضور در سپاه پاسداران نقش‌هایی از جمله معاونت وزیر کار و امور اجتماعی و همچنین معاونت وزیر پست، تلگراف و تلفن را نیز تجربه کرده است.

سوابق صدا و سیمای علی لاریجانی

علی لاریجانی در سال ۱۳۷۱ و در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی به دلیل استعفای سیدمحمد خاتمی، به مدت یک سال وزیر ارشاد شد. وی مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را از ۲۰ مرداد ۱۳۷۱ تا ۲۶ بهمن ۱۳۷۲ برعهده داشت. از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۳ با حکم رهبری دوباره به سمت خود در صدا و سیما برگشت و رئیس سازمان صدا و سیما شد.

در دوران ریاست او در صدا و سیما که حدوداً ۱۱ سال به طول انجامید، تغییرات متعددی در این سازمان رخ داد که از میان آن‌ها می‌توان به افزایش تعداد کانال‌های تلویزیونی به عدد هفت، راه‌اندازی روزنامه «جام‌جم» و تأسیس شرکت تولید فیلمی به نام «سیمافیلم» اشاره کرد. 

وی از مخالفان ممنوعیت خرید و فروش و نگهداری دستگاه ویدیو بود و در دوران کوتاه وزارتش، این ممنوعیت را با تأسیس مؤسسه‌ای برای توزیع فیلم‌های مجاز شکست.

در زمان ریاست علی لاریجانی در صدا و سیما شبکه‌های استانی زیادی راه‌اندازی شد. از جمله این شبکه‌ها می‌توان به شبکه رادیویی و تلویزیونی استانی قم، رادیو معارف، شبکه قرآن، العالم، الکوثر، شبکه خبر و شبکه‌های جهانی جام جم اشاره کرد.

در آن زمان مجموعه تلویزیونی‌هایی نظیر ولایت عشق، تنهاترین سردار، مردان آنجلس، مریم مقدس، روشنتر از خاموشی، شیخ بهائی، کیف انگلیسی، شب دهم، در چشم باد و سریال بیادماندنی خانه سبز ساخته شد. همچنین همایش چهره‌های ماندگار، تاسیس روزنامه جام جم، توسعه فعالیت‌های چند رسانه‌ای شخصیت بخشی، و گسترش مراکز صدا و سیما نیز در آن دوران شکل گرفت.

دوره بلندمدت حضور علی لاریجانی در ریاست سازمان صداسیما همواره با انتقادات و مخالفت‌های فراوانی همراه بود. از جمله مخالفان او می‌توان به سیدمحمد خاتمی در دوران دولت‌های هفتم و هشتم و همچنین اعضای مجلس ششم نام برد. علت اصلی این مخالفت‌ها را مختصراً می‌توان محروم بودن اصلاح‌طلبان از رسانه ملی و همچنین ضدیت این رسانه با مواضع آن‌ها دانست.

قابل ذکر است که مجلس ششم در پی مخالفت‌ها و مشکلات موجود با سازمان صدا و سیما، طرح تحقیق و تفحص در امور مربوط به صداوسیما را پیگیری کرد که علی‌رغم مخالفت شورای نگهبان، بالاخره این طرح با موافقت رهبر انقلاب همراه شد. اجرایی شدن این طرح افشای چندین تخلف و فساد اقتصادی در این سازمان را به دنبال داشت.

حضور علی لاریجانی در شورای عالی امنیت ملی ۱۳۸۳-۱۳۸۶

پس از پایان دوره ریاست علی لاریجانی در سازمان صداوسیما، او ابتدا با حکم مستقیم رهبر انقلاب به عنوان نماینده ایشان در شورای عالی امنیت ملی منصوب شد. لاریجانی که به مدت پنج سال یکی از دو نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت بود در شهریور ۱۳۸۴ با حکم رئیس جمهور به دبیری شورای عالی امنیت ملی منصوب شد و با این مسئولیت، هدایت پرونده اتمی ملی به عهده او گذاشته شد.
تئوری لاریجانی در هدایت پرونده هسته‌ای بر سه رکن اساسی استوار بود:

۱) ایجاد فضای اجماع ملی در کشور با پرهیز از مناقشات داخلی

۲) مقاومت هوشمندانه دیپلماتیک با بهره گیری از ظرفیت‌های مختلف دیپلماتیک. اعم از دیپلماسی رسمی، دیپلماسی پنهان و دیپلماسی مسیر دو و دیپلماسی عمومی

۳) حرکت فعال در صحنه موضوعات منطقه‌ای و بین المللی و ایجاد همگرایی بیشتر با پرونده هسته‌ای براساس ارکان فوق، همزمان با مذاکره با آژانس و نماینده ۱+۵ با روسای کشور‌های مهم منطقه نظیر رئیس جمهور سوریه، پادشاه عربستان، رئیس جمهور الجزایر، نخست وزیر عراق، روسای کشور‌های خلیج فارس، روسای جمهور ترکیه و پاکستان. او تئوری همگرایی منطقه‌ای در جهت خنثی کردن ماجراجویی‌های آمریکا در منطقه را دنبال کرد.

علی لاریجانی در کسوت نمایندگی و ریاست مجلس شورای اسلامی ۱۳۸۶-۱۳۹۸ 

علی لاریجانی در انتخابات سال ۱۳۸۴ برای نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران شرکت کرد و در این انتخابات شکست خورد و در بین هفت کاندیدا در رتبه ششم قرار گرفت. او در دوران مجلس هشتم، نهم و دهم از شهر قم نامزد شده و پس از انتخاب شدن، ریاست این مجلس را در هر سه دوره به عهده گرفت.

مجلس هشتم: با نظر اکثریت نمایندگان مجلس هشتم و با کسب ۲۳۰ رای به عنوان ریاست مجلس شورای اسلامی انتخاب شد. 

مجلس نهم: در مقام ریاست مجلس نهم با تلاش خود در این جایگاه توانست طرح اجرایی برنامه جامع اقدام مشترک را در زمانی کوتاه در مجلس تصویب کند.

مجلس دهم: در تاریخ ۱۱ خرداد سال ۱۳۹۵ و با کسب ۲۳۷ رای موافق به عنوان ریاست مجلس دهم انتخاب شد. در تاریخ ۹ خرداد سال ۱۳۹۷ انتخابات هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی با حضور ۲۷۹ نماینده برگزار شد و با کسب ۱۴۷ رای برای سومین سال مجلس دهم به عنوان رییس قوه مقننه انتخاب شد.

اصلی‌ترین منصب علی لاریجانی در دوران حضور او در عرصه سیاست را باید ریاست قوه مقننه دانست. از مهم‌ترین اتفاقات مجلس هشتم، تأسیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در شهر قم توسط او بود. 

در خلال مجلس نهم، میان علی لاریجانی به عنوان رئیس قوه مقننه و محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس قوه مجریه درگیری‌ها و مشاجرات فراوانی صورت گرفت که از تاریخی‌ترین آن‌ها می‌توان به دعوای لفظی این دو در صحن علنی مجلس در پی اتهامات اقتصادی محمود احمدی‌نژاد به برادران لاریجانی اشاره کرد.

علی لاریجانی در جریان انتخابات مجلس دهم تا حدودی هم‌سو با دولت تدبیر و امید و جریان اصلاحات شد. این اتفاق اگرچه کاهش آرای او در شهر قم را به دنبال داشت، ولی مجدداً جایگاه او به عنوان رئیس مجلس را تثبیت کرد. اظهارنظر‌ها و مواضع علی لاریجانی در خصوص برجام و دیگر مسائل کلیدی کشور در آن برهه، واکنش‌ها و انتقادات فراوانی را به همراه داشت. با این حال برخلاف انتظار بسیاری از رسانه‌ها و مردم، علی لاریجانی در انتخابات دوره یازدهم مجلس شرکت و ثبت نام نکرد و بعد از ۱۲ سال از حضور به عنوان یکی از سران قوا کنار کشید.

علی لاریجانی از خرداد ۱۳۸۷ تا خرداد ۱۳۹۹ پنجمین رئیس مجلس شورای اسلامی بود. تصویب برجام به عنوان یکی از مهمترین سند‌های بین المللی ایران و تنها با ۲۰ دقیقه در مجلس با پافشاری‌های وی به تصویب رسید. وی در تاریخ ۸ خرداد ۱۳۹۹ به سمت مشاور مقام رهبری و عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.

گرایش سیاسی علی لاریجانی

علی لاریجانی در دولت پنجم به عنوان عضو جمعیت مؤتلفه اسلامی حضور داشت. او یکی از رهبران ائتلاف فراگیر اصولگرایان در انتخابات مجلس هشتم و نیز جبهه متحد اصولگرایان در انتخابات مجلس نهم بوده و در مجلس نهم، هدایت فراکسیون رهروان ولایت را برعهده داشت.

در جریان انتخابات مجلس دهم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از وی حمایت کرد، اما نام او در فهرست انتخاباتی ائتلاف بزرگ اصولگرایان قرار نگرفت. همچنین از سوی فهرست امید مورد حمایت قرار گرفت، اما خود را مستقل معرفی کرد. 

مرتضی حاجی، فعال سیاسی اصلاح طلب معتقد است حمایت لاریجانی از دولت روحانی و برنامه جامع اقدام مشترک باعث تضعیف جایگاه وی نزد اصولگرایان شده است. با این حال لاریجانی همچنان خود را یک اصولگرا می‌داند. از وی با تعابیری نظیر «اصولگرای اعتدالی» و «یک سیاستمدار راست میانه که به آرامی در حال فاصله گرفتن از اردوگاه اصولگرایان است» نیز یاد شده است.

تالیف کتاب‌های علی لاریجانی

•    روش ریاضی در فلسفه کانت، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۸۳

•    متافیزیک و علوم دقیقه در فلسفه کانت، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۳

•    شهود و قضایای تألیفی ماتقدم در فلسفه کانت، تهران: انتشارات هرمس، ۱۳۸۳

•    هوای تازه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۴

•    دولت مدرن؛ پیمانی با مردم