انواع آزمایش بارداری و بهترین زمان انجام آن

رویداد۲۴ مریم آیتی: آزمایش بارداری یکی از هیجان‌انگیز‌ترین تست‌های آزمایشگاهی برای هر زنی است. تست بارداری می‌تواند به صورت خانگی یا آزمایشگاهی انجام شود. برای اینکه بدانید باردار هستید یا نه، می‌توانید از آزمایش خون بارداری یا تست ادرار بارداری استفاده کنید. اگر در زمان مناسب برای تست بارداری اقدام کنید، هر دو روش نتایج قابل اعتمادی را به شما ارائه خواهند داد. 

پس از اتصال تخمک بارور شده به دیواره رحم، هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) در بدن ساخته می‌شود. این اتفاق معمولا ۶ روز پس از لقاح تخمک و اسپرم رخ می‌دهد. سطح hCG به سرعت افزایش می‌یابد، به‌طوری که هر ۲ تا ۳ روز تقریبا ۲ برابر می‌شود و در پایان ۳ ماهه اول بارداری، به اوج خود می‌رسد.

بهترین کار این است که حداقل یک هفته پس از قطع عادت ماهیانه منتظر بمانید، و بعد آزمایش بارداری بدهید تا نتایج آزمایشات با کمترین میزان خطا همراه باشد.

آزمایش بارداری خانگی یا بیبی چک با ادرار

بیبی چک (baby check) که در داروخانه‌ها قابل دسترسی است، یکی از معروف‌ترین آزمایش‌های بارداری است.

در انواع تست بارداری در خانه (HPT)، میزان هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) موجود در ادرار بررسی می‌شود. این هورمون تنها در مدت زمان بارداری قابل اندازه‌گیری است. ماده شیمیایی موجود در نوار آزمایش، پس از قرار گرفتن در معرض این هورمون تغییر رنگ می‌دهد.

زمان انتظار، با توجه به نوع آزمایش تغییر می‌یابد. برای جواب تست بارداری خانگی تقریبا به مدت ۱۰ دقیقه باید منتظر بمانید. برای اطمینان بیشتر توصیه می‌شود، آزمایش بارداری خانگی را حداقل دوبار انجام دهید. گفته می‌شود که این نوار‌ها با حساسیت ۹۹ درصد می‌توانند تشخیص تست بارداری را دقیق انجام دهند.

*مقداری از ادرار خود را در یک ظرف یکبار مصرف جمع کنید.
*نوار تست بارداری را تا قسمتی که راهنمای آن مشخص کرده است، درون ظرف ادرار قرار دهید.
*با استفاده از قطره چکان، مقداری از ادرار را در جایگاه مناسب روی نوار تست بارداری بریزید.
*قبل از خواندن نتیجه، باید چند دقیقه صبر کنید.
*زمان انتظار در هر نوار تست بارداری متفاوت است که در راهنمای آن ذکر شده است.

تست بارداری با ادرار را می‌توانید در مراکز درمانی نیز انجام دهید. دقت این آزمایش بارداری مانند آزمایش بارداری خانگی است. برای اینکه آزمایش با کمترین میزان خطا همراه باشد، می‌توانید با پزشک در مورد زمان ارائه نمونه مشورت کنید. بهترین نمونه، ادرار صبحگاهی است که می‌تواند بیشترین غلظت هورمون hcg را دارا باشد. برای انجام این تست لازم نیست ناشتا باشید.

آزمایش بارداری با خون

آزمایش خون بارداری را باید در مراکز درمانی انجام دهید. یک آزمایشگاه تشخیص پزشکی، با انجام آزمایش خون، وضعیت هورمون Hcg را می‌سنجد. 

برای انجام این تست نیازی نیست ناشتا باشید و نمونه خون به صورت روتین از ورید بازویی گرفته می‌شود.

در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش بارداری چه کنیم؟

اگر نتیجه آزمایش بارداری مثبت است، در اولین فرصت به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. لازم است قبل از رسیدن به بازه زمانی هشت هفته‌ای، با پزشک ملاقات داشته باشید. متخصص در موارد زیر به شما کمک می‌کند:

•    به پایان رساندن بارداری
•    ادامه حاملگی و سازگاری با شرایط
•    اقدامات قابل انجام، برای ادامه دادن حاملگی

علل مثبت کاذب شدن نتیجه تست بارداری

آیا تست بارداری اشتباه می‌شود؟ بله، این احتمال وجود دارد. مثبت شدن تست بارداری همیشه به این معنا نیست که بارداری رخ داده است. فاکتور‌های متعددی هستند که می‌توانند بر نتیجه تست تاثیر گذاشته و منجر به نتیجه مثبت یا منفی کاذب شوند. 

نتیجه تست بارداری مثبت کاذب، به چند دلیل رخ می‌دهد:

۱- حاملگی شیمیایی

بار‌دار‌ی شیمیایی زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور یا همان نطفه به دلایل گوناگونی نتواند در مراحل اولیه لانه‌گزینی یا رشد کند. از دست دادن زود‌رس بار‌دار‌ی به این دلیل نیست که فرد عمداً کار‌ی انجام داده باشد بلکه ممکن است ناشی از مشکلات داخل رحم باشد مانند:

•    فیبروم
•    بافت اسکار (جای زخم)
•    اختلالات مادر‌زاد‌ی رحم که باعث شکل نا‌منظم رحم می‌شود.
•    سطح پایین هورمون ها‌ی خاصی مانند پروژسترون، احتمال لانه‌گزینی و رشد جنین را کاهش می‌دهد.

همچنین باید بدانید که برخی از دلایل بار‌دار‌ی نا‌شناخته هستند.

۲- یائسگی

سطح هورمون hcg در زنانی که در دوران یائسگی یا حوالی آن قرار دارند، افزایش پیدا می‌کند. این امر می‌تواند بر نتیجه آزمایش بارداری تاثیرگذار باشد و منجر به نتیجه مثبت کاذب شود. با شروع یائسگی تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون متوقف می‌شود و سطح هورمون HCG هیپوفیزی بیشتر خواهد شد.

۳- بارداری خارج از رحم

گاهی لانه‌گزینی تخمک بارور، خارج از حفره اصلی رحم صورت می‌گیرد که باعث بار‌دار‌ی خارج رحمی می‌شود. معمولاً بار‌دار‌ی خارج رحمی، زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور در زمان حرکت به سمت رحم در لوله فالوپی، بدون حرکت بماند. این نوع بار‌دار‌ی خارج رحمی، بار‌دار‌ی لوله‌ای نیز نامیده می‌شود. این نوع بارداری نمی‌تواند ادامه داشته باشد و مهم‌تر از آن این است که بدانید این وضعیت اورژانسی است و می‌تواند سلامت فرد را به طور موثری تحت تاثیر قرار دهد. خونریزی‌های شدید و از دست دادن اندام‌های تولید مثل از جمله عوارض بارداری خارج از رحمی به‌شمار می‌روند. 

بار‌دار‌ی خارج رحمی ممکن است در دهانه رحم، تخمدان یا حفره شکم رخ دهد.

این نوع بارداری می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:

•    بافت جا‌ی زخم یا التهاب در لوله فالوپی
•    شکل غیر‌طبیعی لوله فالوپی
•    سابقه عفونت رحمی

۴- بیماری‌های تخمدان از جمله کیست

زنان بسیاری با کیست تخمدان مواجه هستند. کیست تخمدان، مخصوصا کیست ها‌ی جسم زرد یا کیست ها‌ی لوتئوم می‌توانند نتیجه آزمایش بارداری را با خطا مواجه کنند.

برخی کیست‌های تخمدان می‌توانند روی روند باروری تاثیر منفی داشته باشند. از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•    کیست‌هایی که به دلیل اندومتریوز ایجاد می‌شوند.
•    کیست‌های ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک (pcos)
•    کیست‌های فولیکولی یا کیست‌های جسم زرد

۵- سقط خود‌به‌خود جنین یا سقط عمد‌ی

پس از سقط جنین، چه سقط خود‌به‌خود‌ی و چه سقط عمد‌ی، تست بار‌دار‌ی می‌تواند مثبت باشد. با شروع بارداری و در طی آن، سطح هورمون hCG بالا می‌رود. سطح آن هر چند روز یک بار دو‌برابر می‌شود و تقریباً در هفته دهم به اوج مقدار خود می‌رسد. زمانی که سقط جنین اتفاق می‌افتاد و بارداری متوقف می‌شود، سطح این هورمون به تدریج کاهش پیدا می‌کند به طوری که تا شش هفته پس از پایان بار‌دار‌ی، هورمون گنادوتروپین جفتی انسان در خون و ادرار وجود دارد.

۶- مصرف برخی دارو‌ها

مصرف دارو‌های باروری مانند هورمون مصنوعی hCG نیز می‌توانند باعث خطا در نتیجه تست بارداری شود. این دارو به به فولیکول‌ها کمک می‌کند تا تخمک ها‌ی بالغ را آزاد کند که باعث می‌شود خوانش تست بار‌دار‌ی خانگی، مثبت کاذب شود، به‌خصوص زمانی که تست خیلی زود انجام شده باشد.

دارو‌های زیر می‌توانند بر نتیجه تست تاثیرگذار باشند:

•    آنتی بیوتیک‌ها 
•    قرص‌های جلوگیری از بارداری
•    دارو‌هایی که به بارداری کمک می‌کنند مانند پرگنیل، اویترال، پروفاسی و نوارل
•    دارو‌ها‌یی مانند دیازپام (والیوم) یا آلپروزولام (زاناکس) که برای ضد اضطراب هستند
•    دارو ها‌ی ضد روان‌پریشی مانند کلوزاپین یا کلرپرومازین
•    دارو‌ها‌یی که برای کنترل تشنج مصرف می‌شوند، مانند فنوباربیتال و دیگر باربیتورات‌ها
•    دارو ها‌ی بیمار‌ی پارکینسون، از جمله بروموکریپتین (پارلودل)
•    دارو ها‌ی ادرار‌آور مانند فوروزماید (لازیکس، دیوسکرین Diuscreen)
•    آنتی‌هیستامین‌ها، از جمله پرومتازین
•    متادون (دولوفین)

۷- شرایط خاص پزشکی

برخی مشکلات پزشکی می‌توانند باعث نتیجه مثبت کاذب شوند. البته این شرایط نادر است، اما دور از انتظار نیست:

•    عفونت مجاری ادرار‌ی
•    بیمار‌ی کلیوی که باعث ایجاد خون یا سلول ها‌ی سفید خونی در ادرار می‌شود
•    بیمار‌ی ها‌ی خطرناک‌تر مانند سرطان تخمدان
•    مشکلات هیپوفیز (بسیار نادر)

۸- گذشتن تاریخ انقضای بیبی چک

انواع کیت تست بارداری خانگی از دقت قابل قبولی برخوردار هستند. با این حال امکان بروز خطا در آن‌ها وجود دارد. برای مثال ممکن از تاریخ انقضاء آن‌ها گذشته باشد یا خیلی زود از آن‌ها استفاده شود، به همین دلیل نتیجه تست بارداری منفی یا مثبت کاذب خواهد شد.

۹- خطوط تبخیر‌شده

گاهی خط تبخیر‌شده با نتیجه تست بار‌دار‌ی مثبت، اشتباه گرفته می‌شود. در برخی از تست ها‌ی بار‌دار‌ی خانگی زمانی که hCG تشخیص داده می‌شود دو خط دیده می‌شود و وقتی این هورمون تشخیص داده نمی‌شود، یک خط دیده می‌شود.

خطوط تبخیر پس از اینکه ادرار کاملاً تبخیر شد، در تست ظاهر می‌شوند. گاهی این خطوط ناشی از سطح هورمونی هستند و نشان‌دهنده بار‌دار‌ی نیستند.

بهترین زمان تست بارداری کی است؟

هورمون HCG پس از لقاح در بدن وجود دارد. بسیاری از زنان آخرین رابطه جنسی را برای باردار بودن در نظر می‌گیرند، به همین دلیل با خطا مواجهه می‌شوند. هر رابطه جنسی نمی‌تواند منجر به لقاح شود. اگر قاعدگی منظمی دارید و حالا یک هفته از آن گذشته است، شاید زمان آن رسیده است که به سراغ آزمایش بارداری بروید، در غیر اینصورت، باید حداقل یک تا دو هفته بعد از رابطه جنسی صبر کنید.

اگر باردار هستید، ایجاد سطح قابل تشخیص HCG زمان می‌برد. این کار معمولاً ۷ تا ۱۲ روز پس از لقاح طول می‌کشد. اگر تست در روز‌های ابتدایی سیکل قاعدگی انجام شود، ممکن است نتیجه نادرستی دریافت کنید.

علائم مشکوک به بارداری و انجام تست بارداری

۱- تاخیر در قاعدگی

تاخیر در قاعدگی، از مهمترین علائم بارداری است. سیکل قاعدگی معمولا ۲۸ روزه است. اگر بیش از یک ماه از آخرین قاعدگی شما گذشته است، بهتر است تست بارداری بدهید. فراموش نکنید گاهی اوقات استرس، رژیم غذایی، ورزش یا برخی شرایط پزشکی ممکن است قاعدگی را به تاخیر بیندازند.

۲- گرفتگی عضلات

لانه‌گزینی می‌تواند احساسی شبیه کرامپ‌های (گرفتگی) قاعدگی ایجاد کند. در ابتدای بارداری، ممکن است این ناراحتی را احساس کرده و فکر کنید که قاعدگی نزدیک است، اما پس از آن دیگر قابل مشاهده نیست.

۳- درد سینه‌ها

در بارداری سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون بالا می‌رود. این هورمون‌ها برای حمایت از رشد کودک تغییراتی در بدن ایجاد می‌کنند. سینه‌ها به دلیل افزایش جریان خون دردناک می‌شوند و بزرگتر به نظر می‌رسند. همچنین امکان دارد نوک پستان صدمه ببیند و رگ‌ها در زیر پوست تیره به نظر برسند. از آنجا که بسیاری از زنان در روز‌های منتهی به پریود ناراحتی پستان را نیز تجربه می‌کنند، این علامت همیشه نشان دهنده بارداری نیست.

۴- احساس متفاوتی دارید

•    حالت تهوع
•    بیزاری از غذا
•    خستگی
•    تکرر ادرار

با گذشت زمان، این عوارض ممکن است قبل از اینکه سطح HCG در اواخر سه ماهه اول کاهش یابد، تقویت شوند. شما خودتان را می‌شناسید، بنابراین به بدن خود توجه کنید. علائم جسمی غیرمعمول می‌تواند شما را وادار به انجام تست بارداری کند.

نکات مهم

قرص‌های ضدبارداری، کاندوم و سایر انواع وسایل پیشگیری از بارداری ۱۰۰ درصد از بارداری محافظت نمی‌کنند. به عبارت دیگر، صرف نظر از اقداماتی که انجام می‌دهید، همیشه احتمال بارداری وجود دارد. خطا یا نقص انسانی نیز می‌تواند منجر به بارداری ناخواسته شود.

در صورت قصور در مصرف قرص‌های ضدبارداری، از هر ۱۰۰ زن، ۹ زن باردار می‌شوند. 

کاندوم نیز می‌تواند پاره و یا به طور نادرست استفاده شود. سالانه از هر ۱۰۰ زنی که برای پیشگیری از بارداری به کاندوم اعتماد می‌کنند، تقریباً ۱۸ مورد باردار می‌شوند.