چگونه باید نماز خوانده شود؟

رویداد۲۴ | مهسا زرگری: نماز، به عنوان مهم‌ترین عمل عبادی مسلمانان، شامل اذکار و حرکات مخصوصی است. در روایات اسلامی، از آن به عنوان «ستون دین» و «شرط قبول سایر اعمال» یاد شده است. نماز دارای احکام و آداب خاصی است؛ از جمله اینکه باید با وضو و رو به قبله خوانده شود. این عمل به دو صورت فردی و جماعت انجام می‌شود که جماعت‌خواندن آن بسیار توصیه شده است.

انواع نماز

نماز‌ها به دو دسته واجب و مستحب تقسیم می‌شوند. نماز‌های واجب شامل: نماز‌های یومیه، نماز آیات، نماز طواف، نماز میت، نماز قضای والدین و نمازی که به دلیل نذر، عهد یا قسم واجب شده است. همچنین نافله‌های یومیه و نماز شب از دسته مستحب‌ها به شمار می‌آیند.

در روایات، عواقب ترک یا سهل‌انگاری در نماز ذکر شده است، از جمله محرومیت از شفاعت اهل‌بیت. تأخیر در نماز از اول وقت و خواندن آن بدون خضوع و خشوع، از مصادیق سبک شمردن نماز به حساب می‌آید. همچنین یاد خدا، مبارزه با شرک و بت‌پرستی و جلوگیری از فساد از حکمت‌های وجوب نماز ذکر شده است.

نماز در ادیان دیگر

نماز در دیگر ادیان نیز وجود دارد، هرچند شیوه آن بنا به شریعت‌های مختلف متفاوت است.

چگونه باید نماز خوانده شود؟ 

رکعت اول

ابتدا با وضو گرفتن، رو به قبله ایستاده و نیت می‌کنیم. سپس تکبیرة الاحرام را می‌گوییم، با بالا بردن دست‌ها تا مقابل گوش و گفتن «اَللهُ اَکبَر». در ادامه، سوره حمد و سپس سوره دیگری را می‌خوانیم. بعد به رکوع رفته و ذکر رکوع را می‌گوییم. پس از رکوع، ایستاده و به سجده می‌رویم و ذکر سجده را می‌خوانیم. دوباره به سجده می‌رویم و ذکر سجده را تکرار می‌کنیم. ذکر رکوع «سُبحانَ رَبّیَ العظیمِ و بِحَمدِه» و ذکر سجده «سُبحانَ رَبّیَ الاَعلیٰ وَ بِحَمدِه» است.

بیشتر بخوانید: چگونه باید روزه گرفت؟

رکعت دوم

پس از سجده دوم، می‌ایستیم و مانند رکعت اول، سوره حمد و سوره دیگری می‌خوانیم. در این رکعت، قنوت نیز خوانده می‌شود، که در آن کف دست‌ها را به سمت آسمان بلند کرده و دعای قنوت را می‌خوانیم. پس از قنوت، به رکوع رفته و ذکر رکوع را می‌گوییم. سپس دوباره دو سجده انجام می‌دهیم.

تشهد

بعد از سجده دوم، روی دو زانو می‌نشینیم و تشهد (شهادت به یکتایی خداوند و رسالت پیامبر) را می‌خوانیم.

سلام نماز

در نماز دو رکعتی، پس از تشهد، سلام نماز («اَلسَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ الله وَ بَرَکاتُهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلی عِبادِ الله الصّالِحینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکُمْ وَ رَحْمَةُ الله وَ بَرَکاتُهُ») خوانده می‌شود و بدین ترتیب نماز به پایان می‌رسد.

رکعت‌های سوم و چهارم

پس از خواندن تشهد، می‌ایستیم و سه مرتبه تسبیحات اربعه («سُبْحانَ الله وَ الْحَمْدُ لِله وَ لا اِلهَ اِلّا الله وَ الله أکْبَر») را می‌خوانیم و سپس به رکوع و سجده می‌رویم. در نماز سه رکعتی، پس از سجده دومِ رکعت سوم، تشهد و سلام گفته می‌شود. در نماز چهار رکعتی، بعد از سجده دومِ رکعت سوم، دوباره می‌ایستیم و پس از تسبیحات اربعه، به رکوع رفته و دو سجده انجام می‌دهیم و در نهایت تشهد و سلام را می‌خوانیم.

نحوه صحیح وضو گرفتن

قبل از نماز، نمازگزار باید وضو بگیرد. روش صحیح وضو به شرح زیر است:

نیت: اول باید نیت کرد که وضو برای انجام فرمان خدا و تقرب به او گرفته می‌شود.

شستشوی صورت: با دست راست مقداری آب به بالای صورت می‌ریزیم و از محل رویش مو تا انتهای چانه و گردی صورت را می‌شوییم.

شستشوی دست‌ها: با دست چپ بر روی آرنج دست راست آب می‌ریزیم و از بالا به پایین تا سر انگشتان می‌شوییم. سپس این عمل را با دست راست برای دست چپ تکرار می‌کنیم.

مسح بر سر: با دست راست که هنوز مرطوب است، انگشتان را بالای سر قرار داده و کمی به پایین می‌کشیم.

مسح پا: با دست راست از سر یکی از انگشتان پا تا مفصل پا می‌کشیم و همین کار را با دست چپ برای پای چپ انجام می‌دهیم. هنگام مسح سر و پا، مواضع مسح باید خشک باشند.

احکام نماز

اگر نمازگزار قبل از اینکه به میزان لازم خم شود و بدنش آرام گیرد، عمداً ذکر رکوع را بگوید، نمازش باطل است.

در صورتی که نمازگزار قبل از اتمام ذکر واجب، عمداً سر از رکوع بردارد، نمازش باطل خواهد بود.

لازم است نمازگزار بعد از رکوع به طور کامل بایستد و سپس به سجده برود. در غیر این صورت، اگر عمداً به طور کامل نایستد، نمازش باطل است.

اگر کسی قبل از اینکه پیشانی‌اش به زمین برسد و آرام گیرد، عمداً ذکر سجده را بگوید، نمازش باطل است. در صورتی که این عمل به خاطر فراموشی باشد، باید دوباره در حال آرامش ذکر را بگوید.

نمازگزار باید بعد از اتمام ذکر سجده اول، نشسته و منتظر بماند تا بدنش آرام گیرد و سپس دوباره به سجده برود.

اگر نمازگزار قبل از اتمام ذکر، عمداً سر از سجده بردارد، نمازش باطل خواهد بود.

بهتر است در نماز بر خاک قبر امام حسین (ع) سجده کنیم، زیرا این عمل یادآور جهاد و شهادت برترین انسان‌ها در راه مکتب اسلام است و هر روز به ما درس ایثار و فداکاری می‌دهد.

سجده برای غیر خدا حرام است؛ زیرا سجده نماد بندگی انسان است و عبادت و بندگی تنها در پیشگاه پروردگار و به فرمان او صحیح می‌باشد.

نکات مهم قبل از خواندن نماز

لباس نمازگزار

قبل از شروع نماز، نمازگزار باید به لباس خود توجه کند. شرایط لباس عبارتند از:

پاک بودن: لباس باید تمیز و پاک باشد.

مباح بودن: لباس نباید غصبی باشد.

عدم استفاده از اجزای مردار: لباس نباید از اجزای مردار تهیه شده باشد.

عدم استفاده از حیوان حرام گوشت: لباس از پوست یا پشم حیوانات حرام گوشت نباشد.

عدم وجود طلا: لباس نباید با طلا بافته شده باشد.

عدم استفاده از ابریشم خالص: لباس از ابریشم خالص نباشد.

برای خانم‌ها، در هنگام نماز لازم است بدن و موی سر خود را بپوشانند؛ اما پوشاندن صورت و دست‌ها تا مچ و پا‌ها تا مچ پا ضروری نیست.

مکان نمازگزار

مکانی که نماز در آن خوانده می‌شود نیز اهمیت دارد. شرایط مکان عبارتند از:

مباح بودن: مکان باید غصبی نباشد.

بی حرکت بودن: مکان نباید در حال حرکت باشد.

حرام نبودن توقف: توقف در آن مکان نباید حرام باشد.

جلوتر از قبر پیغمبر (ص) و امام (ع) نبودن: مکان نباید جلوتر از این قبور باشد.

پاک بودن: مکان باید پاکیزه باشد.

عدم نجس کردن لباس و بدن: باید سبب نجس شدن لباس و بدن نمازگزار نشود.

مسطح بودن: مکان باید مسطح باشد.

احکام قبله

نمازگزار باید رو به سوی کعبه نماز بخواند. کعبه قبله مسلمانان است و برای پیدا کردن سمت قبله، می‌توان از قبله‌نما استفاده کرد یا با استفاده از آفتاب و ستاره‌ها، در صورت آشنایی با علم نجوم، جهت قبله را تشخیص داد.