آلاینده‌های تهران در بن‌بست طبیعی گیر افتاده‌اند | چگونه با ساخت‌وساز براساس منافع، امکان سکونت در تهران را از بین بردیم؟
رویداد۲۴ | شادی مکی: آلودگی هوا نفس می‌برد و جان می‌گیرد. حالا دیگر همه می‌دانیم که مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها در فصل سرما، تردد وسائل نقلیه شخصی و موتورسیکلت‌ها از جمله مهم‌ترین دلایل آلودگی هوای تهران در این فصل هستند. اما سوال این است که چرا ذرات معلق آلوده‌‌کننده هوا در آسمان پایتخت می‌مانند و همراه با جریان هوا به مناطق خارج از شهر منتقل نمی‌شوند. سوالی که سید آرش میلانی، رئیس کمیته محیط زیست پنجمین شورای شهر تهران در گفتگو با رویداد۲۴ به آن پاسخ داده است.
میلانی دراینباره به موقعیت جغرافیایی شهر تهران اشاره می‌کند: «در سمت شمال و همینطور منطقه شرقی تهران که حد فاصل ناحیه لواسانات و تهران است یک بن‌بست وجود دارد. در واقع دیواره شرقی تهران از رشته کوه محدوده بی‌بی شهربانو آغاز و تا ارتفاعات خجیر و سرخه‌حصار ادامه می‌یابد و به دارآباد متصل می‌شود. جهت جریان اصلی باد در تهران هم دارای دو جهت سوی غربی - شرقی و جنوب‌غربی - شمال‌شرقی است. این سد شرقی این جریان باد و آلاینده‌های تهران را به تله می‌اندازد و مانع از خروج آنها می شود. اگر این دیواره و کوه‌های شرقی وجود نداشت تهویه طبیعی شهر تهران راحت‌تر صورت می‌گرفت و ذرات آلاینده از تهران خارج و در امتداد البرز به سمت شرق حرکت می‌کردند.»
بیشتر بخوانید: هم دود هم مازوت | مازوت سوزی چگونه به نیروگاه‌ها بازگشت؟
او توچال را دارای ظرفیتی برای تهویه طبیعی از طریق جریانات محلی آب و هوایی توصیف می‌کند: «این جریان هوا از کوه به دشت است. این جریان هوایی محلی در محدوده‌های مجاور خود اندکی منجر به تهویه هوای محلی می‌شود. بنابراین جریان محلی تا یک مقدار کمی می‌تواند هوا را به لحاظ آلایندگی تعدیل کند. اما در مواجهه با حجم زیاد آلاینده‌هایی که از انواع منابع انتشار در شهر تهران و خارج از آن منتشر می‌شود توان کمی دارد.»
دستمان را در برابر آلاینده‌ها نبندیم
این کارشناس محیط زیست تاکید می‌کند: «در شهری که از نظر تهویه طبیعی در یک بن‌بست جغرافیایی قرار گرفته یک برنامه‌ریزی دقیق برای کنترل منابع انتشار آلاینده ضروری است. اقداماتی مانند تعیین محدودیت‌های برای تردد وسایل نقلیه شخصی یا اعمال طرح ترافیک سنگین، استفاده از سوخت پاک و... از جمله این برنامه‌ریزی است. از طرف دیگر تقسیم‌بندی سهم بخش‌های مختلف اقتصادی در تولید منابع آلاینده در استان تهران باید هر چهار پنج سال یکبار به‌روزرسانی شود در حالیکه نوبت این اقدام گذشته است و باید شهرداری تهران و سازمان حفاظت محیط زیست با کمک دانشگاه‌ها در اسرع وقت این تقسیم‌بندی را به‌هنگام‌سازی کنند. زیرا اگر آخرین اطلاعات را دراین حوزه نداشته باشیم نمی‌توانیم منشا اصلی آلایندگی را یافته و راهکار لازم را برای کنترل و کاهش آلودگی پیدا کنیم.»
او درباره نقش نحوه ساخت و ساز در پایداری آلودگی هوای تهران هم می‌گوید: «اگر جریانات تهویه طبیعی در تهران به خوبی شناخته نشود در محاسبات طراحی و ساخت و ساز تهران از این ظرفیت به خوبی استفاده نمی‌شود و حتی ممکن است به گونه‌ای شهرسازی شود که جریان تهویه هوا را منحرف یا کور کند. درواقع ظرفیت تهویه محلی از بین می‌رود. این موضوعی است که در شهرسازی و معماری ما مغفول مانده است. تاثیر ساخت و سازها برا تهویه هوا اگر چه محلی است اما از اهمیت برخوردار است. به عنوان مثال برج‌سازی در منطقه الهیه که در گذشته سرشار از باغات بوده به دلیل برج‌سازی و کاهش این باغ‌ها ظرفیت خود برای استفاده از جریانات هوایی که با باغ‌ها در کنش بوده از دست داده است. این مساله باعث افت کیفیت زیست‌پذیری شهر در این محله شده است. معمولا در شهرها منطقه خاصی را به بلندمرتبهسازی اختصاص می‌دهند تا تاثیر آنها بر جریانات هوایی شهر به حداقل برسد. اما در تهران بلندمرتبهسازی به لحاظ تاثیر آن بر جریانات هوایی محلی، منطقه‌بندی خاصی ندارد و تنها براساس منافع انجام می‌شود. البته این موضوع مولفه مهمی در ایجاد آلایندگی نیست و برای پی بردن به تاثیر این موضوع باید کار میدانی انجام شود.»
میلانی همچنین تاکید می کند که منابع اصلی انتشار آلودگی خودروهای شخصی، خودروهای دیزل سنگین، موتورسیکلت‌ها و صنایع و نیروگاه‌ها هستند اما اگر به همین اندک ظرفیت جریانات هوایی محلی هم توجه نکنیم دست خود را در برابر دیو آلودگی بسته‌ایم.
