بارش‌های اخیر ناترازی آبی تهران را جبران می‌کند؟
رویداد ۲۴| منیره چگینی: آب کالایی بسیار ارزشمند و حیاتی است. حفظ و مدیریت منابع آبی را نمی‌توان مسئولیت یک نهاد یا ارگان دانست، وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، وزارت صمت، منابع طبیعی و محیط زیست نهاد‌هایی هستند که باید در این زمینه برنامه ریزی داشته باشند. درست است که تامین آب شرب شهروندان در اولویت است و تامین مصارف آب در کشاورزی و صنعت باید از مازاد منابع آبی تامین شود، اما این موضوع در سال‌های اخیر جدی گرفته نشده است.
با توجه به هشدار‌های خشکسالی که در اسفند ماه ۴۰۳ شاهد آن بودیم، بارندگی‌های بهار ۴۰۴ درسراسر کشور، پایان خشکسالی، پر شدن سدها و سفره‌های زیر زمینی را در ذهن تداعی می‌کند، اما این ظاهر ماجراست و رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی این بارندگی‌ها را عامل از میان بردن ناترازی آب نمی‌داند و می‌گوید: «بارش‌های بهاری نمی‌تواند کم بارشی زمستان را جبران کند، بارش‌های تهران زیر نرمال است و با پیش بینی تابستان گرم و تبخیر دوبرابری آب‌های رو سطحی خشکسالی شدید برای تهران پیش بینی می‌شود».
وضعیت بارندگی‌ها و تأثیر آن بر سدها
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی درباره تأثیر بارندگی‌های اخیر بر وضعیت سدهای تهران اشاره کرد و گفت: اگرچه وضعیت سد کرج اندکی بهبود یافته است، اما این بهبود به معنای جبران کامل کمبود آب در تهران نیست. او با این توضیح ادامه داد: یکی از دلایل بهبود وضعیت سدها، گرمای شدید هفته گذشته و ذوب برف‌های موجود در ارتفاعات بوده است که باعث افزایش ورودی آب به سدها شده نه بارش‌هایی که داشتیم. با این حال، او تأکید کرد: این بهبود محدود بوده و وضعیت کمبود آب همچنان در برخی مناطق کشور، از جمله تهران و استان‌های جنوبی، بسیار جدی است.
وظیفه افزود: استان تهران با کاهش ۳۶ تا ۴۰ درصدی بارش‌ها مواجه است و دیگر استان‌های جنوبی مانند هرمزگان و کرمان نیز با کاهش شدید بارندگی رو‌به‌رو هستند. به عنوان مثال، بارش‌ها در هرمزگان نسبت به نرمال حدود ۷۲ درصد کاهش یافته است. او همچنین به وضعیت بد بارش‌ها در استان‌های خوزستان، اصفهان و کهگیلویه و بختیاری اشاره کرد و افزود: این استان‌ها با کاهش بارش‌ها بین ۵۰ تا ۶۰ درصد رو‌به‌رو هستند.
وظیفه به شدت از کمبود بارش‌ها ابراز نگرانی کرد و گفت: بارش‌های بهار امسال نمی‌تواند کمبود بارش‌های شدید زمستان گذشته را جبران کند.
چالش‌های تأمین آب در تابستان
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی در ادامه نسبت به وضعیت آبی تابستان امسال هشدار داد و گفت: با توجه به پیش‌بینی‌ها، تابستان امسال گرمتر از معمول خواهد بود و میزان بارش‌ها نیز به شدت کاهش خواهد یافت. او اظهار کرد که این شرایط منجر به کمبود شدید آب در بسیاری از استان‌ها، به‌ویژه در تهران، خواهد شد. وظیفه تاکید کرد: با توجه به وضعیت کنونی، تأمین آب در تابستان ۱۴۰۴ با چالش‌های جدی مواجه خواهد بود و این مسأله می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر بخش کشاورزی، صنایع و حتی مصرف خانگی داشته باشد.
او همچنین درباره وضعیت تهران توضیح داد: این شهر یکی از خشک‌ترین مناطق ایران است و بارش‌ها در این منطقه به‌طور چشمگیری از نرمال پایین‌تر است. «طبق گزارش‌ها، تهران در حال حاضر ۱۱۲ میلی‌متر بارندگی داشته است در حالی که باید ۱۷۵ میلی‌متر بارش می‌داشت. این اختلاف ۶۳ میلی‌متر بیانگر کاهش ۳۵ درصدی بارش‌ها در تهران است که شرایطی ناخوشایند برای این شهر به همراه دارد».
کاهش منابع آبی و سوءمدیریت
با توجه به اینکه رئیس شورای شهر در روز‌های پایان سال ازحفر چاه‌های جدید برای تامین آب شرب مردم تهران خبر داد؛ وظیفه همچنین به مشکلات ناشی از سوءمدیریت منابع آبی در بخش‌های مختلف کشور اشاره کرد و توضیح داد: آب شرب مصرفی در تهران از چاه‌ها تامین می‌شود، در این سال‌ها برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌ها و منابع آبی زیرزمینی باعث کاهش ورودی آب به سدها شده است، برداشت‌های بی رویه آب برای کشاورزی در بالا دست باعث کاهش ورودی آب به سدهای تهران شده است.
او افزود: این مسئله علاوه بر کاهش بارندگی‌ها، به شدت وضعیت منابع آبی را بحرانی کرده است. به‌ویژه در تهران که بخش عمده آب مصرفی از چاه‌ها تأمین می‌شود و این چاه‌ها اکنون در آستانه خشک شدن هستند.
وظیفه تأکید کرد: بخش کشاورزی به دلیل کاهش منابع آبی با محدودیت‌های جدی رو‌به‌رو خواهد شد و برای مقابله با این بحران، دولت باید سیاست‌های مناسبی برای مدیریت منابع آبی و جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه اتخاذ کند.
او همچنین به اهمیت توجه به پروژه‌هایی نظیر بازچرخانی آب اشاره کرد و گفت: در آلمان آب را با چنان کیفیتی بازپرخانی می‌کنند که در مصارف صنعتی و کشاورزی بدون هیچ نگرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بازچرخانی آب در ایران نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان و زمان‌بر دارد.
وظیفه همچنین به اهمیت توجه به سیاست‌های کلان در زمینه حفاظت از منابع طبیعی و جلوگیری از سوءاستفاده از منابع آبی اشاره کرد و گفت: باید به طور جدی از برداشت‌های بی‌رویه جلوگیری شود و مدیریت منابع آبی باید به صورت یکپارچه و هماهنگ در دست یک نهاد خاص قرار گیرد. او با اشاره به دست درازی کشاورزان به منابع طبیعی در شمال تهران گفت:کشاورزان درختان بادام کوهی که بومی منطقه هستند را از ریشه کندند و به جای آن درخت گردو کاشتند، این تغییرات در اکوسیستم منطقه مشکلات دیگری به وجود می‌آوردو با کاشت محصولات آب بر و برداشت از آب‌های رو سطحی که سهم سدهاست مانع ورود آب به سدها می‌شوند.
برنامه‌های مقابله با بحران آب
وظیفه در پایان گفت‌و‌گو با اشاره به اینکه بحران آب نیازمند همکاری و مدیریت یکپارچه است، گفت که وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست باید برای جلوگیری از بحران آب همکاری نزدیک‌تری داشته باشند. وی همچنین به مسئولین توصیه کرد که برای مقابله با کمبود آب، برنامه‌های بلندمدت و جامع برای حفظ منابع آبی کشور تدوین کنند.
