شگردهایی مفید برای نحوه برخورد با افراد سمی

رویداد۲۴ | سیما صابری: روابط انسانی نقش بسیار مهمی در سلامت روان و کیفیت زندگی ما دارند. زمانی که یک رابطه باعث رشد، آرامش و حمایت شود، آن رابطه سالم است؛ اما در مقابل، روابطی وجود دارند که نه‌تنها چنین مزایایی ندارند، بلکه موجب خستگی روانی، آسیب عاطفی و احساس ناامنی می‌شوند. این روابط را می‌توان روابط سمی نامید. رابطه سمی الزاما یک رابطه عاشقانه نیست؛ می‌تواند بین دو دوست، اعضای خانواده، همکاران یا حتی والدین و فرزندان باشد.

تشخیص روابط سمی سخت‌ترین چالش

تشخیص رابطه سمی، اولین و مهم‌ترین گام در برخورد با آن است. برای شناخت چنین رابطه‌ای، باید به احساسات درونی خود توجه کرد. اگر بعد از ارتباط با یک فرد، احساس خستگی، بی‌ارزشی، اضطراب یا گناه دارید، ممکن است درگیر یک رابطه ناسالم شده باشید. رفتار‌هایی مثل تحقیر مداوم، کنترل بیش از حد، بی‌احترامی، استفاده از احساس گناه برای تحت تأثیر قرار دادن طرف مقابل، بی‌ثباتی عاطفی و نداشتن مرز مشخص از نشانه‌های رایج یک رابطه سمی هستند.

نحوه برخورد با افراد سمی

یکی از راهکار‌های ابتدایی برای برخورد با چنین روابطی، تعیین مرز‌های مشخص است. بسیاری از افراد سمی مرز‌های دیگران را نادیده می‌گیرند یا آنها را زیر پا می‌گذارند. این مرز‌ها می‌توانند فیزیکی، عاطفی یا حتی زمانی باشند. وقتی فردی به طور مداوم از شما می‌خواهد در ساعاتی که نیاز به استراحت دارید در دسترس باشید، یا شما را بابت احساسات‌تان تحقیر می‌کند، در واقع در حال عبور از مرز‌های شماست. ایجاد مرز سالم به معنی دوری یا طرد نیست، بلکه به معنای حفاظت از خود و تعیین خطوط قرمزی است که دیگران نباید از آن عبور کنند.

ابراز صادقانه احساسات نیز نقش مهمی در مواجهه با روابط سمی دارد. بسیاری از افراد در چنین روابطی به دلیل ترس از تنهایی، بی‌ارزش دانسته شدن یا از دست دادن رابطه، از بیان ناراحتی‌های خود خودداری می‌کنند. اما بیان آرام و محترمانه احساسات، می‌تواند مانعی برای تداوم رفتار‌های آسیب‌زا باشد. این کار ممکن است ابتدا باعث مقاومت یا حتی عصبانیت طرف مقابل شود، اما اگر به درستی انجام شود، نشان‌دهنده عزت نفس و احترام به خود است.

یکی از چالش‌های بزرگ در روابط سمی، تلاش برای تغییر طرف مقابل است. بسیاری از ما درگیر این توهم می‌شویم که می‌توانیم با صبر، محبت یا فداکاری فرد سمی را تغییر دهیم. در حالی‌که تغییر یک انسان فقط زمانی ممکن است که خود او بخواهد. صرف زمان و انرژی برای تغییر فردی که تمایلی به اصلاح رفتار‌های خود ندارد، اغلب به فرسایش عاطفی منتهی می‌شود. در چنین شرایطی، تمرکز بر رشد شخصی و پذیرش اینکه نمی‌توان دیگران را به زور تغییر داد، بسیار مهم است.

استفاده از حمایت‌های بیرونی نیز نقش کلیدی در برخورد با روابط سمی دارد. صحبت با یک دوست مورد اعتماد، مشاور یا روان‌درمانگر می‌تواند دید بهتری نسبت به وضعیت به وجود بیاورد. گاهی ما آن‌قدر درگیر یک رابطه سمی می‌شویم که نمی‌توانیم واقعیت را ببینیم. شخصی بیرون از ماجرا، می‌تواند با نگاهی بی‌طرفانه‌تر، نقاط آسیب‌زا را نشان دهد. همچنین، احساس تنهایی و سردرگمی در چنین شرایطی با کمک گرفتن از دیگران کاهش می‌یابد.

تمرین عزت نفس و خودآگاهی نیز در مسیر برخورد با روابط سمی ضروری است. وقتی فردی خودش را ارزشمند بداند، به راحتی اجازه نمی‌دهد دیگران با او بد رفتاری کنند یا از او سوء استفاده عاطفی داشته باشند. تقویت عزت نفس از طریق فعالیت‌هایی مثل نوشتن احساسات، شناخت نقاط قوت شخصی، شرکت در کلاس‌هایی که باعث رشد فردی می‌شوند یا یادگیری مهارت‌های ارتباطی، می‌تواند ابزار‌های لازم برای مقابله با روابط سمی را فراهم کند.

در مواجهه با افراد سمی، گاهی لازم است تکنیک‌هایی مثل «بی‌اعتنایی هدفمند» را تمرین کنیم. برخی افراد با ایجاد درگیری‌های لفظی یا بازی‌های روانی تلاش می‌کنند احساس قدرت یا کنترل خود را حفظ کنند. در چنین مواردی، واکنش ندادن به تحریکات، حفظ آرامش و تمرکز بر خواسته‌های خود، می‌تواند تعادل رابطه را به نفع ما تغییر دهد.

آیا حذف روابط سمی درست است؟

گاهی لازم است که به‌جای اصلاح رابطه، از آن خارج شویم. ترک یک رابطه سمی یکی از دشوارترین تصمیمات ممکن است، مخصوصاً اگر با فردی در ارتباط باشیم که سال‌ها در زندگی‌مان حضور داشته یا نقش مهمی ایفا کرده است. اما ماندن در رابطه‌ای که سلامت روان و عزت نفس ما را تهدید می‌کند، به تدریج منجر به فرسایش شخصیت می‌شود. خروج از رابطه‌ای که هیچ روزنه امیدی برای تغییر ندارد، یک اقدام شجاعانه است. با این حال، این خروج باید با برنامه‌ریزی، حمایت اطرافیان و در صورت لزوم کمک تخصصی انجام شود تا آسیب‌های کمتری به همراه داشته باشد.

صبور باشید؛ به زمان نیاز دارید!

اهمیت زمان در این فرایند را نباید نادیده گرفت. تغییر رفتار، ترک رابطه، یا حتی بازسازی خود پس از یک رابطه سمی، نیاز به زمان دارد. نباید انتظار داشت که همه چیز یک‌شبه حل شود. صبوری، استمرار و پذیرش فراز و نشیب‌های عاطفی بخشی از مسیر درمان و رهایی هستند.