گزارش وال استریت ژورنال از مذاکرات در عُمان؛ احتمال یک توافق محدود وجود دارد؟
رویداد ۲۴| ترجمه گزارش وال استریت ژورنال: امروز ایالات متحده و ایران، برای اولین بار در یک دهه اخیر، گفت‌و‌گو‌هایی در سطح عالی برگزار می‌کنند. هر دو طرف می‌گویند آماده‌اند در مورد محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران به توافق برسند، اما همچنان بر سر دامنه هر توافق احتمالی _ و حتی بر سر اینکه نمایندگانشان در یک اتاق حضور داشته باشند یا خیر _ اختلاف دارند.
«استیو ویتکاف»، نماینده دونالد ترامپ در امور خاورمیانه و مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در طیف گسترده‌ای از مسائل سیاست خارجی، سرپرستی هیئت آمریکایی در سفر به سلطان‌نشین عمان در خلیج فارس را بر عهده خواهد داشت. وزیر خارجه عمان در این مذاکرات میانجی‌گری خواهد کرد و «عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران نیز طرف گفت‌و‌گو از جانب ایران خواهد بود. این نشست جدیدترین تلاش ترامپ برای معامله‌گری در سیاست خارجی به شمار می‌رود؛ معاملاتی درباب اموری که او در آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش وعده داده بود به‌سرعت حل‌وفصل خواهند شد. ویتکاف در روز جمعه برای سومین دیدار با ولادیمیر پوتین_ در رابطه با تلاش‌های ایالات متحده برای پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین _ عازم سن‌پترزبورگ شد. اما هم درگیری روسیه و اکراین و هم جنگ اسرائیل و غزه شدت گرفته‌اند و تلاش‌های میانجی‌گرانه ویتکاف تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. هر دوی این جنگ‌ها با ایران نیز در ارتباط هستند: ایران تامین مالی حزب‌الله و حماس را بر عهده داشته و فناوری پهپاد به کاررفته علیه شهر‌های اوکراین را در اختیار مسکو قرار داده است.
مذاکرات عمان اولین باری است که دولت کنونی ترامپ در آن می‌کوشد مستقیما با یک دشمن سرسخت خود به توافق برسد. اما حتی همین موضوع هم در حال مذاکره است: کاخ سفید می‌گوید ویتکاف و عراقچی رو در رو دیدار خواهند کرد، درحالی‌که ایران می‌گوید صرفا مذاکرات غیرمستقیم را پذیرفته است و نمایندگان عمان واسطه ارتباط خواهند بود.
ارنست مونیز، وزیر پیشین انرژی آمریکا که عضوی از تیم مذاکره‌کننده «جان کری» در سال ۲۰۱۵ بود؛ می‌گوید: «به نظر من، تبادل مستقیم بسیار، بسیار مفیدتر از مذاکره غیرمستقیم است.» مونیز می‌گوید اگر مذاکرات غیرمستقیم باشد، خودش حاضر به مشارکت نیست. او می‌گوید: «هر دو طرف انعطاف نشان داده و تمایل به ورود به مذاکرات را ابراز کرده‌اند و بهترین راه این است که این کار به‌سرعت و طوری انجام شود که سوءتفاهم‌ها به حداقل برسد.»
یک مقام آمریکایی مطلع از روند برنامه‌ریزی می‌گوید برخی در دولت بر این باور بوده‌اند که ویتکاف «حتی نباید زحمت سفر» را به خود بدهد مگر آنکه با عراقچی رودررو دیدار کند. این مقام که به‌دلیل حساسیت دیپلماتیک نخواست نامش فاش شود، افزود عده‌ای دیگر استدلال می‌کرده‌اند بهتر است ویتکاف موضوع را در خود عمان حل‌وفصل کند و هر طرف بتواند مطابق خواست خود، روایتش را از میزان گفت‌و‌گو‌های نهایی ارائه دهد. این مقام آمریکایی می‌گوید: «این اولین دیدار است تا بفهمیم چه چیزی ممکن است و از اینجا به کجا می‌توانیم برویم. اگر اوضاع خوب پیش برود، امیدواریم بتوانیم گفت‌و‌گو‌ها در سطحی فنی‌تر را آغاز کنیم.»
مسیر رسیدن به نشست شنبه چند سال پیش آغاز شد؛ زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ ایالات متحده را از توافق ۲۰۱۵ خارج کرد و تحریم‌های «فشار حداکثری» را علیه ایران اعمال نمود. تلاش‌های دولت بایدن برای احیای آن توافق به شکست انجامید و ایران در ادامه به‌شکل گسترده‌ای سطح کیفی و کمی اورانیوم غنی‌شده‌اش را بالا برد.
مونیز می‌گوید در حال حاضر ذخیره سوخت ایران می‌تواند ظرف چند هفته، سوخت لازم برای پنج یا شش بمب هسته‌ای را تامین کند و این ارزیابی با گزارش بازرسان بین‌المللی و آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا همخوانی دارد.
ترامپ با بازگشت به قدرت در سال جاری وعده داده که به‌طور کامل برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کند و همچنین به حمایت‌های بلندمدت ایران از شبه‌نظامیان نیابتی در خاورمیانه _ از جمله حماس در غزه، حزب‌الله در لبنان و حوثی‌ها در یمن _ پایان دهد. ماه گذشته، «مایکل والتز»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، خواستار «جمع‌آوری کامل» برنامه هسته‌ای ایران شد. ترامپ اعلام کرده اگر تهران به خواسته‌های آمریکا تن ندهد: «بمبارانی روی خواهد داد که نظیرش را هرگز ندیده‌اند.»
«مروان معشر»، وزیر خارجه پیشین اردن، می‌گوید ایران که از نظر اقتصادی با وضعیتی بحرانی روبه‌روست، پدافند هوایی‌اش در حملات اسرائیل سال گذشته نابود شده، و نیرو‌های نیابتی‌اش در لبنان و غزه و همچنین یمن زیر ضربه‌های آمریکا قرار دارند، قطعا آماده مذاکرات است. او افزود: «ترامپ با وجود رجزخوانی‌هایی که می‌کند، به جای جنگ به‌عنوان گزینه اول، خواستار مذاکره است. اصلا مطمئن نیستم که او واقعا وارد جنگ بشود.»
با وجود تهدید‌های ترامپ به بمباران ایران و حمایت قاطعش از اسرائیل، او روز دوشنبه نتانیاهو را در جریان دیدارشان در دفتر بیضی (کاخ سفید) غافلگیر کرد، چرا که اعلام نمود مذاکراتی در «نزدیک به بالاترین سطح» با ایران برنامه‌ریزی شده. معشر می‌گوید: «او داشت به نتانیاهو می‌گفت که مایل نیست وارد مداخله نظامی شود.»
بیشتر بخوانید: ترامپ مجوز حضور تمام رسانه‌ها در مذاکره ایران و آمریکا را صادر کرد
نتانیاهو نیز تفسیر خودش را ارائه داد. او و ترامپ «متفق‌القول هستند که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.» نتانیاهو پس از دیدار با ترامپ در یک پیام ویدیویی که در اسرائیل پخش شد گفت: «این هدف را می‌توان با توافقی محقق کرد»، اما فقط با «توافقی که به درون تاسیسات [هسته‌ای ایران]برود و آنها را منهدم کند، کل تجهیزات را برچیند و همه اینها تحت نظارت و اجرای آمریکا انجام شود.» نتانیاهو اضافه کرد: «گزینه دوم این است که [ایران]... فقط مذاکرات را کش بدهد، آن وقت تنها گزینه باقیمانده گزینه نظامی خواهد بود. همه متوجه این موضوع هستند. ما به‌طور مفصل در این باره صحبت کردیم.»
نتانیاهو در عصر روز چهارشنبه و اندکی پس از بازگشت به اسرائیل، در نشستی با «جان راتکلیف»، رئیس سازمان سیا، و «دیوید بارنیع»، رئیس سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد)، شرکت کرد و سپس کابینه امنیتی‌اش را در جریان قصد خود برای هماهنگی کامل با دولت ترامپ در مذاکرات ایران قرار داد. این اطلاعات را یک مقام اسرائیلی که به‌دلیل نداشتن مجوز سخن با رسانه‌ها نخواست نامش فاش شود، بیان کرده است.
«یَکی دایان»، سرکنسول پیشین اسرائیل در لس‌آنجلس، می‌گوید: «تردیدی نیست که ترجیح اسرائیل، راه‌حل نظامی است. ایران در ضعیف‌ترین وضعیت خود در طول تاریخ قرار دارد، نیرو‌های نیابتی‌اش ضربه سختی خورده‌اند، پدافند هوایی‌اش تقریبا از هم پاشیده شده، و به‌خاطر حمایت از روسیه در جنگ اوکراین، حتی در اروپا هم مشروعیتی ندارد.» او افزود: «اما ترامپ، که استاد توافق است، می‌خواهد به توافق برسد و اسرائیل هم باید بر همین اساس رفتار کند.»
همچنان احتمال زیادی برای فروپاشی مذاکرات وجود دارد، چراکه هر طرف در تلاش است محدوده گفت‌و‌گو‌ها را تعیین کند. در مقابل رویکرد گسترده دولت ترامپ نسبت به موضوعات قابل بحث، عراقچی این هفته گفت تنها مسئله هسته‌ای در دستور کار مذاکرات قرار دارد. به گزارش رسانه‌های ایران، او گفته است فقط همین موضوع مطرح خواهد بود.
به گفته «حسین موسویان»، سفیر پیشین ایران که در تیم مذاکره هسته‌ای کشور هم حضور داشته، مذاکره‌کنندگان ایرانی احتمالا به‌دنبال یک توافق محدود با ایالات متحده‌اند که بتوان آن را به‌سرعت نهایی کرد. او می‌گوید: «اگر ترامپ خواستار برچیده شدن کل برنامه هسته‌ای ایران باشد، شانسی وجود ندارد. این خواسته توافق را از بین می‌برد.» موسوی و برخی دیگر اشاره کردند که ایده «توافق به سبک لیبی» که نتانیاهو مطرح کرده _ یعنی اینکه معمر قذافی در سال ۲۰۰۳ و تحت تهدید نابودی از سوی آمریکا، برنامه هسته‌ای نوپای خود را داوطلبانه کنار گذاشت _ بسیار فراتر از حدی است که ایران بخواهد بپذیرد.
اما اگر مذاکره‌کنندگان آمریکایی فقط می‌خواهند ایران را از ساخت سلاح هسته‌ای بازدارند، شفافیت بیشتری اعمال کنند و بر غنی‌سازی محدودیت بگذارند، دو طرف می‌توانند بر سر گفت‌و‌گو‌های بیشتر توافق کنند؛ گفت‌و‌گو‌هایی که هدفشان رسیدن به «تفاهم بر سر اصول» باشد. موسویان گفت این مسیری شبیه به مرحله اول مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خواهد بود.
ایران مدت‌هاست به تعامل با ایالات متحده بدبین است و ترامپ به‌طور خاص چندین بار تهران را خشمگین کرده است. علاوه بر خروج از توافق ۲۰۱۵، ترامپ در سال ۲۰۲۰ دستور حمله پهپادی را داد که به کشته شدن قاسم سلیمانی، ژنرال ارشد و محبوب ایرانی، منجر شد و بار‌ها تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران وضع کرده که آخرین مورد آن همین هفته بوده است.
در داخل ایران، نشانه‌هایی از امید محتاطانه دیده می‌شود. نرخ برابری ریال که هفته گذشته رکورد تاریخی تازه‌ای زد و به بالای یک میلیون ریال در برابر دلار رسید، اندکی بهبود یافت. بااین‌حال، بسیاری از ایرانیانی که سال‌ها زیر بار تحریم‌های سنگین، برای تامین هزینه‌های زندگی در تقلا هستند، نشست آتی را بیشتر یک نمایش سیاسی می‌دانند که تغییری اساسی در مسیر کلی کشور ایجاد نخواهد کرد.
«مصطفی»، ۴۹ ساله و پرستاری ساکن تهران، می‌گوید: «واقعا فکر نمی‌کنم کسی انتظار بهترشدن اوضاع را داشته باشد. نهایت انتظاری که شاید داشته باشند این است که سرعت بدترشدن اوضاع برای مدتی کمتر شود.» اوضاع وخیم اقتصادی در ایران باعث شده امثال مصطفی نتوانند از پس هزینه‌های خانواده برآیند.
متحدان آمریکا در منطقه نیز از خبر مذاکرات استقبال کرده‌اند و مشتاق‌اند که پس از هفته‌ها سخنان تحریک‌آمیز و افزایش نیرو‌های نظامی در منطقه، ایالات متحده و ایران به مسیر دیپلماتیک بازگردند. یک مقام امارات متحده عربی که نمی‌خواست نامش فاش شود، به آتلانتیک گفت: «یک دور دیگر حمله نظامی برای منطقه فاجعه خواهد بود؛ هیچ‌کس نمی‌خواهد شاهد جنگ دیگری باشد.»
«مسعود پزشکیان»، رئیس‌جمهور ایران، ظاهرا در جریان بازدید از یک نمایشگاه صنایع هسته‌ای در روز چهارشنبه، ضمن نشان دادن آمادگی برای مذاکره، سعی داشت قدرت کشورش را نیز به نمایش بگذارد. طبق گزارش رسانه‌های دولتی، او گفت: «ما در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای نیستیم. ما دنبال جنگ نیستیم و به هیچ کشوری حمله نخواهیم کرد، اما با هرگونه تجاوزی قاطعانه مقابله خواهیم کرد. هرچه حملات و تهدید‌ها شدیدتر شود، مقاومت ما هم بیشتر خواهد شد.»
کاش توضیح میدادی که این " تو " که نگاشتید ، منظور چه کسی است؟
در نهایت هم بفرمائید شما برای ایران یا اسلام یا ایران اسلامی چه کرده اید؟البته بجز زیاده خواهی.