سید احمد خمینی؛ همراه روزهای سخت امام(ره)

رویداد۲۴-سید احمد خمینی دومین فرزند بنیانگذار انقلاب اسلامی در 24 اسفند 1324 خورشیدی در قم دیده به جهان گشود و در هفت سالگی برای تحصیل به مدرسه اوحدی رفت. او دوره دبستان و دبیرستان را در قم سپری کرد و پس از دریافت مدرک دیپلم در رشته علوم طبیعی از دبیرستان حکیم نظامی به پیشنهاد امام خمینی به تحصیلات حوزوی پرداخت.

یادگار امام بعد از فراگیری علوم اسلامی در حوزه علمیه و سپری کردن دوره سطوح عالی نزد استادانی چون امام خمینی، مصطفی خمینی و آیت الله فاضل لنکرانی، درس های فقه و خارج اصول را فرا گرفت.

نوجوانی و جوانی وی، با حکومت استبدادی پهلوی همزمان بود که افزایش ظلم و خفقان حاکم بر جامعه اعتراض شدید امام خمینی را در پی داشت. مخالفت آشکار امام با لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی در 15 خرداد 1342 خورشیدی موجب تبعید ایشان به ترکیه و سپس عراق شد، سید احمد خمینی برای دیدار با پدر و کسب فیض از محضر ایشان به نجف رفت که این سفر واکنش ساواک را به طور جدی برانگیخت و سپهبد نصیری رئیس کل سازمان اطلاعات و امنیت کشور در بخشنامه ای نوشت: «خیلی محرمانه به ریاست شهربانی کل کشور(اداره اطلاعات) درباره احمد مصطفوی خمینی فرزند روح الله خواهشمند است دستور فرمائید چنانچه نامبرده بالا تقاضای صدور یا تمدید گذرنامه و پروانه خروج کرد قبل از هر گونه اقدام مراتب را به این سازمان اعلام نمایند.»

با صدور این بخشنامه ساواک تلاش کرد تا تمامی فعالیت های احمد خمینی را زیر نظر بگیرد اما وی پس از بازگشت از نجف همچنان به تحصیل علوم دینی و دیدار از خانواده های زندانیان، انتقال پیام ها و رهنمودهای های امام خمینی به مبارزان و تنظیم امور بیت امام در قم، ادامه داد. یادگار امام در طول این سال ها به صورت مخفیانه راهی نجف می شد تا با پدر بزرگوارشان درباره مسائل و روند نهضت انقلاب اسلامی گفت و گو کند. وی علاوه بر این در لبنان با امام موسی صدر مرجع دینی و سیاسی، درباره بحران های منطقه و وضعیت شیعیان و قیام پیش رو به تبادل نظر می پرداخت.

این فعالیت ها سبب شد تا سیداحمد خمینی چندین بار به وسیله ساواک بازداشت شود اما این امر هیچ گاه مانع از ادامه مبارزه های او نشد. به گونه ای که پس از درگذشت سید مصطفی خمینی، بیت و دفتر امام خمینی در نجف اشرف با بهره مندی از تجربه طولانی یادگار امام، به کانونی مطمئن برای پاسخگویی به نیازهای ارتباطی نهضت و رهبری تبدیل شد و سیداحمد خمینی نیز توانست در کنار پدر بزرگوار خویش نقش گسترده ای را در پیشبرد اهداف انقلاب ایفا کند.

وی در 1357 خورشیدی به همراه پدر عراق را به مقصد پاریس ترک کرد و در ماه های منتهی به پیروزی انقلاب، یار و مشاور ایشان بود و در این کشور با برنامه ریزی بسیار گسترده ای توانست به پیروزی انقلاب اسلامی کمک شایانی کند. یادگار امام به هنگامه ورود امام خمینی به ایران در 12 بهمن 1357 خورشیدی به همراه پدر به تهران بازگشت و پس از آن عازم قم شد تا زمینه های لازم را برای هدایت امور انقلاب فراهم آورد.

بعد از پیروزی انقلاب در 22 بهمن 1357 خورشیدی و آغاز جنگ تحمیلی، سید احمد خمینی با ایفای مسئولیت های بزرگ، نقش بسیار مهمی را در دوره دفاع مقدس برعهده داشت.

یادگار امام پس از درگذشت امام خمینی برپایه وصیت نامه ایشان از جایگاه ولایت فقیه دفاع و آن را تبیین و بر ضرورت لزوم وجود ولی فقیه برای هدایت جامعه، تاکید کرد. او به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی درآمد و تا پایان عمر ارزشمند خویش، تمام تلاش خویش را برای دستیابی به اهداف این نهادها به کار بست.

سرانجام سیداحمد خمینی پس از عمری تلاش و مبارزه در راه حفظ آرمان های انقلاب اسلامی در 25 اسفند 1373 خورشیدی در تهران درگذشت.

«اصغر شکری مقدم» استاد علوم سیاسی دانشگاه پیام نور البرز در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت سیداحمد خمینی درباره اینکه وی در سایه چه اندیشه هایی رشد و پرورش یافت، گفت: او دوره کودکی خود را، نزد امام خمینی که همواره از چگونگی انجام تکلیف الهی در حکومت استبدادی پهلوی، رهایی اسلام از خرافه ها و بازیابی تمدن اسلامی سخن می گفتند، سپری کرد و در دامن مادری پرورش یافت که او را «بانوی بزرگ انقلاب اسلامی» و «بانوی صبر و استقامت» نامیده اند. در واقع می توان گفت؛ او در کنار امام خمینی که دارای اندیشه های ناب اسلامی با ابعاد جهادی و انقلابی گسترده بودند، رشد و پرورش یافت. به همین خاطر یادگار امام پس از دریافت دیپلم و همزمان با تحصیل دانش های نوین، به فراگیری مقدمات علوم حوزوی همت گماشت.

وی در ادامه افزود: سید احمد خمینی دانش حوزوی را نزد استادان بزرگ حوزه به خوبی آموخت و علاوه بر فقه و اصول، با علاقه بسیاری که به موضوع های فلسفی و عرفانی از خود نشان می داد، سال ها از محضر درس بزرگان، شرح منظومه و اسفار را فراگرفت و دانسته های خویش را در اختیار دیگران گذاشت و در زمینه منطق و فلسفه غرب نیز مطالعات گسترده ای داشت و مکتب های فلسفی و سیاسی معاصر غرب را به خوبی شناخت و نقد کرد.

این استاد علوم سیاسی نقش سیداحمد خمینی را در سازماندهی نهضت امام خمینی با اهمیت توصیف کرد و اظهار داشت: مسئولیت یادگار امام در سال های تبعید پدر به ترکیه، عراق و فرانسه تاثیرگذار بود که با شهادت برادرش سید مصطفی خمینی این وظیفه سنگین تر نیز شد و وی به عنوان حلقه ارتباطی میان امام و انقلابیان در مدت 14 سال تبعید محسوب می شد. سید احمد خمینی در زمان حضور امام در پاریس علاوه بر رویارویی با جریان های سیاسیِ منحرف از خط امام، به برنامه ریزی دقیق برای تنظیم امور بیت و دفتر امام خمینی در نوفل لوشاتو، برپایی گفت و گوهای مطبوعاتی و نظارت بر ترجمه پیام های معمار بزرگ انقلاب و جلوگیری از تحریف آنها، می پرداخت. همچنین او مسئول برقراری ارتباط های گسترده و لازم میان قشرهای مختلف ایرانیان و رهبری انقلاب در خارج از کشور بود.

وی در تشریح بیشتر اقدام های تاثیرگذار سیداحمد خمینی در پیروزی انقلاب اسلامی چنین تصریح کرد: فرزند معمار بزرگ انقلاب در متن مبارزه های نهضت امام بود و اقدام های بیشماری را برای پیروزی آن انجام داد. از جمله آن، در دوره تبعید امام خمینی سید احمد خمینی به عنوان نماینده و رابط اصلی امام با انقلابیان به شمار می رفت. همچنین در فرانسه نقش انکارناپذیر یادگار امام و تلاش های شبانه روزی وی در نوفل لوشاتو سهمی تعیین کننده در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی و انتقال پیام های امام به ایران داشت.

این استاد علوم سیاسی با اشاره به دوره تبعید امام خمینی و دوری ایشان از وطن، عنوان کرد: به دنبال بازداشت و سپس تبعید معمار بزرگ انقلاب در 15 خرداد 1342 خورشیدی و آغاز قیام مردم، سنگینی رسالت انتقال پیام نهضت 15 خرداد و گرم نگه داشتن کانون مبارزه، بر عهده یادگار امام گذاشته شد. وی در زمان تبعید امام برای کسب تکلیف چندین بار مخفیانه به عراق رفت و پیام ها و اعلامیه های ایشان را دریافت و در میان مبارزان منتشر می کرد و اوضاع کشور و نهضت را به ایشان گزارش می داد و هربار در بازگشت از نزد بنیانگذار انقلاب به وسیله سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک) بازداشت می شد.

اصغر شکری مقدم در توصیف نقش سیداحمد خمینی پس از انقلاب و در جریان جنگ تحمیلی، بیان داشت: برهه دیگر زندگی سیداحمد خمینی را 11 سال همراهی او با امام خمینی پس از پیروزی انقلاب دربرمی گیرد که در این دوره انقلاب نوپای ایران درگیر جنگ و دشمنی و توطئه های گوناگون دشمنان شد. از نخستین روز ورود امام به ایران در 12 بهمن 1357 خورشیدی، فرزند بنیانگذار انقلاب علاوه بر مشاوره با امام، حفاظت از جان ایشان را نیز بر عهده گرفت. در تمام دوره دفاع مقدس و هر جایی که امام خمینی حضور داشتند، در کنار ایشان چهره مصمّم و خستگی ناپذیرِ مشاوری کاردان و امین چون سید احمد خمینی بود.

یادگار امام در دوره جنگ تحمیلی مسئولیت های سنگینی چون کسب اطلاعات دقیق روزمره از آخرین وضعیت نیروهای خودی و نیروهای دشمن در جبهه ها، گردآوری آخرین اطلاعات از شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه، موضع گیری افراد و گروه ها در برابر مسائل دفاع مقدس، تنظیم و جمع بندی واکنش های سیاسی و نظامی دولت ها و مجامع بین المللی در ارتباط با جنگ و رساندن به موقع این اطلاعات به فرماندهی کل قوا اشاره کرد.

وی در ادامه اظهار داشت: احمد خمینی علاوه بر مسئولیت های سنگینی که نام برده شد، ابلاغ امانتدارانه و سریع پیام های سرّی و علنی امام در ارتباط با امور نظامی، شرکت مستمر در جلسه های شورای عالی دفاع و فرماندهان نظامی، ارائه رأی و نظر مشورتی خویش به حضرت امام و شورا و برنامه ریزی دیدار رزمندگان ارتشی، سپاهی و بسیجی با فرمانده کل قوا را نیز برعهده داشت.

این استاد علوم سیاسی درباره اقدام های موثر سید احمد خمینی در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در زمان حضور دو ساله یادگار امام در شورای عالی انقلاب فرهنگی، وی وظایف سیاستگذاری مسائل فرهنگی در آستانه تدوین برنامه پنج ساله دوم، هدایت حرکت سازمان یافته برای رویارویی با تهاجم فرهنگی دشمن و نیز توسعه رشد کمی و کیفی دانشگاه ها و مرکزهای تحقیقی را برعهده گرفت و در این دوره دوساله در این شورا عاملی برای انسجام فرهنگی حول محور گفتمان امام بود.

اصغر شکری مقدم با برشمردن اثرها و اندیشه های یادگار گرامی امام بیان کرد: آثار به یادگار مانده از وی که به وسیله مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی تدوین شده عبارت است از: «آیینه آفتاب» که به گزیده ای از سخنرانی ها، پیام ها و گفت و گوهای سید احمد خمینی در دیدارهای مردمی و سمینارها اختصاص دارد و برخی از مواضع و دیدگاه های اخلاقی، فقهی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وی را در برمی گیرد. اثر دیگر او «دلیل آفتاب» مجموعه ای از خاطرات سید احمدخمینی است.

«دیدگاه های سید احمد خمینی» کتاب ارزشمند وی به شمار می رود که برخی از مواضع و نظرهای یادگار امام درباره مسائل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی را شامل می شود که در هنگامه درگذشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران تا آخرین روزهای حیات پربار وی در دیدار با گروه های مختلف مردم و در مجمع های گوناگون ابراز شده که این اثر را به زبان های اردو، انگلیسی وعربی ترجمه کرده اند.

این استاد اندیشه سیاسی اثر دیگر سید احمد خمینی را «فرزند روح الله» دانست و عنوان کرد: این کتاب بر گرفته از مجموعه آثار دو جلدی است که درباره زندگی یادگار امام مطالبی را از زبان و قلم وی بیان می کند. «گنجینه دل» نیز کتاب ارزشمند دیگری که دیباچه آن به قلم سید حسن خمینی فرزند وی نگاشته شده است و شامل گفت و گوهایی با رهبر معظم انقلاب، آیت الله هاشمی رفسنجانی و همفکران یادگار امام است. اثر دیگر وی «مجموعه آثار یادگار امام» تمامی سخنان، گفت و گوها، پیام ها و نامه های احمد خمینی را در بر می گیرد که از 1357 خورشیدی تا اسفند 1373 خورشیدی گردآوری شده و مجموعه بیانات و مواضع او در جهت تبیین اندیشه ها و افکار امام خمینی بوده است.

وی در پایان اثرهای یادگار امام را در جامعه کنونی نیز بسیار تاثیرگذار دانست و بیان داشت: کتاب های سید احمد خمینی بخشی از تاریخ انقلاب اسلامی را بازگو می کند که از طرف نزدیک ترین منبع به رهبر انقلاب نگاشته شده است و برای بسیاری از مسائل تاریخ انقلاب می تواند به عنوان منبع نهایی قابل استفاده باشد.