مفهوم حضور ناو هواپیمابر آمریکا در خلیج‌فارس و خروج آمریکا از سوریه

رویداد۲۴ ناو هواپیمابر «یواس‌اس جان سی‌استنیس» روز جمعه وارد خلیج فارس شد. ورود ناو آمریکایی به خلیج فارس با مانور نیروی زمینی سپاه پاسداران در جزیره قشم همزمان شد.

به گزارش آسوشیتدپرس این ناو اولین کشتی جنگی آمریکا است که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و پس از طولانی‌ترین دوره غیبت ناو‌های هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا، به خلیج فارس اعزام شده است.

بنا بر همین گزارش شناور‌های سپاه پاسداران، این ناوهواپیمابر و گروه پشتیبانی و محافظت از آن را تحت تعقیب و رصد قرار داده اند. این خبرگزاری با انتشار تصاویر گزارش کرد نیرو‌های ایرانی برای رصد این ناو و شناور‌های اطراف آن، یک پهپاد را به پرواز درآورده و چند موشک را به شکل آزمایش در نزدیکی آن شلیک کرده است.

تصاویر منتشر شده از زمان ورود این ناو به خلیج فارس نشان می‌دهد که هلی‌کوپتر‌های آمریکایی بالای قایق‌های تندروی سپاه گشت می‌زنند.

در سال‌های گذشته بار‌ها قایق‌های تندروی سپاه پاسداران و شناور‌های جنگی ایالات متحده در خلیج فارس و در نزدیکی آب‌های ایران به یکدیگر نزدیک شده اند. نیروی دریایی ایالات متحده قایق‌های سپاه را به رفتار‌های غیر حرفه‌ای متهم می‌کنند. ایران هم بار‌های ورود نیرو‌های آمریکایی به منطقه را تنش زا دانسته اند. اما این تقابل این بار می‌تواند معنای تازه‌ای داشته باشد.

ایالات متحده آمریکا در ماه‌های اخیر به اوج تنش با ایران رسیده است. از یکسو با تصمیم مستقل دونالد ترامپ این کشور از توافق هسته‌ای خارج شد و از سوی دیگر با تشکیل اتحادی صهیونیستی- عربی فشار سنگین اقتصادی، سیاسی و امنیتی به ایران وارد کرده است.

در کنار این تحولات چند روز پیش آمریکا در اقدامی غیرمنتظره اعلام کرد که نیروهایش را از سوریه به طور کامل خارج خواهد کرد و از طرف دیگر تعداد نیروهایش در افغانستان را به نصف تقلیل می‌دهد.

با وجود اینکه برخی ناظران معتقدند که خروج آمریکا از سوریه به معنای شکست در رویارویی منطقه‌ای با ایران است، اما از طرف دیگر برخی معتقدند این تحولات می‌تواند مقدمه نقشه تازه‌ای از سوی آمریکا برای خاورمیانه باشد. هنوز نشانه‌های جدی از این نقشه وجود ندارد، با این حال این پرسش نیز مطرح است که چرا ایالات متحده در حالی که نیرو‌های خود را از سوریه و افغانستان خارج می‌کند در کنار آن دوباره یک ناو جنگی به خلیج فارس اعزام می‌کند.

دونالد ترامپ مدعی است که آمریکا نمی‌خواهد پلیس منطقه باشد، اما دقیقا ساعتی پس از این اظهار نظر ناو جنگی آمریکا وارد خلیج فارس شد.

حال سوال این است که آیا تحولات رخ داده در سیاست آمریکا در منطقه با یکدیگر مرتبط هستند؟ آیا نقشه جدیدی در راه است؟ یا دونالد ترامپ به دنبال آن است که حضور آمریکا در خاورمیانه را کاهش دهد؟

دکتر عبدالرضا فرجی راد استاد دانشگاه، سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان و تحلیلگر مسائل ژئوپلتیک در این باره گفت: «ممکن است این تحولات با یکدیگر ارتباطی نداشته باشند. ناوی که وارد خلیج فارس شود معنی آن این نیست که حتما میزان خطر یا تنش بالا رفته و یا احتمال درگیری وجود دارد. می‌توان حتی این اقدام آمریکا را در راستای کاهش تنش هم دید. وقتی ناو آمریکایی وارد محدوده جغرافیایی خلیج فارس می‌شود، همان قدر که قدرت نمایی می‌کند، همان قدر هم در خطر قرار دارد.»

فرجی راد در ادامه گفت: «با توجه به این که در ماه‌های اخیر ایران دوباره بحث تنگنه هرمز را مطرح کرده و آقای رییس جمهور تاکید کرده بود که اگر اجازه ندهند ایران نفتش را از خلیج فارس خارج کند، نفت کشور‌های دیگر هم از منطقه خارج نخواهد شد، ممکن است این اقدام آمریکا نیز قدرت نمایی در این حوزه باشد. چراکه آمریکایی‌ها همیشه اعلام کرده اند که ضامن امنیت تردد کالا و کشتی‌ها در خلیج فارس هستند.»

او درباره تعقیب ناو آمریکایی توسط نیرو‌های سپاه گفت: «باید ببینیم چه توضیحی در این باره ارائه می‌شود. با این حال طبیعی است که نیرو‌های ایرانی هم با مانور خود این پیام را منتقل کنند که ما آمادگی کامل داریم و اگر رفتار خصمانه‌ای داشته باشید با عکس العمل ایران مواجه خواهید شد. من معتقد نیستم این اتفاق خیلی مهم و بزرگ است. ناو‌ها و کشتی‌های جنگی در خلیج فارس رفت و آمد می‌کردند. بعد از برجام میزان این رفت و آمد‌ها متوقف شد و کاهش یافت، ولی در کل این اتفاق ادامه روال گذشته است و در این بین دو طرف قدرت نمایی هم می‌کنند.»

او همچنین با اشاره به خروج نیرو‌های آمریکا از سوریه و کاهش تعداد آن‌ها در افغانستان افزود: «این دو تحول به معنی حل مشکلات و مسائل منطقه نیست و نیازی هم نیست که ما بیش از حد خوشحال شویم. ما باید احتمالات منفی را هم در نظر بگیریم. ممکن است که آمریکا می‌خواهد نیروهایش را از در معرض خطر قرار گرفتن و ضربه خوردن خارج کند. هنوز تحلیل درستی از پشت پرده و دلیل اصلی اقدام ترامپ در خروج از سوریه و کاهش نیرو در افغانستان در دست نیست. در آمریکا این اقدام با مخالفت‌های فراوانی روبه رو شده است. هم از سوی دموکرات‌ها و هم از سوی جمهوری خواهان.»

فرجی راد درباره دلایل خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه و افغانستان گفت: «اول؛ ترامپ خیلی راضی نیست که هزینه زیادی را در خاورمیانه انجام دهد. او معتقد است که سوریه جایی نیست که آمریکا بتواند در آنجا مانور زیادی دهد. ضمن اینکه حضور دو هزار نیرو تنش میان ترکیه به عنوان عضو فعال ناتو و آمریکا را افزایش داده است.»

او افزود: «دوم؛ ترامپ به خاطر مسائل انتخاباتی نمی‌خواهد پوتین را ناراضی کند. برخلاف تصوری که در آمریکا وجود دارد که روسیه را دشمن اصلی تلقی می‌کنند، ترامپ نظر دیگری دارد. قطعا او نمی‌خواهد روابط آمریکا و روسیه از اینکه هست تیره‌تر شود. او با این که در کنار امتیاز دادن به ترک‌ها به روس هم هم امتیاز داده است.»

این استاد دانشگاه در ادامه تحلیل کرد: «سوم؛ مسئله عربستان است. ترامپ با توجه به گفتگو‌هایی که با ترکیه داشته به دنبال آن است که فشار‌ها را بر روی عربستان و محمد بن سلمان در ماجرای قتل خاشقچی کاهش دهد. اگر ترامپ نیروهایش را از شمال سوریه خارج کند و دست ترکیه را در آن منطقه باز بگذارد، آن‌ها راضی می‌شوند و فشار‌های را برای تغییر ولیعهد عربستان کاهش می‌دهد. البته روابط ترکیه و عربستان زخم بزرگی برداشته است و مدت‌ها طول می‌کشد اوضاع عادی شود با این حال ممکن است که ترک‌ها در قبال گرفتن یک امتیاز بزرگ کمی عقب نشینی کنند.»

فرجی راد افزود: «چهارم؛ این تحلیل چندان محکم و قوی نیست، اما نمی‌توان جانب احتیاط را نادیده گرفت. با توجه بهانه‌هایی که اسرائیل از وضعیت جنوب لبنان و تونل‌های آنجا گرفته است و تهدیداتی هم انجام داده اند. می‌شود به احتمال ضعیف این موضوع را در نظر داشت که اسرائیل به دنبال آن است خطرات جنوب لبنان را کم کند لذا ممکن است در این راستا به گونه‌ای به لبنان حمله کند. طبیعتا در این شرایط عکس العمل حزب الله را خواهد داشت و این ممکن است به داخل سوریه هم کشیده شود و نیرو‌های آمریکایی را در معرض خطر قرار دهد.»

او گفت: «پنجم؛ دموکرات‌ها اوایل ژانویه کنگره را در دست می‌گیرند و بحث اقدامات مولر تقویت می‌شود. ممکن است استیضاح ترامپ در دستور کار قرار گیرد. مولر اسنادی که جمع کرده را هنوز افشا نمی‌کند، شاید با حضور دموکرات‌ها در کنگره ان‌ها را افشا نماید. در همین جهت ترامپ نمی‌خواهد در دوران ضعف سیاسی در داخل کشور با مسائل سوریه و افغانستان دست و پنجه نرم کند. در همین راستا زلمی خلیل زاد، نماینده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان به شدت فعال شده تا به نحوی دولت افغانستان و طالبان را به یک صلح برساند و دولتی شکل بگیرد که آمریکا نقش امنیتی کمتری در افغانستان داشته باشد.»