باید و نباید ادغام بانک‌های نظامی/ ترکیب مشکل با بانک مشکل‌دار!

رویداد۲۴ بعد از اینکه حسن روحانی هفتم اسفند ماه از برنامه ادغام بانک‌های نظامی و تشکیل یک بانک واحد خبر داد و گفت: به زودی چند بانک مربوط به نیرو‌های مسلح در هم ادغام شده و یک بانک واحد تشکیل می‌شود و به روند اصلاحات بانکی کمک بسیاری می‌کند که امیدواریم این کار تا پایان سال جاری انجام شود؛ روز شنبه بانک مرکزی اعلام کرد که بانک‌های انصار، قوامین، حکمت ایرانیان، مهر اقتصاد و مؤسسه اعتباری کوثر در قالب یک بانک واحد در بانک سپه ادغام می‌شوند.

همچنین بانک مرکزی اعلام کرد که بر اساس مصوبات شورای پول و اعتبار و شورای عالی هماهنگی اقتصادی (سران سه قوه) در ارتباط با ادغام بانک‌های نظامی و مؤسسه اعتباری وابسته به نیرو‌های مسلح در بانک سپه، این امر با اتخاذ تمهیدات مناسب و اطمینان‌بخش برای مشتریان، سپرده‌گذاران، سهام‌داران، کارکنان و سایر ذی‌نفعان مدنظر قرار گرفته و پس از انجام بررسی‌های کارشناسی گسترده با حضور نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط، برنامه‌ای جامع، هماهنگ و مؤثر در مسیر اصلاح نظام بانکی کشور و ساماندهی بازار پول تدوین شده است.

اما به نظر می‌رسد برخی مدیران این بانک‌ها خیلی از این تصمیم رضایت ندارند و به عنوان مثال «غلامحسن تقی نتاج» مدیرعامل بانک قوامین در پاسخ به این پرسش که تا چه میزان زیرساخت برای ادغام بانک‌های نظامی فراهم است، گفت: در حوزه فناوری اطلاعات، زیرساخت‌های لازم برای این ادغام وجود ندارد؛ ادغام بانک‌های نظامی امری زمان بر است؛ در گام نخست تجمیع آن‌ها انجام می‌شود و به تدریج ظرف مدت حدود پنج سال ادغام صورت خواهد گرفت. وی توضیح داد: نظام بانکی فاقد سیستم یکپارچه برای اتصال نزدیک پنج هزار شعبه این بانک‌ها را در سراسر کشور است آن هم در شرایطی که مجموع این بانک‌ها حدود ۲۴ میلیون نفر مشتری دارند.

عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی به تمامی سپردهگذاران و سهام داران اطمینان خاطر داده است که هیچ مشکلی برای آن‌ها ایجاد نخواهد شد و حتی عنوان کرده است که قصد تعطیلی شعب و تعدیل نیرو را هم ندارند و تمام شعب این بانک‌ها به شعبه‌های بانک سپه افزوده خواهد شد. اما به هرحال با توجه به تجربه گذشته که از ادغام موسسات مالی غیرمجاز در افکار عمومی ایجاد شده است، همچنان نگرانی‌های بسیاری در این باره وجود دارد.

 

وحید شقاقی شهری کارشناس مسائل اقتصادی عنوان کرد: «به نظر من اصل این تصمیم کاملا درست است. واقعیت این است که از دهه ۸۰ یک رقابت در گسترش تعداد بانک‌ها و رشد قارچ‌گونه موسسات مالی و اعتباری آغاز شد و در آن دوره تصور این بود که اگر تعداد بانک‌ها افزایش پیدا کند، یک فضای رقابتی ایجاد خواهد شد و این می‌تواند برای اقتصاد کشور مفید باشد؛ بنابراین تعدادی بانک خصوصی ایجاد شد و تعاونی‌ها اجازه پیدا کردند که موسسات مالی و اعتباری تاسیس کنند. در آن دوره سوددهی آن‌ها هم بسیار بالا بود وبرای نهاد‌های موسس، منفعت کلانی داشت و همین مسئله موجب شد که بانک‌ها تا حدود زیادی متضرر شوند.»

وی ادامه داد: «اما کم کم مسئولان متوجه شدند که این رشد بی رویه موسسات مالی و اعتباری و بانک‌های خصوصی موجب افزایش نقدینگی در کشور می‌شود و جز انجماد منابع و رقابت ناسالم، هیچ نتیجه‌ای ندارند. زیرا به طور کلی اقتصاد ایران ظرفیت این تعداد از موسسات مالی و اعتباری و بانک خوصوصی را ندارد. اما آنقدر وضعیت نظام بانکی کشور در آن دوره آشفته بود که که نه تنها مانع از رشد این قبیل موسسات نشدند بلکه به افزایش آن‌ها نیز دامن زده شد. به طوری که هر نهادی برای خود بانکی تاسیس کرد و شعبه‌های بسیار زیادی را در سراسر کشور به راه انداخت.»

او افزود: «بنابراین تصمیم بر ادغام این بانک‌ها کاملا درست است، اما مشکلی که در این میان وجود دارد، اشتباهات ماجرا است. اولین اشتباه این است که عموما در چنین ادغامی، سعی می‌شود بانک‌های بد و مشکل‌دار را با بانک‌ها خوب ادغام کنند، اما در اینجا بانک مرکزی قصد دارد این بانک‌ها را با بانک سپه ادغام کند که خود با مشکلات بسیاری از جمله ناترازی منابع بسیار مواجه است. این در حالی است که به غیر از بانک انصار باقی بانک‌هایی که قرار است با سپه ادغام شوند، ناترازی بالایی دارند؛ لذا وقتی بانک‌های مشکل‌دار را با یک بانک مشکل‌دار دیگر ادغام می‌کنند، نه تنها وضعیت بهتر نمی‌شود بلکه بدتر هم می‌شود. ضمن اینکه بهترین کار این بود این بانک‌ها بین بانک‌های خوب تقسیم می‌شدند نه اینکه همه را با یک بانک ادغام کنند.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «مشکل بعدی زمان اجرای این تصمیم است. یعنی سوال مهم این است که آیا به طور کلی با توجه به شرایط فعلی، زمان مناسب برای یک التهاب به اقتصاد ایران است یا خیر؟ زیرا به نظر من باید در یک زمان دیگری چنین تصمیمی اتخاذ می‌شد.. ما نباید فراموش کنیم که اقتصاد ایران الان در یک وضعیت ملتهب و نا آرام قرار دارد و لزومی ندارد چنین مواردی را به آن اضافه کنیم.»

وی ادامه داد: «مشکل بعدی این است که همانطور که عرض کردم این بانک‌ها ناترازی و انجماد منابع بالایی دارند و در کنار این‌ها از بدهی بالایی برخوردارند. الان سوال این است که تکلیف این بدهی‌ها چه خواهد شد. زیرا اگر قرار باشد مجددا دولت این‌ها را پرداخت کند که یعنی افزایش دوباره نقدینگی و تورم و چاپ پول. از طرف دیگر موضوع مهم این است که برخی از این بانک‌ها مانند بانک انصار در بخش مسکن سرمایه‌گذاری کرده اند و با توجه به رکودی که در بازار مسکن وجود دارد، امکان تبدیل این منابع به پول هم بسیار اندک است. علاوه بر اینها، بانک‌های مورد نظر شعبات بسیاری در سراسر کشور دارند و الان طبق اعلام رئیس بانک مرکزی همه این‌ها تبدیل به شعبه بانک سپه می‌شود و این در حالی است که این تعداد شعبه که بنابر گفته آقای همتی حدود ۴۱۰۰ عدد است، اصلا موضوعیت ندارد و لزومی ندارد یک بانک تا این اندازه شعبه داشته باشد. ضمن اینکه ممکن است به ناترازی بانک سپه اضافه کند و بهره وری آن را کاهش دهد.»

این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که با توجه به عدم کشش اقتصاد ایران در شرایطی فعلی، ادغام این بانک‌ها چه تبعاتی خواهد داشت، گفت: «مهمترین اتفاقی که رخ می‌دهد همین است که ناترازی و شکاف منابع در بانک سپه تشدید می‌شود. زیرا هر کدام از این بانک‌ها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد منابعشان بلوکه شده و همه این‌ها به بانک سپه تحمیل می‌شود. حالا اگر قرار باشد دولت مجددا اقدام به پرداخت بدهی‌ها کند که این هم باعث افزایش نقدینگی و بالا رفتن تورم منجر می‌شود؛ لذا همانطور که عرض کردم، من با کلیات این تصمیم کاملا موافقم، اما مشکلاتی که دارد باید با درایت و هوشمندی بسیاری حل شود تا مشکلی بر مشکلات فعلی اضافه نکند.»