عراق ظرفیت میانجیگری میان ایران و عربستان را ندارد/ ریاض هنوز آغوش خود را برای پاسخ دادن به تهران باز نکرده است

رویداد۲۴ نصرت‌الله تاجیک درخصوص برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه نخست‌وزیر عراق برای میانجیگری میان ایران و عربستان سعودی به تهران سفر کرده است، گفت: عراق در دوران پس از سقوط صدام و تحولات منطقه‌ای ناشی از آن، همواره به دنبال آن بوده است که خود را از تنش‌های موجود در منطقه و رقابت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در خاورمیانه دور نگه دارد.

مسئولان عراقی نمی‌خواهند خود را وارد منازعات منطقه‌ای کنند

وی با بیان اینکه هر کشوری برای بازسازی خود و تقویت بنیه‌هایش در دوران گذار، نیازمند راهبرد تنش سفر در عرصه سیاست خارجی است، اظهار داشت: مسئولان عراقی بر این اساس، نمی‌خواهند خود را وارد منازعات منطقه‌ای کنند تا بر این اساس، هم همکاری همه کشور‌ها را جلب کنند و هم اینکه عراق به صحنه منازعات میان کشور‌های مختلف برای رقابت تبدیل نشود و بر این اساس، ممکن است عادل عبدالمهدی در سفر خود به تهران، نه مسئله میانجیگری را -، زیرا عراق ظرفیت ایفای چنین نقشی را ندارد - بلکه اعلام اراده طرف عراقی برای روابط متوازن با تمامی همسایگان خود و از جمله ایران، عربستان سعودی و ترکیه در کنار سایر مسائل دوجانبه و منطقه‌ای با مقامات ایرانی مطرح کرده باشد.

این دیپلمات پیشین کشورمان ادامه داد: این یکی از پیامه‌ای این سفر است، زیرا پیام سفر، جدای از اهداف و دستاورد‌ها نشاندهنده موقعیت ژئواکونومیکی دو کشور نسبت بهم که می‌توانند یکدیگر را تکمیل کنند، است و بیانگر ظرفیت‌های ایران برای استفاده از همسایگان هم برای تکمیل اقتصاد خود و هم گذراندن این دوران سخت تحریم‌ها است.

ایران و عراق عمق استراتژیک یکدیگرند

تاجیک با بیان اینکه عراق با توجه به ویژگی‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و جمعیتی عمق استراتژیک ایران محسوب می‌شود و به عنوان دروازه شرقی اعراب زمینه گسترش همکاری ایرانی - عربی را می‌تواند فراهم کند، تصریح کرد: ایران نیز هم از منظر تاریخی و هم سیاسی و مخصوصا بعد از کمک به عراق برای گذراندن سایه تجزیه، گسترش تروریسم و خشونت در زمینه مبارزه با داعش نشان داد عمق استراتژیک متقابلی برای عراق است.

وی با بیان اینکه تیم همراه عادل عبدالمهدی بیانگر اهداف سفر وی - که گسترش همکاری‌های سیاسی اقتصادی است - بود، خاطرنشان کرد: در این سفر، در واقع زمینه اجرائی شدن توافقات یک ماه پیش دو رئیس جمهور ایران و عراق فراهم شد. بازار عراق یکی از بزرگترین بازار‌ها برای کالا‌های صادراتی ایران است و بنا به آمار صادراتی کشور، صادرات ایران به عراق در سال ۹۷ به ۱۰ میلیارد دلار رسیده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال‌های آینده به دو برابر این رقم یعنی ۲۰ میلیارد دلار برسد.

عمده کالا‌های صادراتی ایران به عراق غیرنفتی است

این کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه به همکاری‌های اقتصادی ایران و عراق اشاره کرد و ابراز داشت: ایران در حال حاضر پس از چین دومین کشور صادرکننده کالا و خدمات به عراق بوده و در زمینه صادرات گاز و برق این کشور به ایران وابستگی استراتژیک دارد و جزو هفت کشور معاف از تحریم‌های امریکا است. تجارت با عراق از آن جهت اهمیت مضاعف پیدا می‌کند که عمده این کالا‌ها از جنس صادرات غیرنفتی ایران است و به نوعی محصولات «کار» ایرانی به فروش می‌رود نه «ثروت» ایرانی.

تاجیک افزود: اگر این همکاری‌های دو و چندجانبه تبدیل به همکاری‌های منطقه‌ای برای گردش سرمایه کشور‌ها در درون منطقه و عدم خروج سرمایه از آن شود، روند توسعه منطقه‌ای و در نتیجه، توسعه کشور‌ها تسریع خواهد شد.

دولت عراق سیاست در‌های باز را در پیش گرفته است

وی در تشریح سیاست خارجی عراق بیان کرد: عراق طی یک سال اخیر وارد دوران جدیدی یعنی دوران پساداعش شده که حتی با سال‌های قبل در این کشور هم متفاوت است. همچنین معادلات منطقه‌ای پس از اشتباهاتی که امریکا در منطقه داشته و ناکامی عربستان سعودی در دستیابی به اهدافش متفاوت از قبل شده و توازن قدرت هم فرق کرده است. در این شرایط، عراق و در کل، هر کشور دیگری باید سیاست خارجی جدیدی مبتنی بر واقعیت‌های منطقه‌ای اتخاذ و دنبال کند.

این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در تشریح رویکرد دولت عراق در عرصه سیاست خارجی یادآور شد: دولت عراق هم متناسب با فضایی که در خاورمیانه وجود دارد و هم مبتنی بر شخصیت رهبرانش یعنی برهم صالح و عادل عبدالمهدی سیاست در‌های باز را برای جذب همکاری کشور‌های منطقه و فرامنطقه در پیش گرفته است و در این چارچوب مشاهده می‌کنید این کشور هم روابطش را با سایر همسایگان و از جمله ترکیه و عربستان سعودی افزایش داده و هم روابط بسیار تنگاتنگ و نزدیکی با ایران دارد.

تردید‌هایی در مورد موفقیت بغداد درباره میانجیگری میان تهران و ریاض وجود دارد

تاجیک با طرح این مسئله که تردید‌های بسیاری در مورد موفقیت بغداد درباره میانجیگری میان تهران و ریاض وجود دارد، عنوان کرد: عراق در دوران پساداعش با مشکلات بسیاری روبه‌رو است و مهمترین کاری که می‌تواند در برهه کنونی انجام دهد این است که از دخالت‌های خارجی در امور داخلی و سیاست خارجی‌اش جلوگیری کند و بتواند راهبرد تنش صفر را دنبال کند تا بتواند اهدافش در سیاست خارجی را محقق کند.

وی افزود: تردیدی دیگری که وجود دارد، آن است که آیا ریاض به تلاش‌های بغداد برای میانجیگری با تهران پاسخ مثبت می‌دهد؟ که در این باره تردید‌های جدی وجود دارد.

عربستان سعودی هنوز از آمادگی لازم برای نزدیکی به ایران برخودار نیست

سفیر اسبق ایران در اردن با بیان اینکه مادامی که رویکرد عربستان سعودی نسبت به اهداف و منافع سیاست خارجی ایران بر همین پاشنه بچرخد و تحرکات سیاسی ایران را امنیتی تلقی و بر ضد خود بپندارد، ظرفیت نزدیکی ایران و عربستان سعودی یا ذوب شدن یخ‌های روابط در شرایط کنونی وجود ندارد، گفت: بخشی از این مسئله به روش‌های ما، ولی بخش عمده‌ای از آن به ریاض بازمی‌گردد. عربستان سعودی به دلیل اشتباهات متعددی که در عرصه سیاست خارجی داشته و زیان‌هایی که به این خاطر دیده است، در شرایط کنونی هنوز از آمادگی لازم برای نزدیکی به ایران و تعدیل در سیاست‌هایش را ندارد.

تاجیک با بیان اینکه عربستان سعودی هنوز به تلاش‌ها و پیام‌های ایران جواب مثبت نداده است، اظهار داشت: هرچند ممکن است گاهی اوقات تلاش‌های غیرمستقیم ثمره بیشتری نسبت به تلاش‌های مستقیم داشته باشند و جواب بدهند، اما هم عراق کنونی چنین ظرفیتی ندارد و هم ریاض هنوز آغوش خود را برای پاسخ دادن به تهران باز نکرده است.

ریاض امیدوار به بهره‌برداری از اقدامات ترامپ علیه تهران است

وی یکی از دلایل رویکرد و عدم گشاده‌رویی عربستان سعودی نسبت به ایران را ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ دانست و تصریح کرد: حضور ترامپ در کاخ سفید و امید ریاض به بهره برداری از اقدامات وی برای تغییر در توازن منطقه‌ای و چهره ژئوپولتیکی خاورمیانه و همچنین حمایت واشنگتن از عربستان سعودی در عرصه داخلی و خارجی موجب شده تا این کشور در ارسال پاسخ مثبت به ایران روی خوشی را نشان نداده و بیشتر به دنبال افزایش گسل اختلافات دو کشور حرکت کند تا التیام آن!

این کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه اضافه کرد: عربستان سعودی روی چند گسل عمده از جمله بحران جانشینی و درگیری‌های درون خاندانی است که از فعال شدن آن‌ها توسط هر قدرت داخلی و خارجی می‌ترسد بنابراین اقداماتش برای این شرایط جدید طراحی شده است که دوران جدیدی است!

گوش‌شنوایی در مورد تحولات عربستان سعودی در حکومت وجود ندارد

تاجیک با یادآوری رویکرد عربستان سعودی خاطرنشان کرد: نه تنها سیاست و حکومت در عربستان سعودی پوست انداخته و از لاک محافظه کاری سیاسی، اجتماعی و مذهبی خارج شده است بلکه با شروع ماجرای هتل ریتز کارلتون ریاض و سرکیسه کردن شاهزادگان سعودی، حریری گیت و قضیه خاشقچی که نوعا روش‌های تروریستی رژیم صهیونیستی را به یاد می‌آورند، به نظر می‌رسد سعودی‌ها با سابقه خشونت داخلی، جنگ‌ها و گردن زدن‌های ابتدای تاسیس و تثبیت حکومت‌شان هم اکنون گسل بحران جانشینی و نزاع‌های درون خاندانی را در چشم پوشی غرب وارد دوران یکدست کردن خانواده سلطنتی کرده اند.

وی با تاکید بر اینکه جنگ یمن چهره بزک‌کرده سه دهه اخیر سعودی‌ها را عریان و زیست سیاسی - اجتماعی عربستان سعودی را متاثر ساخته است، ابراز داشت: متاسفانه احساس می‌شود در زمینه تحولاتی که در عربستان سعودی مخصوصا در زمینه سیاست و حکومت صورت گرفته، گوش شنوا در کشور وجود ندارد و آخرین امید‌ها به رسانه‌ها است که کمی واقع بینی در جامعه را رواج دهند و دچار هیجان نشوند! شاید مسئولان و دست اندرکاران سیاست خارجی هم هوشیارتر شوند.

زیست سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی روی چند گسل عمده قرار دارد

این دیپلمات پیشین کشورمان با تاکید بر اینکه زیست سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی روی چند گسل عمده قرار دارد و دولتمردان این کشور برای این شرایط جدید خود را تنظیم و برخوردهایشان را برنامه ریزی می‌کنند، بیان کرد: اگرچه هر کشوری و از جمله عربستان سعودی دارای یک استقلال نسبی بوده و به دنبال تأمین منافع خود است، اما نسل جدید حاکمان سعودی نیز تفاوت‌های عمده‌ای با حاکمان قبلی به لحاظ رفتار، رویکرد، سیاست‌ها، تعاملات جهانی و اهداف دارد و این طبیعی است.

تاجیک ادامه داد: از سوی دیگر، عربستان سعودی هم دارای یک ظرفیت تخریبی است و هم جامعه عربستان در حال پوست‌اندازی است که سیاست‌های جدیدی را می‌طلبد. یکی از موارد در این زمینه، بیشترین تلاش هیات حاکمه جدید این است که بهبود چهره و زیبا نشان دادن آن در سطح جهانی در پرتو لطمه‌ای که در اثر جنگ یمن بر آن وارد شده است را ادامه دهد.

ایران انتظار گذشته را از عربستان سعودی نداشته باشد

وی با بیان اینکه هزینه‌هایی که محمد بن سلمان برای مسائل مربوط به روابط عمومی و بهبود چهره عربستان سعودی در غرب کرده و همچنین میزان خرید‌های تسلیحاتی سعودی‌ها نشان از آن دارد که ریاض می‌خواهد چهره‌ای پویا و در حال گذار از جامعه خود ارائه کند تا حداکثر پشتیبانی را از غرب و مخصوصا امریکا را کسب کند، یادآور شد: متاسفانه اقدامات تخریبی ترامپ در منطقه که باعث شده توازن ژئوپلیتیکی منطقه بهم بخورد و عربستان سعودی تصور کند می‌تواند با استفاده از توان قدرت خارجی، تعادل و توازن منطقه را به نفع خودش برگرداند که اشتباهی استراتژیک است؛ بنابراین هم قدرت‌های خارجی باید مسئولانه‌تر برخورد کنند و هم ایران انتظار گذشته را از عربستان سعودی نداشته باشد.

این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی افزود: به عبارتی تحولات منطقه‌ای و جهانی به سمت و سویی رفته که می‌توانیم از اهرم‌های قدرت خودمان و پیام‌ها و ایده‌های مربوط به همزیستی مسالمت‌آمیز در منطقه، استفاده کرده و اجازه ندهیم قدرت‌های خارجی براساس منافع‌شان منطقه را بهم بریزند یا الگوبندی ایجاد کنند.