۴ چالش پیش روی اصلاح‌طلبان تا انتخابات مجلس یازدهم/عارف سرلیست است؟

رویداد۲۴ هرچه به اسفندماه نزدیک‌تر می‌شویم فضای سیاسی کشور رنگ و بوی انتخاباتی تری به خود می‌گیرد، در این میان اصلاح طلبان هم بیکار ننشسته و با مدیریت زمان و نیرو‌های خود در تلاشند تا فضای انتخابات اسفند ماه را به نفع خود تمام کنند، اما چند چالش اصلی را پیش روی خود دارند.

چالش نخست؛ مشارکت مشروط یا بی قید و شرط در انتخابات

گرچه تحرکات انتخاباتی اصلاح طلبان از چندماه قبل و حتی پیش از اصولگرایان استارت زده شد، اما از همان ابتدا بر سر حضور مشروط یا بی قید و شرط و یا حتی عدم حضور در انتخابات بحث و اختلاف نظر بود. ابتدای امسال بود که ایده مشارکت مشروط از سوی سعید حجاریان تئوریسین اصلاحات مطرح شد، ایده‌ای که واکنش‌های جدی را در درون و بیرون جریان اصلاحات به دنبال داشت؛ عده‌ای از آن به تحریم انتخابات تعبیر کردند و گروهی دیگر آن را تنها راه پیش روی اصلاح طلبان در مقابل رد صلاحیت‌های احتمالی شورای نگهبان دانستند.

با این حال سعید حجاریان در توضیح ایده خود چنین گفت: «یکی از ابعاد مشارکت مشروط این است که منتظر بمانیم و ببینیم هسته اصولگرایان بنا دارند چگونه انتخاباتی را برگزار کنند، وجه دیگر حضور مشروط، اشتراط با نفس است؛ یعنی باید میان خودمان بر سر کیفیت زمین بازی انتخابات توافق کنیم، این دو شرط پهلو به پهلوی هم هستند. البته شرط‌های دیگری هم وجود دارد که لازمه طرح و تحقق آن، تهیه منشور اصلاح طلبی است.»

در واقع اگرچه حجاریان بر حضور در انتخابات تاکید دارد، اما در نهایت بر این باور است که اگر در نتیجه عملکرد شورای نگهبان و رد صلاحیت گسترده نامزد‌های اصلاح طلبان راه گریزی برای آنان باقی نماند شاید "عبور مقطعی از انتخابات" رویکرد مناسبی باشد. او البته این را هم می‌گوید که که «نیاز به ترویج این رویکرد نیست؛ اگر شرایط فراهم نشد، با ذکر دلایلی از خیر انتخابات می‌گذریم همین.»

این درحالی بود که افرادی همچون بهزاد نبوی نایب رئیس مجلس ششم ایده قهر با صندوق رای را برای اصلاح طلبان قابل تصور ندانسته و بر حضور بی قید و شرط در انتخابات اصرار کردند.

حرف و حدیث‌ها پیرامون حضور مشروط اصلاح طلبان در انتخابات علاوه بر درون جریان اصلاحات، واکنش‌های برون جریانی هم داشت به طوریکه عده‌ای از اصولگریان آن را ایده "فرار به جلو" اصلاح طلبان از شکست در انتخابات آینده دانستند، اما مهم‌ترین واکنش از آن عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان بود، او به کرات در نشست و مصاحبه‌ها نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و در نهایت در پاسخ به اظهار نظر بهزاد نبوی که گفته بود شورای نگهبان باید برای اصلاح طلبان فرش قرمز پهن کند در نشست خبری خود با رسانه‌ها گفت: "اقدامات شورای نگهبان بر مبنای قانون است، نه از حضور کسی هم جلوگیری می‌کند، نه تائید کسی را تضمین می‌کنیم و نه برای کسی فرش قرمز پهن می‌کنیم بلکه بر اساس قانون تصمیم می‌گیرد. "

او همچنین درباره ایده مذاکره اصلاح طلبان با شورای نگهبان گفته بود: «گوش ما برای شنیدن راهکار‌ها و پیشنهادات باز است و فرقی نمی‌کند که این پیشنهادات از چه گروه و جناحی باشد. رفت و آمد‌ها از قدیم وجود داشته الان هم وجود دارد، اما نسبت به باج خواهی و زیاده خواهی و لابی‌ها گوش‌های ما ناشنوا خواهد بود. ملاک شورای نگهبان قانون است.»

اظهارنظری که پالس مثبتی برای اصلاح طلبان نداشت، با همه این احوالات اظهارات لیدر جریان اصلاحات حجت را بر اصلاح طلبان تمام کرد، او در اظهارنظری گفت: انتخابات نباید تحریم شود. رئیس دولت اصلاحات تاکید کرد که "اصلاح طلبان و مردم ناراضی باید فداکاری و از خودگذشتگی کنند و به خاطر ایران پای صندوق‌ها بیایند تا جلوی خطر اصلی گرفته شود. "

موضوعی که در نشست مهرماه مجمع روحانیون مبارز با شورای عالی سیاستگذاری هم بر آن تاکید و به نقل از محمدعلی ابطحی اعلام شد که در این جلسه همه اعضای شورای عالی سیاست‌گذاری و مجمع روحانیون مبارز متفق‌القول تاکید کردند که اصلاحات بنای شرکت در انتخابات دارد و حتی یک نفر هم از عدم شرکت و تحریم انتخابات حرفی به میان نیاورد. با این وصف و تا این جای کار شواهد گویای آن است که راهبرد اصلاح طلبان حضور موثر در انتخابات است نه تحریم یا حضور مشروط.

چالش دوم؛ اما و اگر‌ها بر سر شورای عالی سیاستگذاری

در یکسال گذشته تناقضات و چالش‌ها در جریان اصلاحات محدود به شرکت یا عدم شرکت در انتخابات نبود بلکه درباره نحوه ورود به انتخابات هم حرف و حدیث‌هایی وجود داشت. اگرچه عده‌ای به دلیل انتقادات وارده به شورای عالی سیاستگذاری از مدت‌ها قبل بر تشکیل پارلمان اصلاحات به عنوان بهترین سازو کار ورود به انتخابات تاکید می‌کردند، اما خارج شدن طرح پارلمان اصلاحات از دستور کار شورای هماهنگی جبهه اصلاحات، بار دیگر نگاه‌ها را به شورای عالی سیاست گذاری معطوف کرد. بر اساس تصمیم اخیر ظاهرا قرار است اصلاح طلبان زیر پرچم شورای عالی سیاستگذاری وارد کارزار انتخابات شوند.

شورایی که اگرچه در سال ۹۴ و با هدف انسجام شکل گرفته بود، اما از همان ابتدا مورد انتقاد برخی احزاب اصلاح‌طلب از جمله حزب مردم‌سالاری، اعتماد ملی و اراده ملت قرار گرفت؛ چندی بعد از آن هم برخی دیگر از احزاب اصلاح‌طلب همچون کارگزاران به جمع منتقدان این سازوکار پیوستند، انتقاداتی که همچنان به قوت خود باقی است.

با همه این تفاسیر و بعد از محوریت شورای عالی سیاست گذاری جواد امام عضو این شورا خبر از اقدام اصلاح‌طلبان برای تصویب آیین‌نامه تشکیل ستاد انتخاباتی شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان داد و درباره ریاست آن گفت: مرعشی می‌تواند از گزینه‌های مطرح باشد که اگر وی این مسئولیت را بپذیرد، اصلاح‌طلبان از وی استقبال می‌کنند.

در راستای همین تصمیمات انتخاباتی، شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان نیز طرح جدیدی برای انتخاب لیست نامزد‌های انتخاباتی اصلاح طلبان برای انتخابات مجلس یازدهم طراحی کرده است؛ لیستی که البته برای تعیین تکلیف نهایی به احزاب "جبهه اصلاحات" فرستاده شده تا نظر خود را درباره آن اعلام کنند. اما نکته قابل تامل در این طرح تاکید بر ثبت نام کاندیدای اصلاح طلبی و همچنین امضای منشور اصلاحات است که باید منتظر ماند آیا به تایید نهایی خواهد رسید یا خیر.

چالش سوم؛ لیست ائتلافی یا اصلاح طلبانه

اگرچه قرار است در انتخابات ۹۸ هم شورای عالی سیاست گذاری مرکز ثقل تصمیم گیری اصلاح طلبان باشد، اما هنوز استراتژی اصلی اصلاح طلبان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و این سوال مطرح است که آیا اصلاح طلبان قرار است با لیستی اصلاح طلبانه وارد میدان شوند یا تجربه ائتلاف در دو انتخابات ریاست جمهوری گذشته و مجلس دهم را تکرار کنند؟

در حالیکه رصد فضای سیاسی و رسانه‌ای خبر از احتمال ائتلاف اصلاح طلبان با شرکای قبلی شان یعنی اعتدلیون می‌داد، اما نشست اخیر مجمع روحانیون مبارز و شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان شوکی را به فضای سیاسی کشور وارد کرد چرا که خبر‌ها حکایت از تصمیم اصلاح طلبان برای ارائه لیست خالص اصلاح طلبی داشت. بنا به روایت محمد علی ابطحی عضو مجمع روحانیون مبارز تاکید موکد نشست شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان با اعضای مجمع روحانیون مبارز چیزی جز شرکت قطعی اصلاح طلبان در انتخابات آن هم با نیرو‌های اصلاح طلب نبوده است. به عبارتی در نشست مشترک اعضای شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان و شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز بر این مساله تاکید شده که اصلاح‌طلبان بدون در نظر گرفتن رفتار شورای نگهبان در ماجرای بررسی صلاحیت‌ها از کاندیدا‌هایی حمایت خواهند کرد که اصلاح‌طلب باشند.

بعد از آن بود که محمدرضا عارف رئیس شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان نیز در دیدار با جمعی از فعالان سیاسی استان خوزستان بر این تصمیم مهر تایید زد و با بیان اینکه راهبرد ائتلافی در انتخابات مجلس دهم به گفتمان اصلاحات ضربه زد گفت: «برخی رویکرد‌هایی که در انتخابات‌های گذشته داشتیم هزینه‌هایی را هم برای گفتمان اصلاحات ایجاد کرد به همین دلیل در انتخابات مجلس یازدهم باید با لیست اصلاح‌طلبانه به میدان بیاییم.»

با اینکه ایده لیست "اصلاح طلبانه تمام عیار" از سوی گروهی به عنوان آلترناتیوی مناسب در مقابل "ایده ائتلاف" مطرح می‌شود، اما اظهارات چهره‌هایی چند از اصلاح طلبان حکایت از احتمال تکرار رویکرد ائتلاف در انتخابات آینده دارد؛ موضوعی که معصومه ابتکار بر آن تاکید کرده و در توضیح علت آن به خبرآنلاین می‌گوید: «فکر می‌کنم ما در نهایت باز هم به سمت ائتلاف خواهیم رفت آن هم به دلیل واقعیت ها، شرایط و محدودیت‌هایی که اعمال می‌شود، باید بپذیریم که واقعیت‌ها در صحنه عمل چیز دیگری است.»

عبدالواحد موسوی لاری نایب رئیس شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان نیز که از حامیان لیست یکدست اصلاح طلبانه است بازهم پالس‌هایی را به سمت اعتدالیون فرستاده و اخیرا در گفت وگویی با تاکید بر اینکه مصلحت اعتدالیون این است که در کنار سایر احزاب اصلاح‌طلب و حامی دولت قرار بگیرند تا از قافله عقب نمانند گفته است: «در این دوره به حزب اعتدال و توسعه گفته شده اگر می‌خواهید در لیست اصلاح‌طلبان نقشی داشته باشید از حالا باید حاضر شده و در جمع خودتان را تعریف کنید، بعد از بستن لیست و شروع شدن فعالیت‌ها عملا فرصتی برای هماهنگی وجود ندارد.»

و، اما چالش چهارم... سرلیست اصلاح طلبان کیست؟

اگرچه در انتخابات مجلس دهم بر سرلیستی محمدرضا عارف اتفاق نظر وجود داشت، اما امروز و پس از انتشار اخباری مبنی بر احتمال وارد نشدن عارف به عرصه انتخابات این سوال مطرح است که در شرایط کنونی کدامیک از چهره‌های اصلاح طلب توان سر لیستی اصلاح طلبان را خواهند داشت؟

عده‌ای از سرلیستی علی مطهری، مسعود پزشکیان یا حسن قاضی زاده هاشمی وزیر سابق بهداشت در دولت یازدهم سخن می‌گویند که البته به نظر می‌رسد به دلیل دیدگاه‌های سیاسی آن‌ها و همچنین تکثر وجود دیدگاه‌ها در جریان اصلاح طلبی بعید است بتوانند مورد وفاق همه جناح‌های اصلاح طلب باشند، در چنین شرایطی جای خالی شخصیتی محوری به عنوان سرلیست به شدت احساس می‌شود. علی شکوری راد نیز که از احتمال کاندیدا نشده عارف سخن گفته، در این باره می‌گوید: ما هنوز نمی‌دانیم کدام یک از گزینه‌های ما باقی می‌ماند که دنبال سرلیست بگردیم.

اوالبته به وجود شخصیت‌های بالقوه در جریان اصلاح طلبی برای معرفی به عنوان سرلیست اشاره کرده، اما نگرانی اصلی را احتمال رد صلاحیت آن‌ها می‌داند و می‌افزاید: اگر ببینیم شرایط مناسب است حتما در بین گزینه هایمان چند نفر خواهند بود که سرلیست اصلاح‌طلبان باشند.

احمد خرم هم اگرچه بر پرهیز از هرگونه واگرایی و تاکید بر همگرایی حداکثری تاکید می‌کند، اما موضوع سرلیستی را وابسته به شرایط روز‌های پس از تایید صلاحیت کاندیدا‌ها می‌داند و می‌گوید: ممکن است شرایط به گونه‌ای پیش رود که فرد دیگری که تایید شده است، سرلیست شود. اکنون نمی‌شود اظهارنظر درستی انجام داد. در رابطه با اینکه آقای عارف سرلیست بماند یا اینکه فردی بهتری از او در دسترس باشد، یک تصمیم جمعی است که باید با توجه به شرایط روز‌های آتی انجام شود.