سیاسی » برگزیده

کد خبر: ۱۹۳۴۷۶

تاریخ انتشار: ۱۵:۰۱ - ۱۳ آبان ۱۳۹۸

رویداد۲۴ گزارش می‌دهد؛

لحظات کلیدی ۴۴۴ روز بحران گروگانگیری/ اولین معامله جمهوری اسلامی با جمهوری خواهان آمریکا چه بود؟ +تصاویر

در چهل سال گذشته همواره یک مَثــَل در عرصه سیاست ایران وجود داشته که می‌گوید جمهوری اسلامی ایران با جمهوری خواهان آمریکا بهتر از دموکرات‌ها کنار می‌آید. حادثه ۱۳ آبان و گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا و توافق نهایی ایران با آمریکا ریشه این ضرب المثل سیاسی است.

رویداد۲۴ امروز ۱۳ آبان مصادف با سالروز حمله دانشجویان خط امام به سفارت آمریکا در تهران و گروگانگیری دیپلمات‌های این سفارتخانه است؛ گره کوری که چهل سال بعد نیز تبعات آن همچنان دامن سیاست خارجی ایران را گرفته و با هیچ دندانی باز شدنی نیست.

در این گزارش لحظات کلیدی حمله به سفارت و گروگانگیری ۴۴۴ روزه اعضای این سفارتخانه را به نقل از رسانه‌های آمریکایی بازگو خواهیم کرد:

روز اول ۱۳ آبان ۱۳۵۸: معترضان ایرانی سفارت آمریکا در ایران را اشغال کردند و ۹۸ نفر را گروگان گرفتند. درخواست آن‌ها از آمریکا استرداد شاه مخلوع به تهران بود که در آن زمان در بیمارستان نیویورک بستری بود. آمریکا مخالفت کرد. آیت الله خمینی گروگانگیری سفارت را انقلاب اکبر خواند.

روز دوم ۱۴ آبان ۵۸: پیروان آیت الله خمینی موسوم به خط امامی‌ها سفارت بریتانیا در تهران را نیز اشغال کردند و اعلام کردند بریتانیا متحد شیطان بزرگ آمریکاست. اما ساعاتی بعد سفارت بریتانیا را رها کردند.

روز سوم ۱۵ آیان ۵۸: نخست وزیر مهدی بازرگان و کابینه‌اش استعفا کردند.

روز پنجم ۱۷ آبان ۵۸: ایرانیان در سفارت آمریکا مدعی شدند اسنادی در سفارت پیدا شده که ثابت میکند دیپلمات‌های آمریکا واحد جاسوسی به راه انداخته بودند.

روز نهم ۲۱ آبان ۵۸: جیمی کارتر رییس جمهور آمریکا دستور توقف واردات نفت از ایران را داد. در آن زمان ۴ درصد مصرف آمریکا از طریق ایران تامین می‌شد.

روز دهم ۲۲ آبان ۵۸: دولت ایران خواستار برگزاری نشست شورای امنیت سازمان ملل برای اعلام شکایت ایران از آمریکا شد.

روز یازدهم ۲۳ آبان: همه دارایی‌های ایران در آمریکا به دستور جیمی کارتر بلوکه شد.

روز دوازدهم ۲۴ آبان: اشغالگران یک گروگان که آشپز ایتالیایی سفارت بود را آزاد کردند.

روز چهاردهم ۲۶ آبان: آیت الله خمینی به دانشجویان خط امام دستور داد گروگان‌های زن و سیاه پوست را در صورتی که مشکوک به جاسوسی نباشند آزاد کنند.

روز پانزدهم ۲۷ آبان: دانشجویان خط امام اعلام کردند ۱۳ گروگان از جمله ۸ گروگان سیاه پوست و ۵ زن را آزاد خواهند کرد.

روز شانزدهم ۲۸ آبان: سه تن از گروگان‌ها از جمله دو دریاسالار سیاه پوست و یک منشی زن آزاد شدند.

روز هفدهم ۲۹ آبان: ده گروگان آمریکایی دیگر نیز آزاد شدند.

روز نوزدهم ۱ آذر: ۵ گروگان غیر آمریکایی از سفارت آمریکا در تهران آزاد شدند.

روز بیست و پنجم ۷ آذر: ابوالحسن بنی صدر که از نظر غرب یک سیاست مدار میانه رو در زمینه گروگانگیری بود جانشین صادق قطب زاده در وزارت خارجه شد. قطب زاده نیز از آزادی گروگان‌های آمریکایی بعد از بازگشت شاه حمایت میکرد.

روز بیست و نهم ۱۱ آذر: شاه نیویورک را ترک کرد و به بیمارستان ارتش در نزدیکی سن آنتونیوی تگزاس منتقل شد.

روز سی ام ۱۲ آذر: ایرانی‌ها به قانون اساسی جدید کشور که قدرت برتری به آیت الله خمینی می‌داد رای دادند.

روز سی و یکم ۱۳ آذر: شورای امنیت سازمان ملل خواستار آزادی گروگان‌های آمریکایی در ایران شد.

روز سی و چهارم ۱۶ آذر: برادر زاده ۳۴ ساله شاه، شهریار مصطفی شفیق با ضرب گلوله‌ای در خیابانی در پاریس کشته شد.

روز سی و نهم ۲۱ آذر: وزارت خارجه آمریکا دستور اخراج ۱۸۳ دیپلمات ایرانی در آمریکا را صادر کرد.

روز چهل و دوم ۲۴ آذر: محمد رضا شاه پهلوی در تبعید موقت به پاناما سفر کرد. دادگاه بین المللی لاهه دستور داد ایران به سرعت همه گروگان‌ها را آزاد کند.

روز پنجاه و هشتم ۱۰ دی: شورای امنیت سازمان ملل با ۱۱ رای در برابر صفر رای و چهار غایب، قطعنامه‌ای را علیه ایران تصویب کرد. این قطعنامه دستور صریح آزادی گروگان‌ها را صادر کرده بود و تهدید کرده بود در غیر این صورت تحریم‌هایی علیه ایران اعمال خواهد شد. گروگان‌ها آزاد نشدند.

روز هفتاد و یکم ۲۳ دی: ده عضو شورای امنیت سازمان ملل به تحریم‌های اقتصادی علیه ایران رای مثبت دادند و شوروی قطع نامه را وتو کرد. آمریکا تصمیم گرفت به طور یک جانبه ایران را تحت تحریم قرار دهد.

روز هفتاد و دوم ۲۴ دی: شورای انقلاب ایران دستور داد همه رابط‌های خبری آمریکا ایران را ترک کنند، چون گزارش‌های مغرضانه منتشر می‌کردند.

روز هشتاد و سوم ۱ بهمن: انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار شد. مقامات آمریکا نسبت به نتیجه انتخابات ابراز امیدواری کرد. بنی صدر در نهایت رییس جمهور ایران شد.

روز هشتاد و هفتم ۹ بهمن: معلوم شد که شش آمریکایی به کمک سفارت کانادا از سفارت آمریکا در تهران گریخته‌اند. آن‌ها با هویت‌های جعلی و با کمک سفارت کانادا چنین اقدامی کرده بودند. یک دهه بعد آمریکا اعلام کرد سازمان سیا در فرار آن‌ها نقش داشته و همین موضوع زمینه ساز ساخت فیلم سینمایی آرگو در سال ۲۰۱۲ شد.

روز صد و چهلم ۲ فروردین ۵۹: آیت الله خمینی اعلام کرد کارتر به طور محرمانه نامه‌ای به او نوشته و وعده داده در یک سخنرانی علنی جمهوری اسلامی را به رسمیت می‌شناسد.

روز صد و چهل و یکم ۳ فروردین ۵۹: شاه پاناما را به مقصد مصر ترک کرد.

روز صد و چهل و دوم ۴ فروردین ۵۹: شاه وارد مصر شد. جایی که در سال ۵۷ به آن تبعید شده بود و مورد استقبال انور سادات رییس جمهور مصر قرار گرفت. انور سادات به شاه ایران گفت می‌تواند مادام العمر در آنجا بماند. شاه وارد قاهره شد.

روز صد و پنجاه و ششم ۱۸ فروردین: آیت الله خمینی دستور داد گروگان‌ها در دست دانشجویان خط امام بمانند. در پاسخ آمریکا نیز روابط دیپلماتیکش را با ایران قطع کرده و ۳۵ دیپلمات ایرانی باقیمانده در آمریکا را نیز اخراج و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران وضع کرد. ارتش ایران بعد از اولین حمله عراق به مرز‌های ایران در حالت هشدار قرار گرفت. ایران دیپلمات هایش را در عراق فراخواند.

روز صد و پنچاه و هفتم ۱۹ فروردین: آیت الله خمینی آمریکا را خونخوار خواند و به مردم ایران گفت قطع رابطه از سوی آمریکا و دیگر اقدامات این کشور نشانه خوبی است، چون نشان می‌دهد آمریکا امیدش را از کنترل ایران از دست داده است. بنی صدر گفت: من به ملت اعلام می‌کنم این جنگ است.

روز صد و پنجاه و هشتم ۲۰ فروردین: به محض اینکه واشنگتن از احتمال مسدود کردن مسیر‌های دریایی ایران خبر داد، نیرو‌های خط امام اعلام کردند اگر امریکا هر اقدام نظامی‌ای علیه ایران بکند، سفارت آمریکا را به آتش کشیده و گروگان‌ها را خواهند کشت.

روز صد و شصت و پنجم ۲۷ فرورین: یک مقام ارشد آمریکایی گفت ایران تا نیمه ماه می فرصت دارد و بعد از ان وارد فاز نظامی علیه ایران خواهند شد.

روز صد و شصت و ششم ۲۸ فروردین: کارتر تحریم‌های اقتصادی بیشتری اعمال کرد و سفر به ایران را به جز برای خبرنگاران ممنوع اعلام کرد و گفت اقدام نظامی می‌تواند قدم بعدی در صورت عدم آزادی گروگان‌ها باشد.

روز صد و هفتاد و دوم ۳ اردیبهشت: ژاپن و کانادا نیز به تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک علیه ایران پیوستند. ایران از عقد قراداد‌های تجاری جدید با شوروی، رومانی و آلمان شرقی خبر داد.

روز صد و هفتاد و چهارم ۵ اردیبهشت: کاخ سفید اعلام کرد نیرو‌های نظامی آمریکا به سمت صحرای ایران حرکت کرده بودند به این امید که گروگان‌ها را آزاد کنند، اما در طوفان گیر کرده و سه هلیکوپتر آن‌ها سرنگون شده است. هشت نیروی آمریکایی در این حادثه کشده شدند.

روز صد و هفتاد و پنج ۶ اردیبهشت: ایران اعلام کرد گروگان‌ها را از سفارت خارج کرده و به جای دیگری در تهران و شهر‌های دیگر منتقل کرده تا مانع از عملیات آزاد سازی آمریکایی‌ها شود. ایرانی‌ها اجساد هشت آمریکایی که در عملیات نجات کشته شده بودند را کشف کرد.

روز صد و هفتاد و ششم ۷ اردیبهشت: ایرانی‌ها اجساد نیرو‌های آمریکایی کشته شده را در سفارت آمریکا در تهران به نمایش گذاشتند.

روز صد و هشتاد و دوم ۱۳ اردیبهشت: گروگان‌های آمریکایی به اندازه نصف سال زندانی بودند. ایران ترتیب استرداد اجساد آمریکایی‌ها را داد.

روز دویست و بیست و چهارم ۲۴ خرداد: آیت الله خمینی به شورای انقلاب فرهنگی دستور داد محاربه با خدا را تمام کنند و بقایای زمان شاه را از بین برده و آموزش‌های اسلامی را جایگزین کنند.

روز دویست و بیست و پنجم ۲۵ خرداد: آیت الله خمینی دستور داد غیر مسلمانان از رادیو و تلویزیون کنار گذاشته شوند.

روز دویست و سی و هشتم ۷ تیر: اعلام شد که شاه در وضعیت وخیمی در بیمارستان قاهره است.

روز دویست و چهل و پنجم ۱۴ تیر: زنان ایرانی با لباس‌های عزای مشکی اعتراضی را پست در دفتر ریاست جمهوری علیه قانون الزام پوشش اسلامی در ادارات به راه انداختند.

روز دویست و پنجاهم ۱۹ خرداد: آیت الله خمینی دستور آزادی ریچارد کوئین معاون کنسول ۲۸ ساله آمریکا به دلیل بیماری را صادر کرد.

روز دویست و پنجاه و هشتم ۲۸ خرداد: شاپور بختیار درپاریس مورد سو قصد قرار گرفت. او آخرین نخست وزیر ایران در زمان شاه بود. بختیار آسیبی ندید، اما یک نیروی پلیس فرانسه و یکی از همسایگان او در پاریس کشته شدند.

روز دویست و شصت و هفتم ۵ مرداد: شاه در بیمارستان نظامی قاهره درگذشت. تهران ابراز خوشحالی کرد، اما مقامات آمریکایی درباره اینکه کشته شدن شاه کمکی به آزادی هر چه سریعتر گروگان‌های آمریکایی بکند تردید داشتند.

روز دویست و شصت و نهم، ۷ مرداد: شاه در مسجد قاهره بعد از برگزاری یک مراسم دولتی و رسمی با حضور انور سادات و ریچارد نیکسون به خاک سپرده شد.

روز دویست و هشتاد و هشتم ۲۶ مرداد: بریتانیا به طور موقت سفارت خود را در تهران تعطیل کرد چرا که تنش‌هایی بر سر بازداشت معترضان ایرانی در لندن به وجود آمده بود. هشت تن از اعضای دیپلماتیک سفارت بریتانیا در تهران، ایران را ترک کردند.

روز دویست و نود و نهم ۶ شهریور: عفو بین الملل که یک سازمان حقوق بشری در لندن است اعلام کرد بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از ۱۰۰۰ نفر در طول ۱۸ ماه اولیه انقلاب اسلامی اعدام شدند.

روز سیصد و یازدهم ۱۸ شهریور: بریتانیا سفارتش را در تهران تعطیل کرد.

روز سیصد و چهاردهم ۲۱ شهرویور: آیت الله خمینی فهرست چهار شرط آزادی گروگان‌های آمریکایی را اعلام کرد، اما شرط سابق برای عذرخواهی آمریکا از ایران حذف شده بود. شرایط به شرح زیر بود: بازگشت ثروت شاه سابق به ایران، کنسل کردن ادعا‌های سابق آمریکا علیه ایران، خروج دارایی‌های ایران در آمریکا از بلوکه بودن و ضمانت عدم دخالت آمریکا در امور ایران.

روز سیصد و بیست و یکم ۲۸ شهریور: جبهه‌های هوایی و زمینی ایران و عراق درگیر جنگ شد.

روز سیصد و بیست و چهارم ۳۰ شهریور: عراق اعلان جنگ تمام عیار علیه ایران کرد. آن‌ها حملات هوایی علیه ایران را اغاز کردند و دست کم هفت تاسیسات هوایی ایران از جمله یک تاسیسات درتهران مورد هدف قرار گرفت.

روز سیصد و سی ام ۶ مهر: شورای امنیت سازمان ملل خواستار توقف درگیری بین ایران و عراق شد.

روز سیصد و چهل و یکم ۱۷ مهر: رادیو تهران اعلام کرد حملات موشکی عراق به کشته شدن ۱۸۰ ایرانی و زخمی شدن ۳۰۰ تن در دو شهر ایران منجر شده است. این رقم بیشترین تلفات جنگی در یک روز در تاریخ عنوان شد.

روز سیصد و شصت و سوم ۹ آبان: رادیو تهران اعلام کرد ایران در بحران گروگان گیری به پیروزی دست پیدا کرده و دارد روی یک روش منصفانه برای آزادی گروگان‌ها کار می‌کند. یک ایرلاین سوئدی در حالت استدبای پرواز آمریکایی‌ها از ایران قرار گرفت. کاخ سفید همچنان نسبت به شرایط مشکوک بود.

روز سیصد و شصت و پنجم ۱۱ آیان: پارلمان ایران به آزادی گروگان‌ها در صورتی که آمریکا درخواست‌های آیت الله خمینی را جامه عمل بپوشاند رای مثبت داد. این شامل آزادی دارایی‌های ایرانی در آمریکا، بازگشت ثروت شاه به ایران، پس گرفتن تحریم‌های آمریکا علیه ایران و وعده عدم دخالت در ایران بود. کارتر گفت درخواست‌های ارائه شده زمینه ساز مبنایی مثبت برای مذاکره است.

روز سیصد و شصت و شش ۱۲ آبان: با تصویب آیت الله خمینی، نیرو‌های خط امام مسئولیت گروگان‌ها را به دولت ایران تفویض کردند. مقامات آمریکایی این اقدام را یک قدم بزرگ خواندند.

روز سیصد و شصت و هفتم ۱۳ آبان: ده‌ها هزار ایرانی بیرون سفارت آمریکا در تهران جمع شدند و سالگرد گروگان گیری را جشن گرفتند. وزارت خارجه ایران خواستار پاسخ سریع دولت کارتر به درخواست‌های ایران در ازای آزادی گروگان‌ها شد. رونالد ریگان کارتر را در رقابت‌های انتخاباتی شکست داد.

روز سیصد و هفتاد و سوم ۱۹ آبان: وارن کریستوفر معاون وزیر خارجه آمریکا پیام آمریکا را در اختیار نماینده الجزایر قرار داد تا آن‌ها پیام را به تهران برسانند.

روز چهارصد و چهاردهم ۱ دی: ایران اعلام کرد آمریکا باید ۲۴ میلیارد دلار پول نقد و طلا را در الجزایر در حسابی بخواباند. این پول برآورد ایران از دارایی‌های ایران و شاه در آمریکا بود. این شرط ایران برای آزادی گروگان‌ها بود. آمریکا درخواست ایران را بی منطق خواند.

روز چهارصد و بیست و هفتم ۱۳ دی: رادیو تهران اعلام کرد اینکه گروگان‌های امریکایی قبل از تحلیف ریگان آزاد شوند بسیار غیر محتمل است و حتی بعد از آن هم تا زمانی که آمریکا به درخواست‌های ایران پاسخ مثبت نداده باشد، این امر بعید به نظر می‌رسد.

روز چهارصد و بیست و هشتم ۱۴ دی: دولت ایران اعلام کرد کنترل کامل ۵۲ گروگان آمریکایی را در دست دارد. تا ان زمان مسئولیت گروگان‌ها با نیرو‌های خط امامی بود.

روز چهارصد و سی و پنجم ۲۱ دی: ایران درخواست حساب ۲۴ میلیاردی آمریکا در بانک الجزایر به اسم ایران را حذف کرد.

روز چهارصد و سی و هشتم ۲۴ دی: پارلمان ایران لایحه کلیدی‌ای را درباره بحران گروگان گیری به تصویب رساند که به موجب ان به کشور ثالث برای داوری مطالبات مالی ایران از آمریکا مجوز داده می‌شود.

روز چهارصد و چهلم ۲۶ دی: جنگنده‌های نیروی هوایی آمریکا و بانکداران بریتانیایی به الجزایر سفر کردند تا به مذاکره کنندگان آمریکایی که درباره ساز وکار مالی با ایران وارد مذاکره شده بودند بپیوندند. آمریکا پیش نویس یک توافق را به ایران ارسال کرد و کاخ سفید اعلام کرد اگر این پیش نویس مورد قبول واقع شود گروگان‌ها قبل از پایان دوره کارتر به آمریکا برمی‌گردند.

روز چهارصد و چهل و دوم ۲۸ دی: ایران اعلام کرد با پیش نویس موافق است. جزییات نهایی درباره ارسال پول‌های بلوکه شده به ایران توسط آمریکا در الجزایر به شور گذاشته شد. طرحی برای پرواز گروگان‌ها به آلمان غربی نیز ترتیب داده شد.

روز چهارصد و چهل و سوم ۲۹ دی: آزادی گروگان‌ها تا زمان نهایی شدن ابعاد مالی توافق به تاخیر افتاد.

روز چهارصد و چهل و چهارم ۳۰ دی: پیچیدگی‌های مالی حل شد و گروگان‌ها همزمان با ورود ریگان به کاخ سفید آزاد شدند.

تصاویر خاصی از لحظات گروگانگیری را در ادامه ببینید: