آیا انفجار بیروت، چرنوبیل لبنان است؟

رویداد۲۴ اوز کاترجی در فارین پالیسی نوشت: سهل انگاری و فساد فاجعه‌ای ویرانگر در لبنان ایجاد کرد. در خبر‌ها دیدیم و شنیدیم که مروان اباود، فرماندار بیروت در حالی که جستجو برای یافتن بقایای آتش نشان‌های مفقود شده در آوار‌های ناشی از انفجار در بیروت ادامه داشت، با خبرنگاران صحبت می‌کرد و اشک می‌ریخت. او با بیان اینکه این اتفاق یک فاجعه ملی است، گفت: شرایط فعلی در بیروت مرا به یاد ویرانی‌های ناشی از انفجار‌ها در هیروشیما و ناگازاکی انداخت.

 اما استعاره هسته‌ای مناسب تری برای آنچه که بیروت را لرزاند، وجود دارد و آن فاجعه‌ی چرنوبیل است. به نظر نمی‌رسد که انفجار در بندر بیروت بر اثر درگیری یا عمل خشونت آمیز آگاهانه‌ای رخ داده باشد، بلکه به نظر می‌رسد این مشکل مانند فاجعه‌ی چرنوبیل اتحاد جماهیر شوروی بر اثر بی کفایتی مقامات، فساد و غفلت آنان اتفاق افتاده است. همچنین به نظر می‌رسد که انفجار دوم پیامد‌های بیشتری نسبت به انفجار اولیه خواهد داشت.

---

بیشتر بخوانید: بیروت، ۴ روز پس از انفجار مهیب

---

مقامات لبنانی در پی دو انفجار که بعد از ساعت ۶ بعد از ظهر روز سه شنبه رخ داد، بیروت را به عنوان منطقه فاجعه زده اعلام کردند. گفتنی است، بر اثر این انفجار دست کم ۱۳۵ نفر کشته و هزاران نفر زخمی شده اند و مردم در شبکه‌های اجتماعی عکس عزیزانشان را به اشتراک می‌گذارند که مفقود شده اند و هنوز هم از آن‌ها خبری نیست.

تأثیر فوری اقتصادی این فاجعه ویرانگر بود. مهم اینکه، بر اثر این اتفاق بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار نفر بی خانمان شده اند که تقریبا ۱۰ ٪ جمعیت شهر را تشکیل می‌دهند.

همچنین هزاران نفر نیاز به معالجه در بیمارستان‌هایی دارند که قبل از بروز این مشکل با قربانیان کووید-۱۹ پر شده اند. برآورد می‌شود که حدود ۳ میلیارد دلار به دارایی‌ها در این شهر خسارت وارد شده باشد.

در واقع انفجار‌های اخیر بیروت یک بار ناتوان کننده بر دوش کشوری است که مردمش با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند و درگیر مشکلات اقتصادی هستند. حتی قبل از انفجار‌ها هم لبنان در آستانه‌ی شکست قرار داشت. بحران پناهندگان ناشی از جنگ در کشور‌های همسایه‌ی سوریه تقریباً وارد دهمین سال خود می‌شود. در حال حاضر لبنان در تلاش است تا نیاز‌های ۳۰ درصد از جمعیت خود را که از جنگ سوریه آواره شده اند و به این کشور پناه آورده اند، برآورده کند.

اما واقعیت این است که فقط پناهندگان در لبنان برای رفع نیاز‌های خود تلاش نمی‌کنند، بلکه بر اساس گزارش‌های سازمان برنامه جهانی غذا، تقریباً نیمی از مردم لبنان در تلاش برای رفع نیاز‌های اساسی غذایی خود هستند. در ماه ژوئن مارتین کولِرتز، استادیار دانشگاه آمریکایی بیروت اظهار داشت: تا پایان سال، ۷۵ درصد از جمعیت لبنان نیاز به بسته‌های کمکی مواد غذایی خواهند داشت، اما سوال اینجاست که آیا این مواد غذایی در دسترس آن‌ها خواهد بود یا نه.

واقعیت این است که بیماری کرونا، بیمارستان‌های لبنان را به زانو درآورد و کووید-۱۹ همزمان با دوره‌ای از بی ثباتی اقتصادی بی سابقه در لبنان بروز کرد، در شرایطی که مردم به شدت درگیر بدهی و مشکلات اقتصادی هستند. مهم اینکه، قیمت مواد غذایی در حال حاضر ۲۴۷ درصد در لبنان افزایش یافته است و با انفجار‌هایی که موجب انهدام مواد غذایی باقیمانده در بندر بیروت شدند و زیرساخت‌های کشور را ویران کردند، وضعیت به سرعت رو به وخامت می‌رود. گفتنی است، حتی قبل از انفجار‌ها نیز برخی از معترضین لبنانی تا حد خودسوزی پیش رفته بودند.

ناصف هیتی، وزیر امور خارجه لبنان نیز یک روز قبل از انفجار‌ها استعفا و هشدار داد که لبنان، امروز به سمت تبدیل شدن به یک کشور شکست خورده حرکت می‌کند.

با توجه به تاریخچه لبنان، بسیاری از مردم از جمله دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا اعتقاد دارند که تروریسم عامل ایجاد این شرایط در لبنان است، اما باید گفت که دلیل اصلی بروز بحران فعلی در این کشور، خشونت نیست بلکه فساد است.

در حالی که جزئیات انفجار‌های بندر بیروت هنوز به طور کامل آشکار نشده اند، اما آنچه مقامات رسمی اعلام کرده اند این است که آتش سوزی بر اثر انفجار یک محموله توقیفی نیترات آمونیوم ایجاد شد. گفتنی است، این مواد از سال ۲۰۱۳ تا الان در بندر انبار شده و حالا باعث بروز چنین حادثه‌ای شدند.

مهم اینکه، نیترات آمونیوم توسط تروریست‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلاً تروریست ملی گرای سفید پوست به نام تیموتی مک وی در سال ۱۹۹۵، ۲ تن از مواد شیمیایی صنعتی را در شهر اوکلاهما منفجر کرد و باعث کشته شدن ۱۶۸ نفر و آسیب رساندن به ۳۰۰ ساختمان شد. اما به یاد داشته باشید که حالا در سال ۲۰۲۰ شاهد شرارت فردی مانند مک وی در بیروت نبودیم، بلکه سهل انگاری کشنده‌ای را از سوی مقامات لبنان شاهد هستیم که اجازه داده است، ۲ هزار و ۷۵۰ تن نیترات آمونیوم به میزان بیش از هزار برابر مقدار استفاده شده توسط مک وی بیشتر از ۶ سال در قلب بیروت انبار شود.

حال این سوال پیش می‌آید که آیا ممکن است مسئولان در برابر رشوه حاضر شده باشند که این مواد خطرناک انفجاری در این بندر انبار شود؟ برخی روزنامه نگاران لبنانی پس از کشف اسناد مربوط به توقیف محموله‌ای که منفجر شد، این سؤال را مطرح کرده اند.

عکسی که در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده و گفته می‌شود انبار مورد نظر است، کارگران را در مقابل یک انبار مملو از کیسه‌های ۱۰۰۰ کیلوگرمی نیترات آمونیوم با مهر "Nitroprill HD" نشان می‌دهد. گفتنی است، نیتروپریل موادی بسیار خطرناک هستند که از آن‌ها در ساخت بمب استفاده می‌شود. مهم اینکه، میزان استاندارد برای ذخیره ایمن نیتروپریل طبق گفته سازنده‌ی آن، فقط ۴۰۰ تن است.

ممکن است هرگز متوجه نشویم که فساد یا سهل انگاری یا ترکیب آن‌ها موجب این انفجار شده است. اما آنچه مسلم است اینکه مطمئناً این انفجار بر اثر ناتوانی کارگران بندری در انجام کنترل‌های اساسی یا رشوه گرفتن آن‌ها رخ نداده است. این مشکل مربوط به کارفرما‌های آنان و سیستم فاسدی است که ساخته اند.

باید اذعان کرد، در حالی که جنگ داخلی لبنان به طور رسمی در سال ۱۹۹۰ به پایان رسید، بسیاری از جنگ سالاران باقیمانده که از زیر بار مسئولیت قساوت‌هایی که طی ده‌ها سال اعمال کردند، گریخته بودند، به سادگی تغییر چهره دادند و کنترل دولت شکننده‌ی لبنان را پس از جنگ عهده دار شدند.

طبقات حاکم لبنان، با مصونیت کامل طی سال‌های متمادی کشور را با مشکلات عدیده‌ای روبرو کرده اند. فساد و حرص آن‌ها بار‌ها و بار‌ها لبنان را به بحران کشانده است و فرقه گرایی شایع در میان نخبگان حاکم را هم باید به این موارد اضافه کرد. به طور کلی، لبنان درگیر عدم نظارت و بی کفایتی مداوم حاکمان است.

لبنان امروز، درگیر بحران‌های مختلفی است که از آن جمله می‌توان به بحران بهداشتی اشاره کرد که طی آن زباله‌های انباشه شده به آلودگی هوا منجر شده اند، اقتصاد نفتکش نیز دیگر بحران پیش روی لبنانی‌ها است. این شرایط بر فقر شهروندان این کشور افزوده و آن‌ها را تا مرز گرسنگی پیش برده است. با توجه به این مسائل، بروز یک قحطی در این کشور پیش بینی می‌شود. گفتنی است، تمام این موضوعات شهروندان لبنان را طی ماه‌های گذشته به خیابان‌ها کشاند تا علیه کل طبقه‌ی حاکم و فرقه گرایی میان نخبگان سیاسی اعتراض کنند.