حمله موشکی به اربیل چه تبعاتی خواهد داشت؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: بامداد یکشنبه ۱۴ فروند موشک به اهدافی در شمال اربیل در نزدیکی کنسولگری آمریکا اصابت کرد. ساعات اولیه هیچ گروهی مسئولیت این انفجار‌ها را برعهده نگرفت و گمانه‌زنی‌ها درباره هدف این موشک‌ها تقویت شد. ظهر روز یکشنبه بیانیه سپاه پاسداران باب گمانه‌زنی‌ها را بست. این نهاد نظامی مسئولیت حمله را برعهده گرفت و آن را اقدامی انتقام‌جویانه علیه اهداف رژیم صهیونیستی و موساد در کردستان عراق خواند.

روابط عمومی سپاه در بیانیه‌ای اعلام کرد که این حملات به تلافی «جنایات اخیر» اسرائیل انجام شده و اعلام کرده که «مرکز راهبردی توطئه و شرارت صهیونیست‌ها» در اربیل را با موشک‌های نقطه‌زن هدف قرار داده است.

انتقام مورد نظر سپاه در واقع اشاره‌ای به حمله هفته گذشته اسرائیل به مقر نیرو‌های سپاه در سوریه دارد که به گزارش منابع رسمی باعث جان باختن مرتضی سعیدنژاد و احسان کربلایی‌پور دو افسر ارشد سپاه پاسداران شده بود.

واکنش عراق به حمله موشکی به اربیل چه بود؟

نیرو‌های عراق گفته‌اند تحقیق درباره این حمله را آغاز کردند و تقریبا تمامی جریان‌ها به جز جریان‌های مورد حمایت ایران این حمله را محکوم کرده‌اند. دولت عراق سفیر ایران را احضار کرده و یادداشتی اعتراضی به او داده است.

شورای امنیت ملی عراق هم در جلسه‌ای به ریاست مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق اعلام کرده که از مجرای دیپلماتیک خواهان توضیح صریح و شفاف ایران درباره موشک‌باران اربیل شده است. مسرور بارزانی نخست وزیر کردستان عراق که از حمله موشکی به منطقه تحت نظرش نگران شده بود، در توصیف حمله راکتی از عبارت «تروریستی» استفاده کرده است. در واکنشی دیگر، شورای وزیران اقلیم کردستان بیانیه‌ای منتشر کردند که در آن انتقاداتی تندی از ایران شد بود. در این بیانیه از مجامع جهانی خواسته شده سکوت نکنند.

کاظمی در توییتر خود حمله به اربیل را «حمله به امنیت مردم عراق» خوانده است. برهم صالح رئیس جمهور عراق هم این حملات در دوره تشکیل دولت در عراق، «مشکوک» دانسته است.

از سوی دیگر این نقد هم به عراق وجود دارد که چگونه این کشور نگران امنیت خود است اما در همان کشور پهپهادهای کشورهای خارجی مدام در حرکت هستند و از همین طریق سردار سلیمانی هم ترور شد.

واکنش آمریکا به حمله موشکی به اربیل

اگرچه ساعات اولیه برخی رسانه‌ها هدف حملات را کنسولگری آمریکا در اربیل عراق خواندند، اما دولت آمریکا اعلام کرده برای آن‌ها روشن است که مقر آمریکایی‌ها هدف این حمله نبوده است. با این حال دولت بایدن گفته در حال جمع‌آوری شواهد است تا دریابد دقیقا هدف این حملات کجا بوده است. جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید تایید کرد که هیچ فرد یا مکان آمریکایی در این حمله آسیب ندیده و گفت آمریکا هر آنچه لازم باشد برای دفاع از مردم، منافع و متحدانش انجام خواهد داد.

جو بایدن تاکید کرده این حملات ربطی به آمریکا نداشته اما وندی شرمن قائم مقام وزیر خارجه که با شبکه تلویزیونی «فاکس‌نیوز» گفت‌وگو می‌کرد، گفته احتمالا هدف حملات کنسولگری آمریکا در اربیل بوده است.

این اولین بار نیست که ایران دست به حمله موشکی در کردستان عراق می‌زند. به گزارش رویداد۲۴ تیر ماه ۱۳۹۸ سپاه برای اولین بار از گلوله‌های ۱۵۵ میلیمتری لیزری ساخت ایران برای حمله به مناطقی از اقلیم کردستان عراق استفاده کرده است. آن زمان نیز اعلام شد آن منطقه، مقر تروریست‌ها در کردستان عراق بوده و از قبل هم هشدار‌هایی به اقلیم کردستان عراق داده بودند.

یکی از ساختمان‌های آسیب دیده در اربیل عراق

سپاه پاسداران اعلام کرده که «تروریست‌ها از اقلیم کردستان عراق برای آموزش، سازماندهی و گسیل تیم‌های تروریستی به داخل ایران بهره می‌برده‌اند.» منظور سپاه از تروریست‌ها احزاب کُرد شامل «حزب دموکرات کردستان» به رهبری خالد عزیزی، «حزب کومله کردستان» به رهبری ابراهیم علیزاده، «حزب کومله زحمتکشان کردستان ایران» به رهبری عبدالله مهتدی و «حزب دموکرات کردستان ایران» به رهبری مصطفی هجری در کردستان عراق بوده که ایران معتقد بود قبل از حمله تیرماه جلسه‌ای با هم برگزار کردند و در آن علیه جمهوری اسلامی توطئه‌چینی کرده‌اند.

در بیانیه‌ای که سپاه شهریور ماه منتشر کرده بود، از عبارت «تنبیه مقر‌های فعال و محل استقرار و آموزش گروهک‌های تروریستی ضد انقلاب» به عنوان علت حمله موشکی به کردستان عراق استفاده شده بود.

بیشتر بخوانید: از بصره تا هلسینکی/ حمله موشکی سپاه به حزب دموکرات کردستان در آستانه سفر روحانی به آمریکا

آن زمان نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران، علت حمله سپاه به مقر احزاب کُرد ایرانی در این اقلیم را درگیری‌هایی در غرب ایران خوانده بود که منجر به کشته شدن ده‌ها تن از نیرو‌های نظامی ایران شده است. اما برخی مقامات عراقی از جمله مسعود بارزانی اقدام ایران را محکوم کرده بودند. فواد معصوم رئیس جمهور وقت عراق اقدام ایران را نقض گسترده امنیت عراق خوانده بود اما مقامات وقت کردستان عراق در حمله سال ۹۸ لحن ملایم‌تری داشتند. مسعود بارزانی نخست وزیر وقت کردستان عراق به درخواستی از ایران برای تبدیل نکردن اقلیم کردستان به میدان تسویه حساب‌های خود بسنده کرده بود.

چند ماه بعد هم کردستان عراق یکبار دیگر هدف موشک واقع شد. دیماه ۹۸ مقر نیرو‌های آمریکایی در نزدیکی فرودگاه اربیل کردستان مورد هدف حمله موشکی قرار گرفت. اقدام سپاه این‌بار یک اقدام انتقام‌جویانه در پی ترور سردار قاسم سلیمانی بود.

اظهارات بعدی مقامات ایرانی و عراقی نشان می‌داد ظاهرا ایران عامدانه حملات را جوری تنظیم کرده بود که هیچ خسارت جانی وارد نشود، با این حال همان زمان پارلمان و دولت عراق اقدام ایران را نقض حاکمیت سرزمینی عراق خواندند، اما این را هم اعلام کردند ایران از قبل به آن‌ها اطلاع داده و با آنها هماهنگ بوده است.

در هیچ‌یک از موارد قبلی دولت عراق اقدامی علیه ایران انجام نداد و به صدور بیانیه‌های محکوم‌کننده اکتفا کرد. هرچند لحن بیانیه‌های حمله روز یکشنبه از سایر حملات تندتر بوده، اما پیش‌بینی می‌شود این بار هم عراق اقدامی انجام ندهد، با این حال حمله موشکی روز یکشنبه تبعاتی به جز اقدام عراق هم می‌تواند داشته باشد. سایت خبری فاکس‌نیوز که به جمهوری‌خواهان آمریکا نزدیک است حمله موشکی سپاه را نشان دهنده تنش قابل ملاحظه بین ایران و آمریکا تفسیر کرده و گفته این حمله همزمان با افزایش تنش‌ها در خاورمیانه اتفاق افتاده است.

علاوه بر این برخی ناظران بر این باورند که این حمله بر مذاکرات وین هم موثر خواهد بود. مذاکراتی که پیش‌تر به دلیل درخواست‌های روسیه در خصوص تحریم‌های ناشی از حمله مسکو به اوکراین متوقف شده بود، ممکن است با این حمله عملا منتفی شود.

وزارت خارجه فرانسه روز یکشنبه به ارتباط بین این مقوله اشاره کرده و گفته «حمله موشکی ایران نتایج به دست آمده در وین را تهدید می‌کند.» علت این اظهار نظر فرانسه می‌تواند مسئله فعالیت‌های منطقه‌ای ایران باشد که از نظر غرب، به عنوان مانعی بر سر راه مذاکرات مورد بحث قرار می‌گرفت، با این حال ایران همواره معتقد است که حضور کشورهایی نظیر آمریکا و انگلستان در منطقه اضافی است و طبیعی است که هر کشور در منطقه خودش حضور دارد. ایران نیز با حمله موشکی به اربیل آشکارا به طرف‌های مذاکره‌کننده این پیام را مخابره کرده که در مسائل منطقه‌ای بر نظر خود استوار است.

البته یک اتفاق دیگر هم رخ داده است. مذاکراتی که در ماه‌های پایانی دولت حسن روحانی با میانجی‌گری بغداد با عربستان سعودی آغاز شده بود، با درخواست ایران متوقف شده است. دلیل توقف مذاکرات اعدام ۸۱ تن از نیرو‌های شیعه توسط سعودی‌ها اعلام شده است، اما واضح است که میانجی‌گری عراق بعد از این حمله دستخوش تغییر خواهد شد.