ثروتمندان آنگونه که شما فکر می‌کنید لباس نمی‌پوشند/ یک درصدی‌های جهان چطور خودنمایی می‌کنند؟

رویداد۲۴ سارا ریاضی: همه ما به نوعی در حال تظاهر کردن هستیم. این نتیجه‌ای است که چهار دهه پیش «پیر بوردیو» در تحلیل طبقه متوسط جهان مدرن به آن رسیده بود. این جامعه شناس فرانسوی در کتاب «تمایز» توضیح می‌دهد که چطور مردم در زندگی روزمره‌شان بین چیزی که از نظر آن‌ها به لحاظ زیبایی شناختی اعلاست و آنچه صرفا مد روز یا زشت تلقی می‌کنند دست به انتخاب می‌زنند.

بوردیو در این کتاب بسیاری از فاکتور‌های اجتماعی از جمله انتخاب لباس، مبلمان، فعالیت‌های اوقات فراغت، منوی شام برای مهمانان و بسیاری از مسائل سلیقه‌ای یک فرد فرانسوی را مورد مطالعه قرار داده است. تحلیل او نشان می‌دهد «جلوه‌گری اجتماعی» در همه جای جهان بورژوازی وجود دارد. انتخاب‌های مبتنی بر قضاوت زیباشناختی متفاوت افراد، همگی نشانه‌های تمایزند. این انتخاب‌ها در تقابل با انتخاب طبقات دیگر است که معنا پیدا می‌کنند. دائقه افراد خالص نیست. بوردیو دنیایی از معانی اجتماعی را در تصمیم گیری‌های روزمره انسان یافته است. او استدلال می‌کند که جهان اجتماعی به طور همزمان به عنوان یک سیستم روابط قدرت و یک سیستم نمادین عمل می‌کند که در آن تمایزات جزئی سلیقه‌ای، مبنای قضاوت اجتماعی می‌شود.

اگر طرفدار سریال ساکشن باشید و درام HBO درباره خاندان «روی» را دنبال می‌کنید متوجه نوع پوشش اعضای این خانواده ثروتمند آمریکایی شده‌اید. توضیحی که میشل ماتلند طراح لباس این سریال داده از نظر فنی چرایی این انتخاب را توضیح داده است. او می‌گوید «این‌ها لباس‌های شخصی سازی شده هستند، نه مطابق مد روز» به عبارت دیگر لباس‌های کندال روی پسر بزرگ خاندان روی آرزوی هیچ کسی نیست. به این نوع لباس پوشیدن در اصطلاح جنبش «زرق و برق آرام» برای طبقه یک درصدی‌های جهان می‌گویند.

این طبقه در واقع معتقد است پوشیدن لباسی که یک لوگوی بزرگ «گوچی» روی آن نقش بسته باشد یا کفشی که از دور داد بزند متعلق به «بالنسیاگا» ست، برای آن‌ها مناسب نیست، چون آنها را شبیه به بیلبورد تبلیغاتی برند  می‌کند. ثروتمندان تابع «جنبش زرق و برق مخفی» هستند. رویکردی که به جای جنبه تجملی محصولات، به شکل بسیار با کیفیت مواد، شهرت آن‌ها و نوع ساختشان توجه می‌کند. این نوع جنبش قرار است به مخاطب بگوید «من انقدر ثروتمندم که حتی لازم نیست به شما بگویم چقدر ثروتمندم»

این طبقه که به «یک درصدی‌ها» معروفند به جای برند‌های بسیار گران‌قیمت گوچی، شنل و بالنسیاگا، سراغ برند‌هایی می‌روند که از نظر بصری با مشابه بسیار ارزان‌قیمت و معمولی آن‌ها تفاوتی ندارند، اما اگر به آن‌ها دست بزنید یا جنس شناس باشید به خوبی تفاوت این دو در کیفیت را خواهید فهمید. طرفداران «زرق و برق آرام» عمدتا لباس‌هایی که برای آن‌ها دوخته شده با رنگ‌های یکسان (مونوکرومیک) می‌پوشند. برند‌هایی نظیر «برونلو کوچینلی» ایتالیایی مسئول شخصی‌سازی لباس افرادی نظیر جف بزوس رئیس آمازون و مارک زوکربرگ مدیرعامل فیسبوک است. یک تی‌شرت خاکستری ساده مارک زاکربرگ ممکن است تا ۲۰۰۰ دلار (۱۲۰ میلیون تومان) ارزش داشته باشد.

مبحث جنبش «زرق و برق مخفی» یا مفاهیم مشابه آن نظیر «ثروت مخفی»، دو سال است که به شبکه‌های اجتماعی راه پیدا کرده و بعد از فصل چهارم سریال «ساکسشن» بیش از پیش مورد مجادله قرار گرفته است. در فصل آخری سریال این موضوع به طرز جالبی به تصویر کشیده شده است. در قسمت اول این فصل، «گرگ» برادرزاده لوگان روی به همراه دختری که یک کیف «بربری» بزرگ در دست دارد در جشن تولد لوگان شرکت می‌کند. تام، داماد لوگان کیف بسیار گران قیمت دختر را با اصطلاح «کیف مضحک بزرگ» توصیف می‌کند و به وضوح تمایز این طبقه با طبقه ثروتمندی که قادر به خرید کیفی حداقل ۱۰ هزار دلاری هستند را نشان می‌دهد.

در واقع ایده تمایز بوردیو در طبقه «یک درصدی ها» به گونه دیگری عمل می‌کند. این طبقه از نخبگان دنیای مدرن، پوششان را به گونه‌ای کدگذاری‌ کنند که فقط هم طبقه ای‌های خودشان آن را درک کنند. آن‌ها برعکس تصور غالب، به جای لباس‌های متظاهر، لباس‌های کم رنگ، یک رنگ و حتی فرسوده می‌پوشند.

ادیت وارتون در کتاب هایش پوشش «منهتن» نشین‌های نیویورک در آغاز قرن بیستم را تحلیل کرده و به این نتیجه رسیده که این طبقه همه تلاششان را می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند کسانی که فقط پول دارند، دسترس‌ناپذیر است. برای این منظور ممکن است یک لباس را چندین سال بپوشند.

واشنگتن پست در گزارشی درباره «فشن سریال جانشینی» می‌گوید: شاید حقیقت تلخ این باشد که همه می‌خواهند ثروتمند به نظر برسند یا دست کم بدانند چطور می‌توان ثروتمند به نظر رسید. نابرابری درآمد‌ها و فاصله طبقاتی در جهان امروز روز به روز بیشتر می‌شود و در همین جهان، ثروتمندان تصمیم گرفته اند که کمتر دیده شوند. به جز خاندان «لوگان روی» که هر یکشنبه در تلویزیون HBO ظاهر می‌شوند، طبقه یک درصدی‌ها تقریبا دور از چشم دیگران، به ویژه کسانی که در چند سال اخیر از طریق شبکه‌های اجتماعی سعی کرده‌اند لباس پوشیدن را یاد بگیرند، زندگی می‌کنند.

یک خبر شوکه کننده دیگر این است که در بین این طبقه خبری از برند‌هایی که ما می‌شناسیم و آن‌ها را نماد موفقیت می‌دانیم، نیست. در عوض برند‌هایی وجود دارند که ما هرگز اسمی از آن‌ها نشنیدیم، اما میلیاردر‌های بی شمار جهان، آن‌ها را می‌پوشند.

ایده مرکزی این است که لباسی بپوشند که هیچ کس نمی‌داند چیست و از کجا خریداری شده است. این طبقه باید پیام متمایزی را مخابره کنند؛ اینکه «من تنها کسی هستم که این لباس را دارم.» منحصر به فرد بودن در عین بالابودن کیفیت، وجه تمایز آنهاست. همین رویکرد تیشرت‌های خاکستری و شلوار جین مارک زاکربرگ در جلسات مهم و لباس خواب ماشینی و مو‌های بهم ریخته پسر ایلان ماسک در روز تولدش را توجیه می‌کند.