بیماری شقاق چیست؟

رویداد۲۴ هدی کاشانیان: به پارگی قسمت داخلی راست روده (مقعد) شقاق گفته می‌شود. هنگامی که در اطراف مقعد، زخم ایجاد می‌شود، شما دچار بیماری شقاق شده‌اید. این بیماری معمولاً با درد، خونریزی، خارش و سوزش همراه است و هنگام دفع مدفوع، بسیار آزاردهنده خواهد بود، اما اگر به صورت مکرر اتفاق نیفتد، به راحتی بهبود پیدا می‌کند. معمولاً این مشکل بیشتر در نوزادان و بزرگسالان صورت می‌گیرد و در اکثر مواقع با تغییر رژیم غذایی و انجام روش‌های ساده درمانی برطرف می‌شود. این بیماری نام‌های دیگری مانند فیشر آنال، فیسور آنال و یا فیشر نیز دارد.

مشخصات شقاق مقعدی

شقاق عموماً به صورت یک خط طولی است که در قسمت تحتانی مقعد ایجاد می‌شود و با توجه به اینکه این گیرنده‌های حسی بسیار زیادی دارد، می‌توان انتظار داشت که شقاق همراه با درد شدید برای افراد باشد. شقاق در اثر آسیب‌دیدگی یا ضربه به مجرای مقعد ایجاد می‌شود. آسیب به دلایل زیر می‌تواند رخ دهد:

• بارداری

• یبوست‌های مزمن

• داشتن دریچه مقعدی بسیار تنگ

• اسهال‌های طولانی مدت

• سرطان راست روده

• استفاده از دستمال‌های بسیار زبر برای خشک کردن و تمیز کردن مقعد

• خاراندن مقعد

• ابتلای فرد به بیماری کرون

• وارد شدن آسیب به مقعد در اثر زایمان سخت

•  رابطه جنسی مقعدی

ابتلای فرد به بیماری‌های التهابی روده و بیماری‌های مقاربتی هم از دیگر دلایل است. اگر فشار بیش از حد زیاد شود، می‌تواند باعث اسپاسم شود و جریان خون را در مقعد کاهش دهد و منجر به شکاف شود. این فشار همچنین می‌تواند شکاف را از التیام بازدارد.

بیشتر بخوانید: بیماری پوستی گال چیست؟

شناخت انواع شقاق

جهت درمان شقاق بهتر است اول انواع آن را بشناسید. این بیماری دارای دو نوع است:

۱- شقاق حاد: زمانی است که شقاق برای اولین مرتبه در فرد بروز کرده و بیمار بعد از دفع مدفوع با درد زیاد مواجه می‌شود. همچنین در صورت مبتلا شدن فرد به شقاق حاد، هنگام معاینه او، زخمی تازه رویت می‌شود.

۲- فیشر مزمن: اگر افرادی که به فیشر حاد مبتلا هستند، به موقع نسبت به درمان این عارضه اقدام نکنند، درمان مناسبی برای رفع مشکل آن‌ها صورت نگرفته یا فرد نکاتی را که باید رعایت کند انجام نداده و کوتاهی کرده باشد، به این بیماری مبتلا خواهد شد.

شقاق در کودکان

به گزارش رویداد۲۴ از هر سه هزار نوزاد یک نوزاد به این بیماری مبتلا می‌شود. ممکن است شقاق در کودکان یا حتی بزرگسالان وراثتی یا اکتسابی باشد. با مراجعه به موقع به متخصص و گرفتن داروی مناسب، اکثر کودکان سریعاً بهبود پیدا می‌کنند. والدین این کودکان باید حواسشان باشد که کودکان‌شان آب به اندازه کافی بنوشند و رژیم غذایی پرفیبر و سالمی داشته باشند. همچنین اگر لازم است، مراقب باشند که کودک آن‌ها غذا‌های یبوست‌زا و تخمه نخورند.

راه‌های جلوگیری از شقاق

دفع مدفوع سفت و خشک می‌تواند باعث ایجاد شقاق شود. استفاده از مقدار زیادی فیبر، در رژیم غذایی به ویژه از میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به جلوگیری از یبوست کمک کند.

۱- منابع غذایی فیبردار: روزانه از غذا‌هایی که منابع فیبر خوبی دارند استفاده کنید، مانند: میوه‌های خانواده مرکبات، آلو خشک و آب آلو، سبوس گندم، سبوس جو دوسر، غلات کامل، از جمله برنج قهوه‌ای، بلغور جو دوسر، پاپ کورن و پاستا‌های سبوس‌دار، غلات و نان، نخود و لوبیا و دانه‌ها و آجیل‌ها. اگر از طریق رژیم غذایی نمی‌توانید فیبر کافی دریافت کنید، مکمل‌های فیبر را مورد امتحان قرار دهید.

۲- ورزش: کمبود فعالیت بدنی، از مهمترین دلایل یبوست است. هر روز حداقل سه دقیقه ورزش کنید تا سیستم گوارشی شما در حرکت و ورزش به وضعیت مناسب کمک کند.

۳- عدم تعویق دفع: اگر بدنتان احساس می‌کند وقت دفع مدفوع است، آن را به بعد موکول نکنید. طولانی یا زیاد منتظر ماندن می‌تواند، زمان اعلام دفع را، ضعیف کند. هرچه بیشتر مدفوع خود را نگه دارید، خشک و سخت‌تر می‌شود که نهایتاً همین خشکی باعث می‌شود سخت‌تر عبور کند.

۴- استفاده از دارو‌های ملین: بهترین ملین فله‌ساز یا مکمل‌های فیبر هستند که با اجازه دادن به جذب و نگه داشتن مایعات، مدفوع شما را افزایش می‌دهد. آن‌ها انقباضات روده بزرگ را به حرکت مدفوع ترغیب و تحریک می‌کنند. ملین‌های فله‌ساز مانند پلی کربوفیل کلسیم، متیل سلولز، پسیلیوم یا دکسترین گندم هستند که با آب فراوان مصرف می‌شوند. بهتر است از پزشک خود بپرسید کدام نوع ملین، برای شما مناسب است و تا چه زمانی آن را باید مصرف کنید.

درمان پزشکی و سنتی شقاق

برای درمان شقاق از هر دو روش پزشکی و سنتی می‌توانید استفاده کنید. 

۱- روش پزشکی

• استفاده از پماد گلیسیرین تری نیترات: اگر علائم شما طی یک یا دو هفته بهبود نیافت، پزشک شما ممکن است دارویی به نام گلیسیرین ترینیترات (GTN)، پمادی که روی کانال مقعدی قرار می‌گیرد برای دو بار در روز تجویز کند.

• مسدود کننده کانال کلسیم: مسدود کننده‌های کانال کلسیم، مانند دیلتیازم، نوعی دارو است که معمولاً برای درمان فشار خون بالا (فشار خون بالا) استفاده می‌شود.

• تزریق بوتاکس: هنگامی که دارو‌های موضعی در درمان شقاق، آن‌طور که باید اثرگذاری نداشته باشند، گاهی اوقات تزریق سم باکتریایی بوتولینوم نوع A در عضله اسفنکتر مرحله بعدی درمان تلقی می‌شود. این سم به طور موقت ماهیچه اسفنکتر را فلج ساخته و آن را از فعالیت باز می‌دارد.

• جراحی: آخرین مرحله درمان، عمل جراحی است. زمانی که شقاق نسبت به دیگر فرایند‌های درمانی واکنش نشان ندهد، پزشک عمل جراحی را پیشنهاد می‌کند. طی جراحی برش کوچکی بر روی عضله اسفنکتر مقعد ایجاد می‌شود که به سبب آن اسپاسم و درد ایجاد شده، کاهش یافته و شقاق رو به بهبودی می‌رود.

۲- روش سنتی

• لگن آب گرم: درمان خانگی شقاق شامل نشستن در لگن آب گرم و داشتن رژیم غذایی سالم و بدو ادویه و سرشار از میوه و سبزی و فیبر به همراه نوشیدن آب فراوان است. استفاده از روغن یا کرم‌های گیاهی ترمیم‌کننده زخم و همچنین دمنوش‌های آرامبخش و مصرف عرق رازیانه نیز گا‌ها توصیه می‌شود، اما درمان خانگی شقاق برای شقاق مزمن کاربردی نیست و لازم است همزمان با این درمان‌ها از متخصص داروی مناسب شقاق نیز دریافت کنید.

• درمان شقاق با عسل: یکی از راه‌های تاثیرگذار، درمان شقاق مقعدی با عسل است که در کاهش این عارضه بسیار تاثیرگذار است. خواص ضد‌التهابی عسل باعث شده تا از این ماده به عنوان یک داروی موثر در درمان زخم‌ها استفاده شود. علاوه بر این عسل خاصیت آنتی باکتریال دارد و به پاکسازی و ضدعفونی زخم شقاق هم کمک می‌کند.

• استفاده از آلوئه ورا: آلوئه ورا یکی از گیاهانی است که ژل داخل آن می‌تواند در بهبود زخم‌های سطحی، نرم کردن پوست و از بین بردن باکتری‌ها موثر باشد، اما نمی‌توان آن را یک روش درمانی دانست و تنها به عنوان یک ملایم‌کننده می‌توان از آن استفاده کرد.

• سرکه سیب: سرکه سیب یک ماده ضدمیکروب است و مهمترین خاصیت آن ضدباکتری بودن است که مانع تجمع باکتری در آن ناحیه می‌شود؛ بنابراین استفاده از آن به روی زخم شقاق به عنوان یک روش درمان سنتی، زخم را درمان نخواهد کرد، فقط سوزش را کم می‌کند.

• روغن زیتون و نارگیل: روغن نارگیل یا زیتون نیز از نرم کننده‌های پوست هستند که خاصیت ضدباکتریایی هم به همراه دارند. استفاده از آن‌ها تنها در از بین بردن علائم، آن هم در برخی موارد موثر بوده و مصرف بی‌رویه آن بی‌تاثیر خواهد بود؛ بنابراین استفاده از این روغن‌ها به عنوان درمان شقاق در طب سنتی روش کافی نیست.