مهمترین پرونده‌های جاسوسی ایران در تاریخ انقلاب

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: سید اسماعیل خطیب وزیر اطلاعات ایران در اظهارنظری گفته «دستگاه اطلاعاتی ایران جاسوس‌هایی از فرانسه، سوئد، انگلیس و کشور‌های متعدد دیگر در اختیار دارد که بعضی از آن‌ها به رغم فشار‌هایی که آوردند به اعدام محکوم شدند و حکم آن‌ها اجرا شد.»

ایران به تازگی در یک مبادله نسبتا پر سود، پنج تن از زندانیان دو تابعیتی ایرانی-آمریکایی را در ازای ۶ میلیارد دلار ارز بلوکه شده ایران در کره جنوبی آزاد کرد. به گفته برخی مقامات که از نزدیک با فرآیند تبادل زندانی در چهار دهه اخیر آشنا بوده‌اند، معتقدند این سیاست مایه آبروریزی ایران در عرصه بین‌الملل است و ایران در بین بازیگران خارجی، متهم به گروگانگیری است. رویداد۲۴ در این گزارش تاریخ جاسوسان و سرنوشت آنها را در ایران بعد از انقلاب اسلامی بازگو کرده است.

ناخدا افضلی فرمانده سابق نیروی دریایی ارتش متهم به جاسوسی برای شوروی

اواخر سال ۱۳۶۱ تا اوایل ۱۳۶۲ حزب توده ایران متهم به تلاش برای «کودتا جاسوسی برای شوروی شد. در همین جریان رهبران این حزب دستگیر و محاکمه شدند. بهرام افضلی فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش یکی از این افراد بود. افضلی در آخرین دادگاهی که به ریاست محمدی ری‌شهری برگزار شد، به اعدام محکوم و حکم صادره در اسفند سال ۱۳۶۲ در محوطهٔ زندان اوین اجرا شد.

فریدون ابوضیا بازیگری که به جرم جاسوسی اعدام شد

فریدون ابوضیا بازیگر ایرانی فیلم‌هایی نظیر «حمله خرچنگ‌ها» سال ۱۳۷۵ به جرم ارتباط با گروه معروف به «زنده دل»، جاسوسی برای بیگانگان و در اختیار قرار دادن اطلاعات نظامی به خارجی‌ها در دوران جنگ تحمیلی، به حکم دادگاه انقلاب اسلامی اعدام شد.

علی اشتری، عامل ورود قطعات آلوده به برنامه هسته‌ای ایران

تیرماه ۱۳۸۷ وزارت اطلاعات ایران از محکومیت اعدام یک ایرانی به اتهام جاسوسی برای اسرائیل و وارد کرده قطعات معیوب و آلوده به برنامه هسته‌ای ایران خبر داد. مدیر کل ضد جاسوسی وزارت اطلاعات نام این فرد را «علی اشتری» اعلام کرد و گفت او جاسوس رژیم صهیونیستی بوده که به عنوان محارب شناخته و به اعدام محکوم شده است.

وزارت اطلاعات ایران، علی اشتری را فردی «توانا در حوزه الکترونیک» معرفی کرده که سبب شد «برخی مراکز مرتبط با او از جمله مراکز تحقیقاتی کشور، سازمان انرژی اتمی و مجموعه‌های دفاعی و نظامی در پروژه‌های غیر مرتبط نیز از این فرد به عنوان یک آشنا به امور فنی مشاوره بگیرند و این موضوع باعث دستیابی بیشتر فرد مذکور به اطلاعاتی شد که آن‌ها را به دستگاه امنیتی اسرائیل می‌داد.»

مدیر کل ضد جاسوسی وزارت اطلاعات بدون اشاره مستقیم به پروژه‌های اتمی ایران، برخی از دلایل عدم موفقیت پروژه‌های حساس ایران را به آقای اشتری نسبت داده و گفته «از موضوعات نگران کننده، تزریق تجهیزات آلوده توسط نامبرده به مراکز مهم کشور بود و او با هدایت موساد قطعات معیوب و نامناسبی را در اختیار دستگاه‌های مرتبط قرار می‌داد و در برخی موارد نیز مشاوره‌های غلط داشت که این خیانت باعث عدم پیروزی مجموعه‌ها در پروژه‌هایشان بود.» حکم اعدام علی اشتری در سحرگاه روز ۲۷ آبان ۱۳۸۷ اجرا شد.

مطالبی برای مطالعه بیشتر در این زمینه

علیرضا اکبری جاسوس بزرگ انگلیس یا پروژه برکناری علی شمخانی

جزییات تازه از پرونده جاسوسی علیرضا اکبری / نقش روسیه در لو رفتن اکبری چه بود؟

مهمترین اتفاقات دوره ریاست حسین طائب بر سازمان اطلاعات سپاه چه بود؟/ دلیل برکناری طائب چیست؟

محمدعلی شعبانی جاسوس سریال گاندو ۲ کیست؟

اطلاعات جدید درباره پرونده محمود موسوی مجد/ ماجرای نامه‌ای که ناشناس منتشر شد، چیست؟ +تصاویر

ابهامات درباره محمود موسوی مجد/ داستان واقعی جاسوسی که سردار سلیمانی را لو داد، چیست؟

منبع آگاهی که جاسوس سیا و موساد از آب درآمد/ محمود موسوی مجد چگونه زمان و مکان سفر سردار سلیمانی را لو داد؟

مازیار ابراهیمی؛ خطا‌ی استراتژیک وزیر اطلاعات احمدی نژاد

مروری بر مهمترین پرونده‌های جاسوسی در ایران/ از موسوی مجد تا سردار عسگری

علی‌اکبر سیادت جاسوس موشکی

به گزارش رویداد۲۴ دی ماه ۱۳۸۹ دو زندانی به اتهام جاسوسی و همکاری با سازمان مجاهدین خلق اعدام شدند. جرم علی صارمی عضویت در سازمان مجاهدین خلق ایران و جرم علی‌اکبر سیادت ارتباط و فعالیت به نفع سرویس جاسوسی اسرائیل اعلام شد.

در گزارش مربوط به اتهامات علی‌اکبر سیادت که از پرسنل نیروی هوایی جمهوری اسلامی بوده، آمده که او از سال ۱۳۸۳ با سرویس اطلاعاتی اسرائیل ارتباط برقرار کرده و حاضر شده بود در برابر دریافت ۶۰ هزار دلار، اطلاعات طبقه‌بندی شده را در اختیار آن سازمان قرار دهد. بنا به گزارش منابع رسمی جمهوری اسلامی ایران، علی‌اکبر سیادت اطلاعات نظامی مربوط به توان موشکی سپاه پاسداران، هواپیما‌های نظامی و پرواز‌های پایگاه‌های نظامی ایران را در اختیار اسراییل قرار داده بود.

در گزارشی که ایرنا از محتویات کیفرخواست سیادت منتشر کرده آمده «آقای سیادت گفته است که در کشور‌های ترکیه، تایلند و هلند با عناصر موساد دیدار می‌کرده و در هر ملاقات، در ازای دادن اطلاعاتی در مورد «تعداد هواپیما‌های عملیاتی ایران، پرواز‌های عملیاتی و آموزشی روزانه در هر پایگاه، سوانح هوایی و علت آن، سیستم‌های هواپیما‌های مختلف و موشک‌های سپاه» به آن‌ها، «سه تا هفت هزار دلار» دریافت می‌کرده است.»

مجید جمالی فشی جاسوس عامل ترور دانشمندان هسته‌ای

مجید جمالی فشمی اردیبهشت ۱۳۹۱ به اتهام ترور مسعود علی محمدی دانشمند هسته‌ای به دستور اسرائیل به دار آویخته شد. پس از اعدام مجید جمالی فشی، در برنامه خبری ۲۰:۳۰ تصویر یک پاسپورت اسرائیلی با عکس او نمایش داده شد. البته بعد‌ها مشخص شد این تصویر فوتوشاپ شده است.

سال ۱۳۹۱ «اعترافات» ۱۳ تن از متهمان «ترور دانشمندان هسته‌ای» در تلویزیون ایران پخش شد اما بعدها با ورود یک سازمان امنیتی دیگر به ماجرا، گفته شد که ۱۲ تن از این افراد بی‌گناه بوده و آزاد شدند.

مازیار ابراهیمی، جاسوسی که بی‌گناه بود

مازیار ابراهیمی یکی از متهمان ترور دانشمندان هسته‌ای است که بعد‌ها آزاد شد. او در اعترافات تلویزیونی به ترور مجید شهریاری دانشمند هسته‌ای ایران اعتراف کرده بود. ابراهیمی در مرداد سال ۱۳۹۳ به طور ناگهانی آزاد شد و سال ۱۳۹۸ وقتی از ایران خارج شده بود، در گفتگو با بی‌بی‌سی روایت دیگری را از بازداشت و آزادی‌اش افشا کرد. ابراهیمی مدعی شده که او را با انواع تهدیدها مجبور کردند که ۲۱۵ میلیون تومان خسارت بگیرد و شکایتش را از پس بگیرد.

محمد حیدری و کوروش احمدی، جاسوسان موساد و سیا

اردیبهشت ۱۳۹۲ دو نفر به نام‌های «محمد حیدری» و «کوروش احمدی» که به گفته دادستانی تهران برای موساد و سیا جاسوسی می‌کردند در ایران به دار آویخته شدند. بر اساس اطلاعیه وزارت اطلاعات «محمد حیدری اطلاعاتی در زمینه مسایل مختلف امنیتی و اسرار کشور را تهیه و در ملاقات‌های مکرر خود با عوامل موساد در خارج از کشور، در اختیار آنان قرار داده بود و در این زمینه مبالغی نیز بعنوان دستمزد دریافت کرده بود.»

کوروش احمدی متهم دیگر نیز بنا بر ادعای دادستانی تهران «ضمن ارتباط گیری با عوامل سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) اطلاعات کشور در زمینه‌های مختلف را جمع‌آوری و در اختیار آنان قرار داده بود.»

شهرام امیری جاسوس دوجانبه

پرونده شهرام امیری یکی از جالب‌ترین و سرگرم کننده‌ترین پرونده‌های جاسوسی در ایران است. او ابتدا خردادماه ۱۳۸۸ در سفر حج ناپدید شد. مقامات ایرانی از ربودن یا تحویل وی به آمریکایی‌ها سخن گفتند اما مقامات آمریکایی گفتند که او در سازمان انرژی اتمی ایران کار می‌کرده و به آمریکا پناهنده شده است. شهرام امیری بعد از ماجرایی طولانی در تیرماه ۱۳۸۹ از آمریکا به ایران بازگشت و مورد استقبال مقامات وزارت خارجه قرار گرفت، اما بعد به اتهام جاسوسی برای آمریکا محاکمه و اعدام شد.

روزنامه آمریکایی واشینگتن‌پست روز بیست و چهارم تیر به نقل از مقامات آمریکایی نوشت شهرام امیری «دانشمند هسته‌ای» ایران که پس از یک سال به ایران بازگشت با دریافت بیش از پنج میلیون دلار «اطلاعات مفیدی» در اختیار سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا «سیا» قرار داده‌است.

جلال حاجی‌زوار عامل نفوذ به مراکز حساس و حیاتی

جلال حاجی‌زوار کارمند سازمان هوافضای وزارت دفاع بود که سال ۱۳۹۸ به جرم جاسوسی برای سازمان سیا و دولت آمریکا اعدام شد. به گفته دستگاه قضا، حاجی‌زوار سال ۱۳۸۹ از وزارت دفاع منفک شده بود. دلیل جدایی او از این وزارتخانه مشخص نیست و معلوم نیست پرونده جاسوسی او به زمان اشتغال او در این وزارتخانه امنیتی برمی گشته یا بعد از جدایی او از وزارتخانه.

وزارت اطلاعات ایران ۳۱ تیرماه ۱۳۹۸ اعلام کرد ۱۷ نفر از اعضای یک شبکه که در مراکز نظامی به «جاسوسی» مشغول بودند، بازداشت و برخی از آن‌ها به اعدام محکوم شدند. در بیانیه وزارت اطلاعات ایران که پس از افشای دستگیری افراد متهم به جاسوسی برای آمریکا منتشر شد آمده بود که برخی از «جاسوس‌های شناسایی‌شده» افراد شاغل در مراکز «حساس و حیاتی» هستند. به گفته وزارت اطلاعات ایران شماری از این افراد شاغل در «بخش خصوصی» مرتبط با مراکز «حساس و حیاتی» هستند که به عنوان پیمانکار یا مشاور در حال فعالیت بوده‌اند. طبق اعلام وزارت اطلاعات ایران این مراکز «حساس و حیاتی» شامل «حوزه‌های اقتصادی، هسته ای، زیرساختی، نظامی و سایبری کشور» بودند.

رضا عسگری جاسوس موشکی

رضا عسگری دیگر کارمند بازنشسته وزارت دفاع است که سال ۱۳۹۹ به اتهام جاسوسی اعدام شد. عسگری هم کارمند بخش هوافضای وزارت دفاع بوده که به گفته سخنگوی قوه قضاییه، به «سیا وصل شده بود» و «برخی اطلاعات در حوزه موشکی» را به این سازمان فروخته است.

عیسی شریفی از شایعه جاسوسی تا اتهامات مالی

عیسی شریفی معاون و قائم مقام قالیباف در شهرداری تهران بود. نفوذ او در شهرداری تهران به حدی بود که به «شهردار در سایه» معروف شده بود. وی بعد از انتخابات شورای شهر و ریاست جمهوری سال ۹۶ که با آغاز پیگیری‌های پرونده فساد شهرداری تهران در زمان قالیباف مصادف شده بود، از شهرداری تهران استعفا و به‌طور ناگهانی ایران را ترک کرد اما با اقدام سازمان‌های امنیتی به ایران بازگردانده شد.

چگونگی ورود دوباره او به ایران مشخص نیست، اما به محض ورود، ماجرای اتهامات مالی سنگین او رسانه‌ای شد. تیر ماه ۹۸ برخی رسانه‌ها از احتمال اعدام شریفی به اتهام «جاسوسی» خبر دادند، اما یک سال بعد رای صادره دادگاه که به تایید دیوان عالی کشور رسیده بود، حرفی از این اتهام وجود نداشت. اسفند ۹۸ در رای دادگاه آمده که عیسی شریفی به جرم مشارکت در کلاهبرداری باندی، مشارکت در پولشویی و برداشت و تصاحب غیرقانونی وجوه به ۲۰ سال حبس تعزیری محکوم شده است.

محمود موسوی مجد جاسوس عامل ترور سردار سلیمانی

موسوی مجد سال ۱۳۹۷ توسط حزب‌الله لبنان به اتهام جاسوسی بازداشت و به ایران تحویل داده شد. او در نهایت در تیرماه ۹۹ اعدام شد. بر اساس داده‌های قوه قضاییه، موسوی مجد در سال‌های ۹۶ و ۹۷ اطلاعاتی درباره وزارت دفاع، نیروی قدس سپاه، «نیرو‌های مستشاری» ایران در سوریه و تردد و اقامت‌های سردار قاسم سلیمانی فرمانده سابق نیروی قدس سپاه، به «سرویس سیا و موساد» داده است.

خبرگزاری تسنیم خرداد ماه ۱۳۹۹ در گزارشی نوشت محمود موسوی مجد «که بزرگ‌شده سوریه بود»، در آنجا «با برخی مستشاران ایرانی ارتباط می‌گیرد» و «در پوشش راننده» اطلاعاتی جمع‌آوری می‌کند و با «فروش آن‌ها به سرویس اطلاعاتی اسرائیل و آمریکا… ماهانه ۵ هزار دلار از این سرویس‌ها حقوق دریافت می‌کرد.»

موسوی‌مجد با انتشار یک فایل صوتی به فارسی و عربی از داخل زندان، روند رسیدگی به پرونده‌اش را ناعادلانه عنوان کرد و مدعی شد «کسانی بنا دارند با اعدام زودهنگام بنده برخی منافع شخصی خود را محفوظ نگه دارند.»

امیر رحیم‌پور، جاسوس هسته‌ای

بهمن ماه ۹۸ غلامحسین اسماعیلی سخنگوی وقت قوه قضاییه از محکومیت سه جاسوس سازمان سیا خبر داد و گفت حکم اعدام یکی از آن‌ها تایید شده است. آن فرد «امیر رحیم‌پور» نام داشت که به گفته اسماعیلی جاسوس سیا بوده و در ازای انتقال «اطلاعات هسته‌ای ایران» به آمریکا، دستمزد‌های کلان می‌گرفته است.

شهرام شیرخانی جاسوس بانکی

شهرام شیرخانی به جرم جاسوسی برای بریتانیا بازداشت شد. قوه قضاییه مرداد ماه ۱۳۹۹ اعلام کرد او «به دنبال آلوده سازی برخی مدیران و جذب عناصر برای سرویس انگلیس بوده است و اطلاعات قرارداد‌های ما در حوزه بانک مرکزی، بانک ملی و وزارت دفاع را به دشمن داده بود.» شیرخانی به ده سال حبس محکوم شد.

علیرضا اکبری ابرجاسوس انگلیس

تازه‌ترین پرونده اعدام یک جاسوس مربوط به پرونده علیرضا اکبری مقام عالی‌رتبه امنیتی و دفاعی ایران است. علیرضا اکبری سابقه کار در نهاد‌های نظامی و امنیتی ایران را داشته و شهروند دوتابعیتی ایران و بریتانیا بود. او در دوران وزارت علی شمخانی در وزارت دفاع معاون بین‌الملل این وزارتخانه بوده است.

وزارت اطلاعات ایران با انتشار بیانیه‌ای علیرضا اکبری را «از مهم‌ترین عوامل نفوذی سرویس جاسوسی انگلیس» توصیف کرد. علیرضا اکبری دی ماه ۱۴۰۱ اعدام شد. او قبل از اعدام فایل صوتی از خودش به دست بی‌بی‌سی رساند که در آن می‌گفت «به طور قانونی از ایران خارج شده و در چند کشور اروپایی فعالیت اقتصادی داشته‌ام، اما مرا به فرار و داشتن شرکت پوششی متهم کرده‌اند.»

بیشتر بخوانید:

مهمترین مذاکرات تبادل زندانیان ایران با کشورهای جهان

ماجرای بازداشت دیپلمات‌های اروپایی در ایران چیست؟/ اولین اعلام حضور اطلاعات سپاه پس از تغییر و تحولات جدید

شباهت‌های پرونده حمید نوری و کاظم دارابی / از وقایع دهه ۶۰ تا دادگاه میکونوس

جاسوسانی که مبادله شدند

رکسانا صابری جاسوس دوتابعیتی

رکسانا صابری خبرنگار رادیو عمومی آمریکا و بی‌بی‌سی در ایران در بهمن ماه سال ۱۳۸۷ به اتهام جاسوسی بازداشت شد. ظاهرا صابری که از پدر ایرانی و مادر ژاپنی و با تابعیت ایرانی و آمریکایی بود، به عنوان مترجم در مجمع تشخیص مصلحت نظام کار می‌کرده و در پی جمع‌آوری اسناد محرمانه درباره حمله آمریکا به عراق بوده است. او به جرم جاسوسی برای آمریکا به هشت سال زندان محکوم شد، اما اردیبهشت ۸۸ به طور ناگهانی آزادشد. رسانه‌های غربی گفته‌اند که آزادی او در جریان گفتگو‌هایی شکل گرفته است که بین ایران و آمریکا و در پی نامه‌نگاری اوباما آغاز شده بود.

مبادله کلوتید ریس فرانسوی با عامل ترور شاپور بختیار

کلوتید ریس سال ۸۸ به عنوان دانشجوی جغرافیای سیاسی و همچنین یک استاد زبان فرانسه برای یک فرصت ۶ ماهه مطالعاتی در دانشگاه اصفهان به ایران سفر کرده بود. ریس در جریان اعتراضات بعد از انتخابات سال ۸۸ به اتهام اقدام علیه امنیت ملی از طریق حضور در تجمعات و همچنین جمع‌آوری اخبار، اطلاعات و تهیه تصاویر از این تجمعات و ارائه آن به وابسته علمی سفارت فرانسه توسط نیرو‌های امنیتی دستگیر و به ده سال حبس محکوم شد، اما حکم او به پرداخت جریمه نقدی ۲۸۵ هزار دلاری کاهش پیدا کرد و بعد از پرداخت این جریمه ایران را ترک کرد.

آن زمان این شائبه مطرح شد که او با علی وکیلی‌راد زندانی فرانسوی در ایران مبادله شده است. از زمان بازگشت وکیلی‌راد، هیچکس خبری از سرنوشت او ندارد. هنگام بازگشت، زنی که تمام صورتش را پوشانده بود به عنوان مادر وکیلی‌راد از او استقبال کرد.

مبادله جیسون رضاییان که به جرم جاسوسی دستگیر شد

جیسون رضاییان خبرنگار ایرانی-آمریکایی و مدیر دفتر تهران روزنامه واشنگتن‌پست بود. او سال ۱۳۹۳ به اتهام جاسوسی بازداشت شد اما پس از ۱۸ ماه حبس در دی ماه ۱۳۹۴ به همراه سه شهروند دو تابعیتی دیگر در چارچوب مبادله زندانی در جریان برجام آزاد شد. مهم‌ترین اتهامات رضاییان، نفوذ در اماکن مهم دولتی و افشای برنامه‌های «ضد تحریمی ایران» از جمله هویت واسطه‌های تجاری و ماهیت شرکت‌های همکار ایران در پروسه دور زدن تحریم‌ها و جاسوسی از برنامه هسته‌ای ایران بود.

امیر میرزاحکمتی زندانی دوتابعیتی

امیر میرزایی حکمتی شهروند ایرانی-آمریکایی سال ۱۳۹۰ به اتهام جاسوسی برای آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا توسط وزارت اطلاعات بازداشت و به اعدام محکوم شد اما حکم او به ده سال زندان تقلیل پیدا کرد و در نهایت در جریان مبادله زندانی قبل از برجام به همراه جیسیون رضاییان آزاد شد.

سال ۱۳۹۹ آسوشیتدپرس در گزارشی مدعی شد امیر حکمتی جاسوس ایران بوده است. این رسانه نوشت امیر حکمتی سرباز پیشین نیروی دریایی آمریکا مظنون است که برای جمهوری اسلامی جاسوسی می‌کرده و اسناد محرمانه‌ای را در اختیار ایران قرار داده است.

به گزارش آسوشیتدپرس قاضی فدرال در سال ۲۰۱۷ حکم داد که ایران باید به حکمتی ۶۳/۵ میلیون دلار غرامت بپردازد و قرار شد ۲۰ میلیون دلار از پول‌های مسدود شده ایران در آمریکا به او غرامت پرداخت شود، ولی این اتفاق نیفتاد و بعد‌ها معلوم شد چرا این غرامت پرداخت نشده است.

ظاهرا پلیس فدرال آمریکا (اف‌بی‌آی) مظنون بوده که علت سفر او به ایران در سال ۲۰۱۱ نه دیدار مادربزرگ خود که جاسوسی برای ایران بوده است. این خبرگزاری می‌نویسد اف‌بی‌آی مدارکی در اختیار دادگاه قرار داده که نشان می‌دهد از دید پلیس فدرال آمریکا امیر حکمتی مشکوک به سفر به ایران «برای فروش اطلاعات طبقه‌بندی‌شده» بوده است.

نصرت‌الله خسروی زندانی دوتابعیتی

یکی دیگر از افرادی که در جریان تبادل زندانی با آمریکا قبل از توافق برجام آزاد شد، «نصرالله خسروی رودسری» است. رسانه‌های نزدیک به نهادهای نظامی هم در زمان آزادی خسروی متعجب شدند چرا که ظاهرا تمام موارد مرتبط با او با ابهام روبرو بوده است. مشرق‌نیوز نوشته بود او «نقطه ابهام» است چون هیچگاه نامش در میان زندانیان مطرح در ایران و کسانی که مقامات آمریکایی تقاضای آزادی‌شان را داشت نبوده و مشخص نیست چه زمانی و به چه جرمی بازداشت شده است.

جالب‌تر اینکه در تمام عکس‌هایی که از زندانیان آزاد شده آمریکایی منتشر شده، جای عکس «نصرت‌الله خسروی رودسری» خالی است. خبرگزاری رویترز هم در گزارش خود پس از آزادی این زندانیان و رسیدن هواپیمای حامل آنان به پایگاه نظامی آمریکا در آلمان نوشته است که فردی که از او به نام «خسروی» نام برده شده است در هواپیمای مذکور حضور نداشت.

مشرق گفته دلیل عدم حضور او در بین زندانیان مبادله شده این بود که پس از آزادی در جریان تبادل زندانیان، ایران را ترک نکرد. به گزارش این رسانه، او از همکاران FBI و مشاوران «اداره تحقیقات فدرال» آمریکا بوده و برای تحقیق و جمع‌آوری مخفیانه اطلاعات درباره سرنوشت «رابرت لوینسون» مامور اف‌بی‌آی که سال‌ها پیش در جزیره کیش مفقود شده، در سال ۲۰۱۳ به ایران سفر کرده و خیلی زود توسط نیرو‌های امنیتی ایران شناسایی و بازداشت شده است.

متئو ترویتیک زندانی آمریکایی

یکی دیگر از زندانیانی که در جریان برجام مبادله شد، «متئو ترویتیک» دانشجوی آمریکایی بود که گفته می‌شد برای یادگیری زبان فارسی به ایران سفر کرده بود. جزییات زیادی درباره دلایل بازداشت او وجود ندارد و تصاویری هم از او در زمان آزادی منتشر نشده است.

رسانه‌های آمریکایی از جمله نیویورک تایمز در آن زمان مدعی شدند دست‌کم یکی از هویت‌های اعلام شده از بین نصرت‌الله خسروی و ترویتیک، عناوین پوششی برای خروج یکی دیگر از عناصر مورد نظر آمریکا و از محکومان دوتابعیتی بوده که در سکوت خبری و برای جلوپیری از حساسیت به صورت جعلی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

احمدرضا جلالی زندانی دوتابعیتی

احمدرضا جلالی شهروندی ایرانی-سوئدی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ در حالی که برای شرکت در یک کارگاه مدیریت بحران به ایران سفر کرده بود بازداشت و به اتهام جاسوسی برای اسرائیل و محاربه به اعدام محکوم شد. جعفری دولت‌آبادی دادستان وقت تهران درباره حکم او گفته بود «یکی از اقدامات محکوم‌علیه، اعلام نشانی و برخی مشخصات سی نفر از افراد شاخص پروژه‌های تحقیقاتی، نظامی و هسته‌ای از جمله شهیدان شهریاری و علی‌محمدی به افسران اطلاعاتی موساد بوده که به ترور و شهادت آنان منتهی شده‌است.»

اردیبهشت سال گذشته سایت نورنیوز نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، بدون اشاره به منبع، از «اجرای قریب‌الوقوع حکم اعدام» این پژوهشگر دو تابعیتی خبر داد. این خبر هم‌زمان با آخرین روز دادگاه حمید نوری در سوئد به اتهام مشارکت در اعدام زندانیان در دهه ۶۰ بود. حکم جلالی هنوز اجرا نشده و به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی امیدوار است بتواند در جریان تبادل زندانی، امتیازاتی در ازای آزادی او بگیرد.

اولیویه ونده کاستیل زندانی بلژیکی

«اولیویه واندکاستیل» امدادگر ۴۱ ساله بلژیکی است در ۵ اسفند ۱۴۰۰ در ایران به اتهام جاسوسی توسط سپاه دستگیر و به ۴۰ سال زندان، ۷۴ ضربه شلاق، مصادره مال و جریمه نقدی محکوم شد. جمهوری اسلامی ایران موفق شد بعد از پنج سال تلاش، ونده کاستیل را در ازای آزادی اسدلله اسدی دیپلمات ایرانی که به اتهام تلاش برای بمب‌گذاری در تجمع مجاهدین خلق به بیست سال زندان در بلژیک محکوم شده بود، مبادله کند.

مسعود مصاحب زندانی دوتابعیتی

مسعود مصاحب بازرگان و شهروند دوتابعیتی ایرانی اتریشی است. او رئیس نهادی به نام «انجمن دوستی ایران و اتریش» هم بود و در مقام مشاور یک شرکت پرتودرمانی همراه هیاتی در زمینه درمان سرطان به ایران رفته بود که در سال ۱۳۹۷ بازداشت شد.

غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه درباره اتهامات مصاحب گفته بود «مصاحب در قالب دبیر کل انجمن دوستی ایران واتریش با سرویس موساد وآلمان مبادرت به جاسوسی می‌کرد، وی ده سال حبس گرفته و حکمش قطعی است.»

جمهوری اسلامی ایران به دلایل آنچه مسائل بشردوستانه می‌خواند، مصاحب را در آذرماه ۱۴۰۱ آزاد کرد. دولت اتریش آزادی مصاحب را نتیجه تلاش‎‌های دیپلماتیک دولت این کشور خواند هرچند مشخص نشد ایران در ازای آزادی او چه امتیازی دریافت کرده است.

بنجامین بریر زندانی فرانسوی

بریر شهروند فرانسوی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ سفری ماشینی به ایران داشت و پس از آن‌که «یک پهپاد» را در دشت‌های نزدیک مرز ایران و ترکمنستان به پرواز درآورد، بازداشت شد. دستگاه قضایی ایران او را به اتهام عکس‌برداری از مناطق ممنوعه به جاسوسی و اقدام علیه امنیت ملی متهم و به هشت سال حبس محکوم کردند. بریز بهمن ماه سال ۱۴۰۱ مورد بخشودگی قرار گرفت و آزاد شد.

برنارد فیلان زندانی فرانسوی

شهروند فرانسوی ایرلندی سال ۱۴۰۱ به اتهام جاسوسی به شش سال حبس محکوم شد. او به عنوان مشاور مسافرتی و به منظور افتتاح یک مرکز توریستی و در سفری کاری به ایران رفته بود، اما در جریان این سفر، در شهر مشهد بازداشت شد. او بعد از هفت ماه بازداشت، به دلیل نامشخصی به همراه بنجامین بریر آزاد شد. فیلان بعد از آزادی در مصاحبه‌ای با مجله «آیریش تایمز» مدعی شد او به همراه سه اروپایی دیگر در واقع در مبادله با یک ایرانی از زندان بلژیک آزاد شده‌اند.

او گفت «ما مهره‌ای برای تبادل زندانی با اروپا بودیم. آزاد شدیم، چون بلژیکی‌ها یک زندانی ایرانی را در مقابل چهار اروپایی آزاد کردند.» به نظر می‌رسد فیلان، بریر، مصاحب و ونده کاستیل همگی در ازای آزادی اسدالله اسدی دیپلمات ایرانی آزاد شده‌اند.

کایلی مور-گیلبرت- استرالیایی

کایلی مور گیلبرت پژوهشگر و استاد دانشگاه استرالیایی-بریتانیایی در زمینهٔ مطالعات اسلامی بود که آذر ماه ۱۳۹۹ به اتهام جاسوسی، به ۱۰ سال زندان در ایران محکوم شد. او در جریان یک مبادله با ۳ ایرانی زندانی در تایلند به اتهام بمبگذاری ناموفق علیه دیپلمات‌های اسرائیلی آزاد شد.

شیو وانگ- آمریکایی

وانگ شهروند امریکایی و پژوهشگر دانشگاه پرینستون در سال ۲۰۱۶ به منظور تحقیق و پژوهش به ایران سفر کرده بود. او به اتهام جاسوسی دستگیر و به ده سال حبس محکوم شد. وانگ سال ۹۸ در یکی از معدود همکاری‌های دیپلماتیک دولت ترامپ و ایران، با مسعود سلیمانی دانشمند ایرانی بازداشت شده در آمریکا مبادله شد.

نزار زکا- لبنانی

نزار زکا شهروند لبنانی که سال ۲۰۱۵ به دعوت شهیندخت ملاوردی معاون زنان ریاست جمهوری در دولت روحانی به ایران سفر کرده بود، به اتهام جاسوسی برای آمریکا توسط اطلاعات سپاه بازداشت و به ده سال حبس محکوم شد. او در نهایت بعد از چهار سال میانجی گری حزب الله لبنان و به درخواست میشل عون آزاد شد. هرچند زکا بعدا نقش حزب الله را رد کرد و گفت آزادی او نتیجه تلاش‌های آمریکا بوده است.

نازنین زاغری- دوتابعیتی

زاغری یکی از معروف‌ترین پرونده‌های جاسوسی و تبادل زندانی در ایران است. او فروردین ماه ۱۳۹۵ به اتهام جاسوسی و توطئه برای سرنگونی نظام بازداشت و به ۵ سال حبس محکوم شد. او سال ۱۳۹۹ در یک توافق مبادله زندانی با بدهی‌های انگلیس به ایران آزاد شد.

انوشه انصاری- دوتابعیتی

نام انوشه انصاری، شهروند دو تابعیتی ایرانی-بریتانیایی که از سال ۱۳۹۶ به اتهام جاسوسی بازداشت شده همواره در بین گزینه‌های تبادل زندانی وجود داشته است. حکم آشوری سال ۱۳۹۸ توسط قوه قضاییه به اتهام جاسوسی برای اسرائیل و تحصیل مال نامشروع تایید شد و او به ۱۲ سال حبس و استرداد ۳۳ هزار یورو محکوم شد. آشوی به همراه نازنین زاغری و بعد از دریافت بدهی‌های انگلیس به ایران برای خرید تانک‌های چیفتن قبل از انقلاب آزاد شد.

سیامک نمازی- دوتابعیتی

سیامک نمازی سال ۱۳۹۴ به اتهام همکاری با دول متخاصم بازداشت و به ده سال حبس محکوم شد. در بین اتهاماتی که در رسانه‌ها از نمازی‌ها منتشر می‌شود، ارتباط او به پرونده نفتی کرسنت هم دیده می‌شود. این ادعا مطرح شده که نمازی‌ها منافع ملی ایران را در پرونده کرسنت تضییع کرده اند.

سیامک نمازی در نهایت بعد از هشت سال حبس در جریان تبادل زندانی اخیر با آمریکا در ازای آزادسازی اموال بلوکه شده ایران، آزاد شد.

باقر نمازی- دوتابعیتی

محمدباقر نمازی دوتابعیتی ایرانی-آمریکایی سال ۱۳۹۵ در حالی که برای پیگیری پرونده پسرش سیامک نمازی به ایران سفر کرده بود بازداشت و به ده سال حبس محکوم شد. او سال گذشته در حالی که به نظر می‌رسید قرار است تبادل زندانی میان ایران و آمریکا صورت بگیرد، در یک اقدام عجیب از سوی ایران آزاد شد. ایران اعلام کرد دلیل آزادی او، ملاحظات بشردوستانه بوده است!

مراد طاهباز- سه تابعیتی

مراد طاهباز دارای تابعیت‌های ایران، آمریکا و بریتانیا، عضو هیئت مدیره و از بنیانگذاران مؤسسه حیات وحش میراث پارسیان، یکی از فعالان محیط زیستی بود که بهمن ماه ۱۳۹۶ توسط مقامات امنیتی ایران به اتهام جاسوسی بازداشت شدند. بهمن ۱۳۹۸ حکم طاهباز به اتهام «همکاری با آمریکا به عنوان دولت متخاصم» تایید شد و او به ۱۰ سال زندان و «رد وجوه دریافتی از دولت آمریکا» محکوم شد. او در جریان مبادله زندانی اخیر در مرداد ۱۴۰۲ آزاد شد.

عماد شرقی زندانی دوتابعیتی

دی ماه ۱۳۹۹ خبرگزاری‌های ایران از بازداشت یک شهروند دوتابعیتی به نام عماد ادوارد شرقی خبر دادند. باشگاه خبرنگاران عکس‌هایی از چهره محو او در لحظه بازداشت منتشر کرد و گفت او معاون بین‌الملل «هلدینگ سرآوا» بوده که در مرز آذربایجان غربی در نزدیکی مرز عراق هنگام خروج از کشور بازداشت شده است.

«شرکت سرآوا» که به عنوان سرمایه‌گذار بزرگ‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی ایران از جمله دیجی‌کالا و دیوار معرفی شده، هم در بیانیه‌ای گفت که عماد شرقی از خرداد ۱۳۹۶ تا اردیبهشت ۱۳۹۷ به عنوان مشاور با این شرکت همکاری داشته است. شرقی به ده سال حبس به جرم جاسوسی محکوم شد، اما در نهایت سال ۱۴۰۲ در جریان تبادل زندانی در ازای آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی آزاد شد.

شهاب دلیلی- دوتابعیتی

نام شهاب دلیلی در فهرستی بود که انتظار می‌رفت در ازای آزادسازی پول‌های ایران در کره جنوبی، با آمریکا مبادله شوند. دلیلی شهروند ایرانی-آمریکایی، سال ۱۳۹۵ به اتهام همکاری با دولت متخاصم به ده سال حبس محکوم شده است. گفته می‌شود فرآیند تبادل زندانی با دولت بایدن بعد از اضافه شدن نام دلیلی به فهرست زندانیان مورد درخواست آمریکا به تعویق افتاده بود.