مراسم تحلیف رئیس جمهور آمریکا در هواپیما!
رویداد ۲۴ | ۲۲ نوامبر ۱۹۶۳ برای بسیاری از آمریکاییها به یکی از تلخترین و شوکآورترین روزهای تاریخ معاصر این کشور تبدیل شد. قتل جان اف. کندی، رئیسجمهور محبوب و جوان ایالات متحده، نهتنها کشوری را در اندوه فرو برد، بلکه زمینه را برای یکی از غیرمعمولترین و حساسترین انتقالهای قدرت در تاریخ این کشور فراهم کرد.
در حالی که مردم و مقامهای رسمی هنوز در شوک ناشی از ترور به سر میبردند، ایالات متحده با یک مسئله مهم و فوری روبهرو بود: چه کسی و چگونه زمام امور را در دست خواهد گرفت؟ سیستم سیاسی این کشور در برابر آزمونی بیسابقه قرار گرفته بود، چرا که نیاز به واکنشی سریع و سازمانیافته برای جلوگیری از بحرانهای احتمالی بیش از همیشه احساس میشد. لیندون بی. جانسون، معاون رئیسجمهور، بهطور خودکار به جایگاه ریاستجمهوری منتقل شد، اما برگزاری مراسم تحلیف او در شرایطی انجام گرفت که با تمامی رویههای معمول تفاوت داشت. در حالی که جسد رئیسجمهور پیشین هنوز در همان هواپیمای ریاستجمهوری قرار داشت و فضای عمومی کشور در آشفتگی فرو رفته بود، او در کابین کوچک هواپیمای ایر فورس وان و در حضور گروهی محدود از مقامات، سوگند یاد کرد. این واقعه، صرفا یک انتقال قدرت نبود، بلکه یکی از مهمترین آزمونهای نظام سیاسی آمریکا در دوران جنگ سرد به شمار میرفت.
بینظمی و اضطراب پس از ترور رئیسجمهور
صبح روز ۲۲ نوامبر، کندی با روحیهای امیدوارانه در دالاس حضور یافته بود. او که در چارچوب برنامه انتخاباتیاش برای دور دوم ریاستجمهوری، همراه با معاونش، لیندون جانسون، به ایالت تگزاس سفر کرده بود، در خیابانهای دالاس با استقبال گرم مردم روبهرو شد. او و همسرش، ژاکلین کندی، سوار بر خودروی روباز ریاستجمهوری، در میان انبوه جمعیت حرکت میکردند. با این حال، در ساعت ۱۲:۳۰ ظهر، گلولههایی که از پنجرهای در ساختمان کتابخانه مدرسهای در نزدیکی میدان دیلی شلیک شد، این روز را به یکی از دردناکترین وقایع تاریخ آمریکا تبدیل کرد. کندی به گردن و سرش مورد اصابت قرار گرفت و بیجان بر روی صندلی خود فرو افتاد. کاروان ریاستجمهوری بلافاصله به بیمارستان پارکلند مموریال حرکت کرد، اما پزشکان پس از معاینهای کوتاه، در ساعت ۱۳:۰۰ مرگ او را اعلام کردند. ترور رئیسجمهور در فضای داخلی و بینالمللی، موجی از نگرانی و بیثباتی ایجاد کرد. آمریکا در اوج جنگ سرد بود و مقامهای ارشد این کشور بیم آن داشتند که این قتل، بخشی از یک توطئه بزرگتر باشد. هرگونه تأخیر در معرفی رئیسجمهور جدید، میتوانست ایالات متحده را در برابر خطرهای احتمالی آسیبپذیر کند.
تصمیمگیری برای تحلیف سریع جانسون
لیندون جانسون، که در همان لحظه ترور کندی در یکی از خودروهای دیگر کاروان ریاستجمهوری حضور داشت، دقایقی پس از وقوع حادثه، تحت حفاظت مأموران امنیتی به بیمارستان پارکلند منتقل شد. به گفته شاهدان، او در ابتدا در شوک عمیقی فرو رفته بود، اما به سرعت دریافت که مسئولیت بزرگی بر دوش او گذاشته شده است. بهصورت قانونی، پس از مرگ کندی، او بهطور خودکار رئیسجمهور شد. اما در عرف سیاسی ایالات متحده، انجام سوگند ریاستجمهوری، برای رسمیتبخشی به این انتقال قدرت، ضروری بود.
بیشتر بخوانید: تصویری از دیدار رونالد ریگان و دونالد ترامپ| وقتی ترامپ جوانی جاهطلب و آیندهدار بود
جانسون در مشورت با مشاوران و مقامات حاضر در بیمارستان، تصمیم گرفت که پیش از ترک تگزاس، در همان هواپیمای ریاستجمهوری، سوگند یاد کند. هدف اصلی این اقدام، ارسال پیامی واضح به مردم آمریکا و جامعه جهانی بود: حکومت همچنان پایدار است و خلا قدرتی وجود ندارد.
حضور ژاکلین کندی در لحظه تحلیف
یکی از جنبههای قابلتوجه این مراسم، حضور ژاکلین کندی، همسر رئیسجمهور ترورشده، بود. بسیاری از اطرافیانش پیشنهاد کردند که لباس خود را که با خون همسرش پوشیده شده بود، عوض کند، اما او قاطعانه پاسخ داد: «نه، میخواهم ببینند که چه کردهاند.»
او با همان لباس صورتی، در کنار جانسون ایستاد و در سکوتی سنگین، مراسم تحلیف را مشاهده کرد. این تصویر، بعدها به یکی از مهمترین نمادهای آن روز تبدیل شد.
ادای سوگند در فضای غیررسمی و محدود
ساعت ۱۴:۳۸ بعدازظهر، در حالی که هنوز هیچکس از جزئیات توطئه ترور آگاه نبود، لیندون بی. جانسون در میان حلقهای از مقامات دولتی و در حضور ژاکلین کندی دست خود را بالا برد و بر روی کتاب مقدس سوگند یاد کرد. این کتاب بهطور اتفاقی در هواپیما پیدا شد، زیرا هیچکس آمادگی برگزاری یک مراسم تحلیف رسمی را نداشت. سارا هیوز، اولین قاضی زن در تاریخ آمریکا که یک مراسم تحلیف ریاستجمهوری را اجرا میکرد، جمله معروف را خواند و جانسون با ادای آن، بهطور رسمی رئیسجمهور ایالات متحده شد. با پایان این مراسم، او رسماً به عنوان سیوششمین رئیسجمهور ایالات متحده معرفی شد.
ضرورت انتقال سریع قدرت
سوالی که بعدها مطرح شد این بود که آیا انجام این تحلیف در همان هواپیما ضرورت داشت؟ آیا امکان نداشت که جانسون به واشنگتن بازگردد و در آنجا، در محیطی رسمیتر، سوگند یاد کند؟ پاسخ به این پرسش، در وضعیت بحرانی آن روز نهفته است. آمریکا در دوران جنگ سرد قرار داشت و ترور رئیسجمهور میتوانست باعث افزایش تنشها شود. در واقع نبود رئیسجمهور، حتی برای چند ساعت، میتوانست زمینهساز شایعات و بیثباتی سیاسی شود. همچنین مقامات امنیتی نگران آن بودند که ترور کندی، بخشی از یک حمله گستردهتر باشد. در چنین شرایطی، تصمیم برای انجام فوری تحلیف، نهتنها اقدامی قانونی، بلکه اقدامی کاملا ضروری از نظر سیاسی و امنیتی بود.
آغاز دوران جانسون: چالشها و میراث کندی
تحلیف جانسون، آغاز چالشی بزرگتر بود. او باید همزمان چندین بحران را مدیریت میکرد: اداره کشوری که در شوک و اندوه فرو رفته بود، ادامه برنامههای اصلاحات کندی، بهویژه در حوزه حقوق مدنی، و جنگ ویتنام، که در حال تبدیل شدن به یک بحران تمامعیار بود.
جانسون با برنامه «جامعه بزرگ» (Great Society) تلاش کرد که اصلاحات اقتصادی و اجتماعی کندی را گسترش دهد. اما بحران جنگ ویتنام و مخالفتهای گستردهای که بعدها علیه او شکل گرفت، دوران ریاستجمهوری او را به یکی از پیچیدهترین دورههای تاریخ آمریکا تبدیل کرد.