در این نوشتار تلاش داریم تا به وجوه یکی از شاعرانه‌ترین تصاویر خبری قرن بیستم، که در سال ۱۹۶۳ موفق به کسب جایزه پولیتزر شد، نگاهی بیاندازیم و وجوه پنهان آن را آشکار کنیم. هدف از این کار صرفا پرداختن به پس‌زمینه تاریخی این عکس نیست، بلکه پی بردن به رازِ جذبه انسانیِ آن است. احتمالا بسیاری از خوانندگان این گزارش برای نخستین بار با این عکس روبه‌رو می‌شوند؛ اما امید داریم که در ادامه چنان مجذوب آن شوند که بار‌ها و بار‌ها به تماشای آن نشسته و هر بار در آن بازتابی از ارزش‌ها و احساسات انسانی بیابند.
آخرین پادشاه ایران در ۲۶ دی ماه سال ۱۳۵۷ از ایران خارج شد. محمدرضاشاه پهلوی در ایام پایانی زندگی خود آشکارا دچار افسردگی شده بود و گویی زندگی خود را نوعی «شکست» می‌داند.
انتخاب بختیار آخرین تلاش شاه برای ماندگاری نظام سلطنت بود. نخست وزیر قبلی، غلامرضا ازهاری، یک فرد نظامی بود و دولتی نظامی روی کار آورد. شاه تصور می‌کرد ازهاری می‌تواند اعتراضات روزافزون را سرکوب کند و ازهاری نیز از اساس وجود شورش و تظاهرات در کشور را منکر می‌شد. پس از وی شاه چاره‌ای ندید جز مصالحه با مخالفان. انتخاب نخست شاه برای نخست وزیری کریم سنجابی بود، ولی با عدم قبول سنجابی نام بختیار که در آن زمان معاون جبهه ملی بود مطرح شد.
در قرن نوزدهم، مومیایی‌های مصر باستان، که نماد فرهنگ و باور‌های مذهبی این تمدن بودند، به دلایل مختلفی همچون تجارت، کنجکاوی علمی و نمایش عمومی، از جایگاه اصلی خود خارج شده و به کالا‌هایی برای خرید و فروش تبدیل شدند. این مقاله به بررسی تاریخچه تجارت مومیایی‌ها، دلایل شکل‌گیری این پدیده و تأثیرات آن بر میراث فرهنگی مصر و نگاه جهانی به آثار باستانی می‌پردازد.
در بحبوحه‌ی جنگ جهانی دوم، سال ۱۹۴۰ برای لندن و ساکنان آن سالی مملو از دلهره، مقاومت و آزمون‌های انسانی بود. حملات هوایی بی‌امان نیروی هوایی آلمان نازی، مشهور به «بلیتز»، شب‌های این شهر را به میدان‌های جنگی ویرانگر تبدیل کرد. در پاسخ به این تهدید، هزاران لندنی تصمیم گرفتند به زیر زمین پناه ببرند و ایستگاه‌های متروی لندن را به پناهگاه‌هایی موقت، اما حیاتی تبدیل کنند.
غلامرضا تختی محبوب‌ترین چهره ورزشی در تاریخ ایران است. زمانی که در ۱۸ دی ۱۳۴۶ این چهره اسطوره‌ای در اتاقش در هتل آتلانتیک تهران درگذشت، ایران سراسر عزادار شد و بر اساس مستندات تاریخی ۹ نفر در ایران به دلیل مرگ تختی خودکشی کردند.
جنگ داخلی اسپانیا (۱۹۳۶-۱۹۳۹)یک درگیری ساده نبود؛ این جنگ به میدان مبارزه‌ای ایدئولوژیک تبدیل شد که نه‌تنها سرنوشت اسپانیا، بلکه مسیر سیاسی اروپا و جهان را نیز شکل داد. در این جنگ، جمهوری‌خواهان که خواستار حفظ دموکراسی، عدالت اجتماعی و اصلاحات بودند، در برابر ملی‌گرایان محافظه‌کار و طرفداران فرانسیسکو فرانکو که به دنبال ایجاد حکومتی فاشیستی بودند، ایستادند. این تقابل، به یک نبرد تمام‌عیار میان ایدئولوژی‌ها بدل شد: دموکراسی در برابر دیکتاتوری، آزادی در برابر سرکوب، و آرمان‌گرایی در برابر واقع‌گرایی خشن. درواقع جنگ داخلی اسپانیا تنها نقطه‌ای در تاریخ یک کشور نبود، بلکه به آزمایشگاه ایدئولوژیک قرن بیستم تبدیل شد، جایی که کمونیسم، فاشیسم، و دموکراسی لیبرال با یکدیگر برخورد کردند.
در سال ۱۹۹۰ میلادی، عکسی از پیرزنی ۱۰۶ ساله در دهکده «دِغ» ارمنستان ثبت شد؛ تصویر زنی بسیار سالخورده که با تفنگی در دست، در برابر خانه‌اش نشسته بود تا از آن محافظت کند. این تصویر در بحبوحه یکی از خونین‌ترین درگیری‌های معاصر، جنگ ناگورنو-قره‌باغ، گرفته شد و به نمادی از مقاومت، پایداری، و رنجی تبدیل شد که نه‌فقط این زن، بلکه تمامی مردم منطقه قفقاز جنوبی تجربه کرده‌اند.
لبنان، سرزمین زیبایی‌ها و تناقضت، جایی که سیاست و مذهب در پیچ‌وخم‌های تاریخ به هم گره خورده‌اند. جنگ داخلی این کشور (۱۹۷۵–۱۹۹۰)، تنها یک نزاع خونین نبود؛ بلکه نمایشی از درگیری‌های پیچیده سیاسی و رقابت‌های منطقه‌ای بود که لبنان را به میدان جنگی بی‌پایان تبدیل کرد. این مطلب، سفری تحلیلی به عمق این تراژدی تاریخی است؛ سفری که به شما نشان می‌دهد چگونه سیاست‌های ناکارآمد، مداخلات خارجی، و نظام‌های نابرابر قدرت، یک ملت را به لبه نابودی کشاندند.
برخی تصاویر قدرتی فراتر از کلمات دارند و بدل به نماد یک دوران تاریخی می‌شوند. یکی از این تصاویر، عکسی است که در سال ۱۹۳۶ از مارینا ژینستا، دختر ۱۷ ساله اسپانیایی، در پشت‌بام هتل کولون بارسلونا ثبت شد. یونیفورم نظامی، چهره‌ای جوان، اما مصمم، و تفنگی که در دست دارد، این عکس را به یکی از نماد‌های مقاومت علیه فاشیسم در جنگ داخلی اسپانیا تبدیل کرده است.
حافظ اسد، رئیس‌جمهور سوریه، به‌عنوان مانعی بزرگ در مذاکرات صلح خاورمیانه شناخته می‌شد. او با رفتار سرسختانه و سبک مذاکره خاص خود، طرف‌های غربی را به چالش می‌کشید و جلسات طولانی او به «دیپلماسی مثانه‌ای» معروف بود. اسد با توافق‌های جداگانه صلح مانند اسلو مخالف بود و تأکید داشت که بدون بازپس‌گیری کامل بلندی‌های جولان، صلح را نمی‌پذیرد. تلاش‌های بیل کلینتون و وارن کریستوفر برای پیشرفت در مذاکرات با اسد بی‌نتیجه ماند. او معتقد بود که اسرائیل به‌دنبال سلطه اقتصادی بر اعراب است و صلح بدون عدالت واقعی را رد می‌کرد.
تخریب مجسمهها و تندیس‌های رهبر اتحاد جماهیر شوروی در جریان اعتراضات مجارستان، بیانگر قدرت مقاومت و نارضایتی عمومی از دیکتاتوری بود. فروپاشی این مجسمه نه‌تنها در حافظه مردم مجارستان حک شد، بلکه به الهام‌بخشی برای جنبش‌های آزادی‌خواهانه در دیگر کشورهای بلوک شرق تبدیل شد. این رویداد، گواهی است بر این حقیقت تاریخی که «هیچ قدرتی نمی‌تواند تا ابد در برابر اراده ملت‌ها ایستادگی کند.»
افتتاح نخستین خط متروی مسکو در سال ۱۹۳۵، نقطه‌ی عطفی در تاریخ شوروی به شمار می‌رود. این پروژه ترکیبی بود از مدرنیزاسیون، نمایش قدرت و تبلیغات ایدئولوژیک. متروی مسکو در عین حال که نماد پیشرفت و توسعه است، یادآور هزینه‌ی سنگینی است که در سایه‌ی نظام‌های اقتدارگرا به مردم تحمیل می‌شود.
تصویری که معترضی آمریکایی را با پلاکارد «همه ایرانیان را دیپورت کنید» نشان می‌دهد و در روز‌های بحران گروگانگیری در سفارت آمریکا ثبت شده است. بحران گروگانگیری سفارت آمریکا در تهران تنها یک حادثه دیپلماتیک نبود؛ این واقعه به‌سرعت به بحرانی ملی برای ایالات متحده تبدیل شد که تاثیرات عمیقی بر فضای داخلی این کشور گذاشت. فضای داخلی آمریکا در آن دوران به صحنه‌ای از خشم ملی، ملی‌گرایی افراطی و بیگانه‌هراسی تبدیل شد که تاثیرات قابل‌توجهی بر مهاجران ایرانی، سیاست داخلی و حتی انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده داشت.
در ۱۵ ژوئن ۱۹۷۴ رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، ریچارد نیکسون، به همراه وزیر وقت امور خارجه، هنری کیسینجر، به دمشق سفر کرد. این سفر اهمیت زیادی داشت و تاثیری دیرپا بر مناسبات منطقه باقی گذاشت.
محمدتقی بهار معروف به ملک الشعرای بهار روز ۱۸ آذر ۱۲۶۵ خورشیدی مشهد به دنیا آمد و ۱ اردیبهشت ۱۳۳۰ در تهران درگذشت. او در دوره پهلوی دوم به وزارت فرهنگ شد.
سوریه از دیرباز صحنه رقابت قدرت‌های بزرگ جهان بوده است. موقعیت جغرافیایی خاص سوریه، که به‌عنوان پلی میان سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا عمل می‌کند، همواره این کشور را به یکی از ارزشمندترین نقاط جغرافیای سیاسی جهان تبدیل کرده است. اما شاید یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخی که اهمیت استراتژیک سوریه را برجسته کرد، دوران جنگ جهانی دوم بود؛ دوره‌ای که در آن شخصیت‌هایی برجسته همچون ژنرال شارل دوگل نیز نقشی کلیدی در تحولات منطقه ایفا کردند.
امام موسی صدر یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ معاصر جهان اسلام و تشیع است. او نه تنها یک روحانی برجسته و متفکر نوگرا بود، بلکه نقشی کلیدی در تحولات سیاسی و اجتماعی لبنان ایفا کرد. زندگی او، از قم تا بیروت، نمادی از تلاش برای عدالت، همزیستی و وحدت میان جوامع مذهبی و اجتماعی بود. اما آنچه بیش از همه نام او را در تاریخ جاودان کرده، ناپدید شدن مرموز او در لیبی است. این مقاله با بررسی زندگی و اقدامات موسی صدر، نگاهی به رمز و راز ناپدید شدن او و تأثیر این حادثه بر جهان تشیع دارد.
سفر حافظ اسد به مسکو در سال ۱۹۷۱ و برقراری اتحادی استراتژیک با شوروی، یکی از نقاط عطف تاریخ خاورمیانه است. این سفر نه تنها به تقویت موقعیت داخلی و منطقه‌ای حافظ اسد_ که با کودتا به قدرت رسیده بود_ کمک کرد، بلکه پایه‌های اتحاد استراتژیک دو کشور را نیز برای دهه‌های بعدی بنا نهاد. به شکلی که حتی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، روسیه به عنوان وارث این اتحاد، روابط نزدیک خود را با سوریه حفظ کرد.
دانشگاه نهادی علمی است؛ اما پیوندی گسست‌ناپذیر با سیاست دارد. این پیوند البته در کشور ما پررنگ تر از دیگر نقاط جهان است و به همین دلیل تعجبی ندارد که روز دانشجو هرساله در 16 آذرماه و به یاد کشته شدن سه دانشجوی معترض به عاملان کودتای 28 مرداد برگزار می‌شود.
