آیا شرایط کنونی خاورمیانه مانند دوران جنگ سرد بین آمریکا و شوروی است؟ / حرکت ایران و آمریکا به سمت استراتژی «بازدارندگی دوجانبه»

  رویداد۲۴هلنا کوبان در لوبلاگ نوشت: در طول چند ماه گذشته این واقعیت بر همگان آشکار شد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا یا متحدان منطقه‌ای او در خلیج فارس تمایلی به اقدام نظامی علیه ایران ندارند. آن‌ها به خوبی از خطرات یک جنگ تمام عیار در منطقه آگاه هستند. به همین خاطر آمریکا صرفا به تشدید تحریم‌های اقتصادی و حملات سایبری علیه نیرو‌های مسلح ایران بسنده کرد.

 این احتمال وجود دارد که دو طرف در ماه‌های آینده اصطلاحا به استراتژی بازدارندگی دوجانبه روی آورند. بدین ترتیب پرهیز تهران و ائتلاف ضد ایرانی تحت هدایت آمریکا از درگیری نظامی می‌تواند تا حدودی ثبات را به خاورمیانه بازگرداند. اما آیا چنین سناریویی ارزش تسلیحات اتمی را برای کشور‌هایی همچون ایران و عربستان زیر سوال نخواهد برد؟

اجازه دهید مروری بر وقایع ماه‌های اخیر داشته باشیم. نیرو‌های ایرانی در تاریخ ۲۰ ژوئن یک پهپاد جاسوسی هاوک آمریکا را در نزدیکی قلمرو هوایی خود سرنگون کردند. آمریکا، عربستان و امارات واکنشی به این اقدام تحریک آمیز نشان ندادند. سپس ایران یا نیرو‌های نیابتی اش در تاریخ ۱۴ سپتامبر حمله‌ای پیچیده را علیه تاسیسات نفتی عربستان پیاده سازی کردند. این حملات نیز بدون پاسخ ماندند.

ارتش اسرائیل در اواخر ماه آگوست دو شبه نظامی مرتبط با سازمان حزب الله را در سوریه کشت. اسرائیل همچنین اهداف مرتبط با حزب الله در بیروت را با پهپاد‌های جنگی هدف قرار داد. رهبر حزب الله به طور عمومی هشدار داد که این اقدامات اسرائیل بی پاسخ نخواهند ماند. مقامات اسرائیلی نیز تصمیم گرفتند که نیرو‌های خود را از منطقه مرزی با لبنان خارج کنند. البته نیرو‌های حزب الله در نهایت با راکت به یکی از پایگاه‌های نظامی در داخل اسرائیل حمله کردند. همان طور که ماه گذشته در یکی از مقاله‌های خود اشاره کرده بودم، اسرائیل و حزب الله از زمان جنگ سی روزه در سال ۲۰۰۶ از استراتژی بازدارندگی دوجانبه پیروی می‌کنند.

اما بعد از حملات اخیر علیه تاسیسات نفتی سعودی این موضوع بر همگان آشکار شد که بازدارندگی دوجانبه تنها در مرز اسرائیل و لبنان وجود ندارد. به طور کلی ائتلاف آمریکا- اسرائیل و حامیان اصلی حزب الله در تهران تمایلی به گسترش درگیری در منطقه نشان نمی‌دهند.

اوزی ایون، دانشمند هسته‌ای اسرائیل بعد از حملات ماه گذشته علیه عربستان مصاحبه‌ای در مورد توانایی‌های نظامی ایران انجام داده بود. او در این ارتباط می‌گوید: ایران از فناوری پیشرفته و قابل اطمینانی برخوردار است. نیرو‌های مسلح ایران می‌توانند در حملات خود به طور هم زمان تعداد زیادی از پهپاد‌ها و موشک‌های کروز را به کار گیرند. ظاهرا سیستم دفاعی عربستان نتوانست موشک‌های ایران را شناسایی کند. این حملات موفقیت آمیز و موثر بودند. ایرانی‌ها یا نیرو‌های نیابتی آن‌ها نشان دادند که می‌تواند نقاط مشخص را با دقت از فاصله چند صد کیلومتری هدف قرار دهند. اسرائیل باید این واقعیت را بپذیرد که در مقابل چنین حملاتی آسیب پذیر خواهد بود. علاوه براین، دولت اسرائیل باید فعالیت‌های هسته‌ای در راکتور دیمونا را متوقف کند. این تاسیسات نیز از حملات احتمالی ایران یا حزب الله در امان نخواهند ماند.

توماس فریدمن، ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز اخیرا در مقاله‌ای در مورد وقایع اخیر در منطقه نوشت: «اسرائیل به طور صریح این پیام را به حزب الله و ایران ارسال کرده است که در صورت هدف قرار گرفتن تل آویو، تمام محله‌های متعلق به اعضای حزب الله و واحد‌های تولید موشک این گروه را با خاک یکسان خواهد کرد. اسرائیل می‌تواند ضربه مهلکی به اقتصاد لبنان وارد کند. اسرائیل همچنین هشدار می‌دهد که این بار تهران نیز از حملات مستقیم مصون نخواهد بود.»

همان طور که بسیاری از ناظران اشاره کرده اند، حزب الله از سال ۲۰۰۶ تنها با کمک راکت‌های معمولی توانسته بود موقعیت بازدارندگی دوجانبه با اسرائیل را حفظ کند. ایران در سال‌های اخیر در حال تلاش برای ارسال سیستم‌های هدایت دقیق به لبنان بوده است. حزب الله با کمک این فناوری می‌تواند زیرساخت‌های حیاتی اسرائیل را هدف قرار دهد.

ایران و متحدانش در لبنان، یمن و سوریه در ماه‌های اخیر نشان داده اند که از قابلیت‌های نظامی برجسته‌ای برخوردار هستند. فریدمن معتقد است که این موضوع باعث خطرناک‌تر شدن خاورمیانه شده است. از نگاه او ما فاصله زیادی تا یک جنگ تمام عیار در سرتاسر منطقه نداریم.

اما من با این نتیجه گیری مخالف هستم. درصورتی که نگاهی به جنگ سرد بین آمریکا و شوروی داشته باشیم، پی می‌بریم که استراتژی بازدارندگی دوجانبه مانع بروز یک جنگ هسته‌ای فاجعه آمیز در دنیا شد. در شرایط کنونی خاورمیانه نیز در موقعیت مشابهی به سر می‌برد. چرا ما باید تصور کنیم منطقه در مقایسه با دوران جنگ سرد در وضعیت خطرناک تری قرار دارد؟

این درحالی است که ایران و متحدانش حتی به تسلیحات هسته‌ای دسترسی ندارند، اما آمریکا و اسرائیل از قدرت‌های هسته‌ای دنیا محسوب می‌شوند. این موضوع ارزش واقعی تسلیحات هسته‌ای در دنیای کنونی را زیر سوال می‌برد؟