بازی با جان شهروندان اهوازی به قیمت نفت/ فلر‌های نفتی یا درخت کنوکارپوس، فعالان محیط زیست خوزستان پاسخ می‌دهند

رویداد۲۴ شادی مکی: برای مردم خوزستان به‌ویژه مردم اهواز و حمیدیه بارش باران نشانی از نشاط و زندگی ندارد. برعکس چندسالی است که اولین بارش‌های پاییزی مردم این شهر‌ها را از نفس کشیدن عاجز کرده و راهی بیمارستان‌ها می‌کنند. این شرایط باعث شد که سال گذشته رویداد‌۲۴ گزارشی با عنوان «درختان آمریکایی یا گاز‌های سمی نفت؛ دلیل مشکلات تنفسی مردم اهواز چیست؟» منتشر کند.

اما این پدیده امسال نیز اتفاق افتاد و با اولین بارش پاییزی که روز پنجشنبه گذشته یعنی ۲۲ آبان ماه رخ داد بسیاری از شهروندان اهوازی راهی بیمارستان‌ها شدند. رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز روز جمعه آخرین آمار مراجعه‌کنندگان را در سطح استان یک هزار و ۹۶۴ نفر اعلام کرده و گفته بود که این افراد با علائم تنفسی و تنگی نفس به بیمارستان‌های خوزستان مراجعه کرده‌اند که یک هزار و ۷۸۲ نفر از این تعداد به صورت سرپایی درمان شده‌اند.

وی همچنین با بیان اینکه ۱۵۸ بیمار نیز به صورت موقت بستری شدند و ۲۴ نفر نیز در بخش‌ها بستری هستند عنوان کرده بود: در هر شهری که کنوکارپوس را بهتر هرس کرده‌اند، کمترین آسیب وارد شده است.

به گزارش رویداد‌۲۴ درحالیکه بیش از ۵ سال است که بارش پاییزی برای مردم اهواز و بسیاری دیگر از شهر‌های خوزستان به تهدیدی علیه سلامت آن‌ها تبدیل شده است مسئولان استانی تلاش کرده‌اند که درختان کنوکارپوس را مقصر اصلی این پدیده معرفی کنند و آلایندگی صنایع موجود در سطح استان و به‌ویژه اهواز را فراموش کرده‌اند.

سال گذشته علامرضا شریعتی استاندار خوزستان به رویداد‌۲۴ گفته بود: «علت اصلی این پدیده را کاشت درختان کونوکارپوس است. این درخت ۲ بار در سال یکبار در بهار و یک بار هم در پاییز گرده‌افشانی می‌کند. این موضوع باعث می‌شود بیماری‌هایی شبیه به آسم و مشکلات تنفسی برای مردم ایجاد شود.»

برای بررسی بیشتر علت این فاجعه انسانی که هرساله گریبانگیر مردم خوزستان است با تعدادی از فعالان و پژوهشگران حوزه محیط زیست این استان گفتگو کردیم.

بهره‌برداری از میدان نفتی تالاب هورالعظیم به قیمت جان مردم

عباس مشعشع متخصص هواشناسی در برنامه‌ریزی شهری و محیطی و فعال محیط زیست، درباره علت آلوده شدن هوای اهواز و ایجاد حساسیت‌های حاد تنفسی در شهروندان این شهر پس از بارش باران به رویداد‌۲۴ می‌گوید: در غرب استان خوزستان حوزه نفتی به نام یادآوران وجود دارد. این حوزه نفتی دقیقا در وسط تالاب هورالعظیم واقع شده است. این حوزه با کشور عراق مشترک بوده و با طول ۱۱۰ کیلومتر از جنوب استان شروع شده و تا مرز شلمچه در نزدیکی خرمشهر کشیده شده است. از سال ۸۲ برای بهره‌برداری از این حوزه نفت‌خیز حدود ۷۰ هزار هکتار از تالاب را خشک کرده و دکل زدند.

وی ادامه می‌دهد: البته بخشی از تالاب که در ایران بود خشک شد و عراق دست به چنین کاری نزد و قصد دارد از روش‌های مدرن‌تری استفاده کند. حالا که این تالاب خشک شده است خاک‌های بسیار نرمی که در آن وجود دارد با باد همراه شده و ایجاد ریزگرد می‌کند، این پدیده آسیب‌های زیادی را به مردم خوزستان وارد کرد. اما هیچ یک از مسئولان نپذیرفتند که کانون‌های ریزگرد ما داخلی هستند.

این متخصص هواشناسی در برنامه‌ریزی شهری و محیطی با بیان اینکه ما دو نوع کانون ریزگرد جدی در داخل استان داریم، توضیح می‌دهد: یکی کانون جنوب شرق اهواز که در گذشته دارای دو تالاب بزرگ بود که درحال حاضر به شدت خشک شده‌اند، دیگری کانون هورالعظیم بود که به شدت هم خطرناک است، زیرا طی ۸ سال جنگ در این تالاب بمب‌ها و خمپاره‌های کشور عراق ریخته شد و خاک این تالاب به ذرات شیمیایی این بمب‌ها و راکت‌ها آلوده شده است ذراتی که در صورت ورود به بدن انسان می‌توانند به انواع بیماری‌ها و سرطان‌ها منجر شوند. این درحالی است که میزان سرطان در اهواز به اندازه‌ای است که در این شهر بیمارستانی خاص این بیماری تاسیس شده است.

وی با بیان اینکه در حوزه یادآوران ده‌ها دکل نفتی وجود دارد که به صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند، می‌افزاید: این دکل‌ها گاز کامل نسوخته را به صورت دود وارد هوای اهواز می‌کنند. جهت باد در خوزستان غربی- شرقی است که باعث می‌شود قسمت اعظم این دود‌ها وارد شهر اهواز شوند.

مشعشع در ادامه توضیح می‌دهد: امواج بارشی که از سمت غرب و جنوب غرب کشور وارد می‌شوند وقتی به خلیج فارس می‌رسند به دلیل رطوبتی که از خلیج فارس و هورالعظیم می‌گیرند حالت مکندگی یافته و برای بارور کردن خود ذرات موجود در هوا را اعم از ذرات نقتی یا ریزگرد به درون کشیده و در نهایت به صورت باران‌های آلوده و باران‌های اسیدی بر سر مردم اهواز و سایر شهر‌هایی که از هوای آلوده رنج می‌برند می‌ریزد. به همین دلیل است که در اهواز با بارش‌های پاییزی مردم دچار مشکلات حاد تنفسی می‌شوند. شهر‌هایی که از دکل‌های نفتی دور هستند حتی اگر کونوکارپوس در آن‌ها کاشته شده باشد اثری از تنگی نفس دیده نمی‌شود که شهر رامهرمز نمونه‌ای از این شهرهاست.

وی خاطرنشان می‌کند: فرضیه ما در مطالعات‌مان بر این اساس است که دکل‌های نفتی باعث می‌شوند که هوا به قدری آلوده و سنگین شود که اولین باران پاییزی بارانی اسیدی باشد. جالب است که اهواز و حمیدیه اولین شهر‌ها بعد از دکل‌های نفتی هستند و دقیقا در همین ۲ شهر بیشترین آمار تنگی نفس را بین شهروندان داریم.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه از حدود ۱۱ سال پیش شاهد بروز تنگی نفس در میان شهروندان اهوازی شدیم، عنوان می‌کند: متاسفانه این موضوع را در اهواز به درختی به نام کونوکارپوس ارتباط داده‌اند. این درخت در سواحل آمریکا کشت می‌شود که در یکی از کشور‌های حوزه خلیج فارس اصلاح ژنتیکی شده و در این مناطق کاشته شد. درختی خوب، پربرگ و همیشه سبز.

وی می‌افزاید: مسئولان استانی می‌گویند این درخت ذرات ریزگرد‌ها را جذب کرده و در زمان بارش پاییزی باعث ایجاد تنگی نفس می‌شود سخنی غیرعلمی که بیشتر شبیه نوعی پاک کردن صورت مساله است. در کشور‌های همسایه ما مانند کویت و بحرین و حتی در بوشهر خودمان این درخت کاشته شده و هیچ یک از این مناطق شکایتی از بروز تنگی نفس در میان مردم نداشته‌اند. چرا این درخت تنها در اهواز مورد چنین اتهامی قرار گرفته است.

مشعشع آلودگی ناشی از پسماند سوزی در سایت پسماند اهواز (صفیره) که در مسیر اهواز به غیزانیه واقع است را از دیگر علل آلودگی هوا برشمرده و خاطرنشان می‌کند: پیش از بارش روز پنجشنبه شاهد پدیده وارونگی هوا در اهواز بودیم و مه بخشی از شهر را فراگرفته بود که علت این مه هم فعالیت سایت صفیره بود.

او با تاکید براینکه درد اهواز تنها یک مورد نیست، تصریح می‌کند: در کجای جهان کارخانه فولادسازی در وسط شهر است؟ در اهواز کارخانه فولاد در دل شهر است. سایت کارخانه کربن‌سازی در وسط شهر اهواز قرار دارد در حالیکه باید حداقل ۷۰ کیلومتر با شهر فاصله داشته باشد.

بیشتر بخوانید: شیوع بیماری‌های تنفسی در خوزستان در اثر ریزگردها

در خوزستان باران بارید، ۱۰۲ نفر راهی بیمارستان شدند

فلر‌های نفتی تهدید کننده جان مردم اهواز

هژیر کیانی دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط زیست خوزستان و پژوهشگر حوزه محیط زیست نیز به رویداد‌۲۴ می‌گوید: استان خوزستان یکی از استان‌های آلوده جهان بوده و شهر اهواز هم در برخی سال‌ها به عنوان یکی از ۱۰ شهر آلوده جهان معرفی شده است که دلیل آن تعدد صنایع در این شهر است هرچند که ما همین معضل آلودگی را در شهر‌های ماه‌شهر و بندر امام و ... هم داریم.

وی با بیان اینکه تاسیستات نفتی و پتروشیمی موجود در استان الزامات محیط زیستی را رعایت نمی‌کنند، می‌افزاید: علت اصلی این عدم رعایت مقررات محیط زیستی در وهله اول وزارت نفت و در وهله دوم عدم نظارت سازمان حفاظت از محیط زیست است.

این پژوهشگر حوزه محیط زیست با اشاره به وجود فلزهای نفتی در اطراف اهواز عنوان می‌کند: بیش از ۱۲۰ مقاله بین‌المللی عنوان می‌کنند در هر مترمکعب از فلر‌های نفتی (گاز‌های همراه با نفت) که در هوا رها می‌شوند بیش از ۴۰ نوع ماده سمی وجود دارد. به بیان دیگر این فلر‌های نفتی همان گاز‌های همراه با نفت است که به جای آنکه شیرین سازی و فرآوری شده و به چرخه مصرف انرژی در کشور بازگردد ساده‌ترین و ارزان‌ترین راه توسط وزارت نفت اتخاذ شده و این گاز‌ها را در لوله‌ها هدایت کرده و می‌سوزانند که شبیه مشعل‌های نفت به نظر می‌رسند.

وی خاطرنشان می‌کند: یکی از آلاینده‌های موجود در فلر‌های نفتی آمونیاک است که اگر انسان ۴۵ دقیقه به صورت مستقیم در معرض آن قرار بگیرد از بین می‌رود. در کنار میدان چهار اسب اهواز تنها از یک فلر نفتی بالغ بر ۱۵ هزار مترمکعب آلاینده به صورت مداوم در آسمان اهواز منتشر می‌شود. این درحالی است که در اهواز ده‌ها فلر نفتی وجود دارد که هوا را آلوده کرده و جریان‌های هوایی وارد شده به اهواز را نیز آلوده می‌کنند. اگر باد از سمت غرب و جنوب غربی اهواز بوزد فلر‌های نفتی آن سمت را با خود به شهر می‌آورد و در غرب اهواز هم همین مشکل را داریم یعنی باد‌های غالبی که در اهواز می‌وزد معمولا توام با فلر‌های نقتی آکنده از مواد سمی است.

کیانی تصریح می‌کند: هیچ پژوهشی تا کنون اثبات نکرده است که کنوکارپوس باعث تنگی نفس مردم شده است. سازمان جهانی بهداشت کلان‌شهر اهواز را به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهر‌های جهان به لحاظ آلودگی هوا معرفی کرده است نه به عنوان یکی از شهر‌های پوشیده از درخت کنوکارپوس که باعث آلودگی می‌شود. به علاوه افرادی که مدعی هستند این گونه گیاهی باعث آلودگی هوا شده است چرا آن را حذف نکرده و سایر گونه‌ها را جایگزین آن نمی‌کنند. حقیقت آن است که آلودگی‌های صنعتی ازجمله صنعت فولاد، نفت و پتروشیمی علت آلودگی هواست و برخی با رندی این مساله را به کنوکارپوس مرتبط دانسته‌اند.

وی با بیان اینکه کلانشهر اهواز مانند دیگر کلان‌شهر‌های کشور با جابه جایی فصل با پدیده وارونگی هوا مواجه می‌شود، عنوان می‌کند: غلظت آلاینده‌ها در هوای اهواز بیش از سایر کلان‌شهر‌ها کشور است و باعث می‌شود که مردم در زمان بارش پاییزی روانه بیمارستان شوند. این ذرات آلوده با چندین بارش هم از بین نرفته و در هوا معلق هستند.

هرس و کف‌بری کنوکارپوس‌ها و ادامه بحران تنفسی در اهواز

شبنم قنواتی‌زاده فعال محیط زیست و مدیرعامل انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان نیز دراین باره با اشاره به تصمیم شورای سلامت استان خوزستان درباره هرس درختان کنوکارپوس در سطح استان برای جلوگیری از تبعات تنفسی اولین بارش پاییزی در شهر اهواز این اقدام را حرکتی شتابزده خوانده به رویداد‌۲۴ می‌گوید: در این اقدام کلیه درختان کنوکارپوس در تمام شهر‌های استان مورد هرس سنگین و تا حد کف‌بری قرار گرفتند. این اقدام قبل از اولین بارش پاییزی انجام شد.

وی با اشاره به اینکه امسال تنها در سطح شهر اهواز ۳۶۸ هزار درخت کنوکارپوس قلع و قمع شده است، ادامه می‌دهد: در استانداری خوزستان مدعی هستند آنچه باعث تنگی نفس در شهروندان اهوازی بعد از اولین بارش پاییزی می‌شود این درختان هستند که در حال حاضر از سطح شهر حذف شده‌اند با این حال دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اعلام کرده است که حدود ۲ هزار نفر بعد از اولین بارش پاییزی به بیمارستان‌ها مراجعه کرده‌اند.

مدیرعامل انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان خاطرنشان کرد: این آمار تنها مربوط به افرادی است که برای مشکل تنگی نفس خود به بیمارستا‌ن‌ها مراجعه کرده‌اند، اما بسیاری از افراد به دلیل شرایط کرونایی ترجیح دادند درخانه بمانند و به بیمارستان‌ها مراجعه نکنند. بعد از این باران تعدادی از افرادی که می‌شناسم دچار همین حالت تنگی نفس و حالت خفگی شدند، اما به بیمارستان مراجعه نکردند.

با طرح این سوال که چرا تا کنون در استانداری خوزستان یا شهرداری اهواز کارگروهی برای انجام مطالعات پایه درباره این مضوع تشکیل نشده است؟ می‌افزاید: در این سال‌ها با اولین بارش پاییزی مردم دچار دردسر شده و دچار بلاتکیلفی هستند. چرا بدون دانش و پژوهش تصمیماتی گرفته می‌شود که هزینه‌هایی که پیش‌تر شده از بین برود و هم فضای سبز شهر اهواز که سرانه آن کمتر از میانگین کشوری است از دست بدهیم.

وی عنوان می‌کند: من در جلساتی که با شهرداری اهواز داشتم هم اعلام کردم که بحران بعدی ما در این شهر مربوط به کمبود اکسیژن خواهد بود، زیرا ما شهری صنعتی هستیم و تمام سبزینه شهر که همین درختان کنوکارپوس بود را از دست داده‌ایم.

قنواتی‌زاده اظهار می‌کند: گرده‌افشانی این گیاه را یکی از عوامل ایجاد آلرژی در افراد می‌دانند این درحالی است که اولا گرده گیاهان آلرژی‌زا تنها روی دستگاه تنفسی افراد دارای حساسیت تاثیر می‌گذارد به علاوه آنکه برخی از گیاه‌شناسان عنوان می‌کنند که زمان گرده‌افشانی کنوکارپوس پاییز نیست که به عنوان عاملی برای ایجاد حساسیت در مردم اهواز بعد از بارش پاییزی تلقی شود.

وی تصریح می‌کند: در این بین عده‌ای معتقدند که علت آلودگی هوا در خوزستان فعالیت تاسیسات نفتی است که من هم با این نظر موافق هستم. نمی‌توان گفت یک درخت در آلودگی هوا مقصر است، زیرا درختان ازجمله همین کنوکارپوس دی‌اکسید کربن را از هوا گرفته و اکسیژن‌رسانی می‌کنند؛ لذا باید پرسید که چطور یک درخت می‌تواند گاز سمی تولید کند تمام درختان اکسیژن می‌دهند. متاسفانه روی این مساله تبلیغاتی بی‌پایه و اساس انجام شد و افرادی که هیچ تخصصی در حوزه محیط زیست نداشتند با استفاده از رسانه‌های تاثیرگذار این درخت را سمی و باعث آلودگی هوا معرفی کردند تا جایی که یک باور و هراس عمومی در این زمینه ایجاد شده است.