دوستی با مزایای محدود/ توافق ۲۵ ساله ایران و چین چه تبعاتی برای ایران دارد؟

رویداد۲۴هنوز جوهر امضای قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین خشک نشده بود که بار دیگر صدای انتقادات از امضای بی سرو صدای این توافق بلند شد. در میانه تعطیلات نوروز ۱۴۰۰ به یک باره اعلام شد که وزیر خارجه چین در میانه تور خاورمیانه‌ای خود به ایران خواهد آمد تا قرارداد ۲۵ ساله را امضا کند. مهمترین خبر روز گذشته به امضای قراردادی گذشت که نه از مفاد آن خبری در دسترس است و تا به این لحظه جزئیات آن اعلام نشده است. فضای مجازی به بستری برای اعتراضات و انتقادات علیه این قرارداد تبدیل شده است؛ به گفته سخنگوی وزرات خارجه این قرارداد یک سند بالادستی است و با تایید و آگاهی حاکمیت مذاکرات مربوط به آن پیش رفته است.

ظریف پس از امضای قرارداد با چین با بیان اینکه چین، دوست دوران سختی‌ها است، گفت: رفع تحریم‌ها علیه ایران می‌تواند زمینه اجرای کامل برجام را فراهم آورد.

بیشتر بخوانید: همه آنچه درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین باید بدانید

جزییات این توافق هنوز معلوم نیست. رسانه‌های نزدیک به سپاه هرگونه گمانه زنی درباره اعداد و ارقام ارزش پروژه‌های محول شده به چین در ایران را غلط خوانده اند. سال ۲۰۱۹ نیویورک تایمز و نشریه پترولیوم اکونومیست جزییات این توافق را افشا کردند. بر اساس ادعای این رسانه‌ها ذیل توافق ۲۵ ساله یک قراداد ۲۸۰ میلیارد دلاری برای توسعه میادین نفت و گاز و بخش پتروشیمی ایران با چین منعقد شده است.

جزئیات قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین

نشریه اکونومیست آمریکا نام این توافق را «دوستی با مزایای محدود» گذاشته است. این نشریه در یادداشتی گفته جزییات درز کرده از این توافق نشان می‌دهد چین قرار است در همه حوزه‌ها اعم از جاده و بندر تا مخابرات و انرژی هسته‌ای سرمایه‌گذاری کند. زیرساخت‌های این پروژه ایران را به بخش مهمی از ابتکار عمل یک کمربند یک جاده تبدیل می‌کند. ابتکاری که شرق آسیا را به اروپا و خاورمیانه وصل خواهد کرد.

شایعاتی مبنی بر در اختیار قرار دادن کنترل کیش به چین هم شنیده می‌شود. دولت این ادعا را رد کرده و در پیش نویسی که در رسانه‌های آمریکایی درز پیدا کرده هم اشاره‌ای به این شایعه نشده است.

توافق ایران و چین زنگ خطر را برای دولت ترامپ به صدا درآورده و مایک پمپئو وزیر خارجه ترامپ نسبت به این توافق هشدار داده و آن را عامل بی ثباتی خاورمیانه خوانده بود.

اکونومیست در یادداشتی به سیاست خاورمیانه‌ای چین اشاره کرده و نوشت: مانند باقی طرح‌های خاورمیانه‌ای چین، پیشنهاد شراکتش با ایران نیز جاه طلبی زیادی دارد اما جزییات کمی از آن در دسترس است. برای ایران شاید چین یک گزینه حیاتی برای شراکت بلند مدت باشد اما برای چین، ایران تنها بخش کوچکی از یک صفحه شطرنج بزرگ است.

نشریه استراتژیست نیز به مزایای این توافق برای ایران و چین اشاره کرده و گفته از نظر ایران شراکت با چین برای دور زدن تحریم‌های آمریکا در بلند مدت حیاتی است. برای چین، اما مزایای متعددی در این شراکت وجود دارد. از جمله این مزایا می‌توان به دسترسی ارزان به نفت، تبدیل ایران به هاب اصلی طرح یک کمربند یک جاده و کوریدور جاده‌ای بین غرب چین و ترکیه اشاره کرد.

خبرگزاری آناتولی ترکیه نوشته جنگ اقتصادی میان چین و آمریکا در واقع منجر به پیگیری منافع چین در ایران شده است. از طرفی ایران که سرمایه‌گذاری غرب در بخش فناوری دل بسته بود برای ادامه حیات خود به دامان چین پناه برده است. چین هم خوشحال است که با تقویت بنیان‌های اقتصادی ایران سود خود را افزایش دهد.

این خبرگزاری معتقد است در بلند مدت ترکیه بیشتر از ایران از این توافق سود خواهد برد. چرا که ایران به عنوان یک رابط می‌تواند لجستیک مورد نیاز را برای انتقال انرژی، تجارت و توریست فراهم کند.

فارین پالسی در گزارشی درباره این توافق نوشته خاورمیانه بار دیگر به محل رقابت قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است. چین در حال توسعه نفوذ خود در خاورمیانه است و این تهدید مستقیمی علیه منافع آمریکا در این منطقه است.

این رسانه پیشنهاد کرده دولت بایدن هزینه شراکت بلند مدت ایران و چین را افزایش دهد و مطمئن شود که هیچ یک از شرکای خاورمیانه‌ای‌اش از جمله اعراب منطقه و اسرائیل قرار نیست در رقابت ژئوپلتیک میان آمریکا و چین یکی از طرفین را حمایت کنند.

چین به طور قطع اصلی‌ترین هدف سیاست خارج دولت آمریکاست. از سال ۲۰۱۱ که اوباما سیاست «چرخش به سمت آسیا» را علنی کرد تا امروز این کشور محور سیاست‌های خارجی واشنگتن بوده است. ونگ جی سی یکی از روزنامه‌نگاران مهم سیاست خارجی چین رابطه چین و آمریکا را یک رابطه بر اساس حاصل جمع صفر خوانده بود.

فارین پالسی در یادداشت خود نوشته آمریکا منافع مهمی در جلوگیری از تبدیل خاورمیانه به بلوک ژئوپلتیک چین دارد. اگرچه ابزار‌های واشنگتن برای جلوگیری از اتحاد تهران، پکن و مسکو محدود است اما می‌تواند هزینه این ارتباط را با اعمال تحریم‌ها بیشتر کند.

ایران در انتظار بازگشت آمریکا به برجام است. امضای توافق ۲۵ ساله با چین در شرایطی که آمریکا و چین در جنگ اقتصادی‌اند و هرگونه تقویت رابطه چین با کشور‌های خاورمیانه تهدیدی علیه منافع آمریکایی در منطقه به شمار می‌رود، احتمالا مسیر بازگشت به برجام را سخت‌تر خواهد کرد.

روزنامه نیویورک تایمز نیز در گزارشی در واکنش به این امضای این سند نوشت: سند همکاری ایران و چین بستری برای سرمایه گذاری سنگين پکن در ایران است. چین در سند همکاری با ایران توافق کرده که ظرف ۲۵ سال آینده در ازای دریافت بدون وقفه نفت از ایران، سرمایه گذاری قابل توجهی در ایران انجام دهد.

در این یادداشت آمده است: این سند در حالی امضاء شده که رئیس جمهوری آمریکا برای بازگشت به توافقی که سلفش از آن خارج شده پیشنهاد مذاکره داده است. او اما می‌گوید که ایران باید به تعهداتش در توافق برجام بازگردد.  ایران، پیشنهاد آمریکا را رد کرده و گفته که این کشور باید نخستین گام برای فعال شدن توافق را که با اعمال تحریم نقض کرده بردارد.

واکنش‌ها به امضای قرارداد ۲۵ ساله ایران با چین

در فضای مجازی به ویژه توییتر هشتگ نه به قرارداد ۲۵ ساله راه افتاده است و کاربران نسبت به نقاط ابهام و کلیت این قرارداد معترض هستند و سوالاتی را در این باره مطرح می‌کنند. همزمان مقامات و شخصیت‌های برجسته کشور نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند.

امیر عبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس در این باره نوشت: با درایت و دوراندیشی مقام معظم رهبری، در چارچوب اراده رهبران عالی دو کشور و روابط راهبردی تهران و پکن، سند چشم انداز جامع همکاری‌های ربع قرن ایران و چین به امضای وزرای خارجه رسید. این سند چندوجهی و مهم همزمان با ۵۰ امین سالگرد روابط نوین دیپلماتیک دو کشور در تهران امضا شد.

علی مطهری، نماینده سابق مجلس نیز در توییتی در این باره نوشت: سند جامع همکاری ۲۵ ساله ایران و چین در حالی توسط وزاری خارجه دو کشور امضا شد که نه مردم از محتوای آن آگاه شدند و نه نمایندگان مردم در مجلس. این نگرانی وجود دارد که ما به خاطر نیاز اقتصادی به چین، دست پایین را در این سند داشته باشیم.

مهدی الیاسی خبرنگار، در توییتی در این باره نوشت: گفته می‌شود، چون چیزی از جزئیات قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین نمی‌دانید انتقاد نکنید، خب اصلا یکی از انتقادات این است که چرا جزئیات این قرارداد را نمی‌دانیم؟

مریم شکرانی، خبرنگار اقتصادی نیز در توییتی در این باره نوشت: قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین اتفاقی است که در سال ۲۰۰۳ ونزوئلا تجربه کرد. چاوز برای پرداختن حقوق کارمندان و مخارج دولت ورشکسته اش از چین وام سنگین گرفت و مادورو این روش را با روسیه هم ادامه داد. نتیجه نفت مجانی به جای اقساط وام پرداخت میشه. البته اونا هم لاف توسعه زده بودن!