جمشید عدالتیان: در ایران به تعهدات درباره صندوق ذخیره ارزی عمل نشد، پول‌هایی که به صندوق ذخیره واریز شد، برداشت کردند

رویداد۲۴ وضعیت بغرنج صندوق ذخیره ارزی و میزان برداشت‌های کلان دولت از این صندوق باعث شده است ساز و کار فوق نتواند به تعهدات و وظایف اش طی بیست و چند سال اخیر عمل کند و وابستگی به نفت و عدم سرمایه گذاری کماکان ادامه دارد.

جمشید عدالتیان، اقتصاددان، در آغاز درباره تجربه کشور‌های توسعه یافته در زمینه استفاده صحیح از صندوق ذخیره ارزی گفت: معروف‌ترین کشور در این زمینه که موفق بود هاست نروژ است و سپس امارات و عربستان نیز موفق بوده اند. این کشور‌ها درآمد نفت را برای سرمایه گذاری به سمت گذار از خام فروشی در یک صندوق جمع آوری کرده اند.

در نروژ باور دولت این است که نفت را باید از بودجه دولتی جدا کرد و این نفت برای آیندگان است؛ در این هم قرار بود ۵۰ درصد درآمد به صندوق ذخیره واریز شود تا با همکاری بخش خصوصی کشور را به شکلی توسعه دهند که از وابستگی به نفت خارج شود.

تجربه‌هایی که در کشور‌های دیگر وجود دارد، آن‌ها از این درآمد در بورس‌های بزرگ و پروژه‌های عظیم و کمپانی‌ها سرمایه گذاری می‌کنند؛ مثلا امارات سودی که از صندوق ذخیره برداشت می‌کند بیشتر از درامد نفت است و بالا و پایین شدن قیمت نفت هم در این صندوق‌ها تاثیری نمی‌گذارد.

در کشور ما اصلا به تعهدات عمل نشد و پول‌هایی هم که به صندوق واریز کردند برداشت شد، به بخش خصوصی هم وام خاصی نداند. خیلی از شرکت‌ها نیز وام ارزی می‌گرفتند و باید درآمد دلاری ایجاد می‌کرد که موفق نبودند و عملا این شرکت‌ها توجیه اقتصادی شان را از دست دادند.

به این معنا صندوق توسعه که از زمان آقای خاتمی شروع شد با شکست رو به رو شد و وابستگی به نفت را کاهش نداد. دولت موظف است که ثباتی نسبی به وجود آورد تا سرمایه گذاری‌ها توجیه پیدا کند. خوب اگر نگاه کنیم مشکل فقط صندوق ذخیره نیست و تمام اقتصاد ما درگیر چالش است.

وی در ادامه نسبت به مرحله بعدی استفاده از صندوق ذخیره ارزی افزود: کارآفرینی دانش محور به جای نفت بود؛ الان عمده شرکت‌ها در ایران از پول نفت تغذیه می‌کنند و اصطلاحا به کارآفرینی امتیاز محور رسیده ایم. در بخش‌های مختلف از جمله ساختمان سازی و تولید صنعتی و... عمدتا به درآمد نفت وابسته است. در خیلی از کشور‌ها صندوق ذخیره موفق بود و رابطه نفت با بودجه را قطع کرد.

بیشتر بخوانید: پول‌های نفتی کجا می‌روند؟

عدالتیان در پایان درباره راه حل عبور از بحران‌های صندوق ذخیره ارزی و سودآور کردن آن گفت: خیلی از کشور‌ها از صندوق ذخیره سود برده اند و حتی نفت هم برایشان مهم نبود، مانند اندونزی و مالزی که مواد اولیه شان درگیر وابستگی به صادرات بود را حل کردند.

وقتی شما یک صندوق ارزی دارید، فقط نباید در سطح داخل عمل کند و باید در تمام جهان سرمایه گذاری کند؛ ما می‌توانستیم سرمایه گذاری در بازار‌های مالی داشته باشیم و مانند نروژ از سود سرمایه گذاری خارجی استفاده کنیم. متاسفانه صندوق ما نتوانست از این امکان استفاده کند.

بنظر می‌آید در صندوق گاز و نفت و پتروشیمی نیاز به سرمایه گذاری داریم و هرچقدر هم در این صندوق بیاید خرج مصرف داخل می‌شود. ما درگیر یک دور باطل هستیم و باید شیوه‌های سرمایه گذاری صندوق ذخیره ارزی تغییر کند و دولت نیز از دخالت در این صندوق دست بردارد.