استروژن چیست و چرا حفظ تعادل آن در بدن مهم است؟
رویداد۲۴ سیما صابری: استروژن یک هورمون مهم است که در بدن انسان وجود دارد و عمدتاً توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. این هورمون در زنان نقش اساسی در تنظیم دوره‌های پریود، رشد اعضای تناسلی، حفظ سلامت استخوان‌ها و پوست، و نگهداری سطح کلسترول خوب (HDL) دارد. همچنین، استروژن در مردان نیز به صورت محدود تولید می‌شود و در تنظیم عملکرد پروستات و سلامت استخوان‌ها نقش دارد.
تعادل استروژن در بدن بسیار مهم است زیرا اختلال در سطح این هورمون می‌تواند منجر به مشکلات جسمانی و روانی شود. برای مثال، کمبود استروژن در زنان می‌تواند باعث اختلالات در دوره‌های پریود، کاهش ترشحات واژینال، خشکی و التهابات مهبلی، کاهش سلامت استخوان‌ها، و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی شود. همچنین، افزایش سطح استروژن در بدن نیز ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به بعضی از بیماری‌ها مانند سرطان پستان و رحم شود.
بنابراین، حفظ تعادل استروژن در بدن از اهمیت بسزایی برخوردار است و برای این منظور، تغذیه مناسب، ورزش منظم، کاهش استرس، و مصرف مواد غذایی حاوی فیتواستروژن‌ها (مانند حبوبات، سویا، سبزیجات) می‌تواند به حفظ سطح سالم استروژن در بدن کمک کند.
انواع استروژن
دو نوع از استروژن‌ها از جمله مهم‌ترین و پرکاربردترین انواع هورمون‌های استروژن در بدن انسان هستند و نقش‌های مختلف و حیاتی در حفظ سلامت بدن دارند که به اختصار آن‌ها را توضیح می‌دهیم:
استروژن استرادیول (Estradiol):
استرادیول یکی از قوی‌ترین و مهم‌ترین انواع استروژن است که توسط تخمدان‌ها، پلاسنتا و گلچین‌های چربی تولید می‌شود. این هورمون نقش بسیار مهمی در تنظیم دوره‌های پریود، رشد و توسعه اعضای تناسلی، حفظ سلامت استخوان‌ها و پوست، و کنترل سطح چربی‌ها در بدن دارد. استرادیول همچنین بر روی سیستم عصبی مرکزی تأثیر مثبت دارد و می‌تواند به بهبود حافظه و تمرکز کمک کند.
استروژن استرون (Estriol):
استروژن استرون یکی دیگر از انواع مهم استروژن است که در دوران بارداری توسط پلاسنتا تولید می‌شود. این هورمون نقش اساسی در حفظ سلامت رحم و زنان باردار دارد و در کنترل رشد و توسعه جنین نقش دارد. استروژن استرون همچنین ممکن است در محافظت از ضربان قلب، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، و کاهش علائم ناراحتی پس از بارداری مؤثر باشد.
هورمون استروژن بر عملکرد خلق و خو تأثیر دارد؟
هورمون استروژن تأثیر بسیار زیادی بر عملکرد خلق و خو دارد. استروژن نقش مهمی در تنظیم سطح هورمون‌های دیگر مانند پروژسترون و تستوسترون دارد که در فرآیندهای مرتبط با خلق و خود اهمیت دارند.
استروژن تأثیر زیادی بر روی سلامت رحم، تخمدان‌ها، واژن، پستان‌ها، و سایر اعضای تناسلی زنان دارد. این هورمون نقش مهمی در تنظیم دوره‌های پریود، تخمک‌گذاری، باروری و تغییرات در ساختار و عملکرد اعضای تناسلی در زنان دارد.
علاوه بر این، استروژن همچنین تأثیرات مهمی بر روی روانشناسی و رفتار افراد دارد. اختلالات در سطح استروژن می‌تواند منجر به تغییرات در مزاج، اضطراب، افسردگی و حتی اختلالات خلقی شود. بنابراین، هورمون استروژن نقش بسیار مهمی در عملکرد خلق و خود دارد و هرگونه نقص یا نوسان در سطح این هورمون می‌تواند به مشکلات متعدد در عملکرد جسمانی و روانی منجر شود.
علائم کمبود استروژن در زنان و مردان
علائم کمبود استروژن ممکن است در زنان و مردان با توجه به جنسیت و نقش این هورمون در هر کدام متفاوت باشد. در زنان، کمبود استروژن می‌تواند منجر به علائم و عوارض زیر شود:
1. اختلالات در دوره‌های پریود: کاهش تعداد و فراوانی پریودها یا قطع آن می‌تواند در نتیجه کاهش هورمون استروژن در بدن اتفاق بیفتد.
2. خشکی و التهابات واژین: کاهش ترشحات واژینال و خشکی واژین که می‌تواند باعث درد و عدم راحتی در هنگام رابطه جنسی شود.
3. کاهش باروری: استروژن تأثیر بسیار زیادی بر روی تخمک‌گذاری و باروری دارد، بنابراین کمبود آن می‌تواند باعث مشکلات باروری شود.
4. اختلالات خلقی: افسردگی، اضطراب، تغییرات مزاج، کمبود تمایل به فعالیت جنسی نیز در نتیجه کاهش هورمون استروژن رخ می دهد.
5. افزایش خطر ابتلا به اختلالات استخوانی مانند اوستئوپروز (کاهش چگالی استخوان).
6. سایر عوارض مرتبط با کمبود هورمون‌های جنسی دیگر مانند کاهش لذت جنسی، کاهش توانایی تمرکز و حافظه، و...
در مردان، علائم کمبود استروژن شامل موارد زیر می‌شود:
1. کاهش انگیزه جنسی و عدم توانایی در دستیابی به و نگه داشتن ارتباط جنسی.
2. کاهش حجم ماهیچه‌ها و افزایش چربی بدن.
3. کاهش توانایی تمرکز و حافظه.
4. افزایش خطر ابتلا به اختلالات استخوانی.
علت پایین بودن سطح استروژن در بدن
علت‌های کمبود استروژن می‌تواند متنوع باشد و به عوامل زیر بستگی دارد. در زنان پس از سن باروری (معمولاً حدود ۴۵-۵۵ سالگی)، سطح استروژن به طور طبیعی کاهش می‌یابد و ممکن است منجر به علائم کمبود استروژن شود. همچنین اگر تخمدان‌ها به هر دلیلی جراحی شوند یا عمل تخمدان‌ها انجام شود، می‌تواند منجر به کمبود استروژن در بدن شود. درمان سرطان با استفاده از رادیوتراپی یا شیمی‌درمانی نیز ممکن است سبب کاهش سطح استروژن شود. ضمناً مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد سرطان، داروهای ضد قلبی، یا داروهای تنظیم کننده هورمون‌ها می‌تواند به کاهش سطح استروژن منجر شود. اختلالات تخمدان از دیگر دلایل کاهش استروژن در بدن است. برخی اختلالات تخمدان مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) می‌تواند باعث اختلال در تولید استروژن شود.تغذیه نامناسب یا کمبود وزن می‌تواند به کاهش تولید استروژن منجر شود نیز از دلایلی است که می‌تواند منجر به کاهش استروژن بدن شود. مواردی مانند استرس، اضطراب، و اختلالات روانشناختی ممکن است تأثیر منفی بر تولید هورمون‌های جنسی نیز داشته باشند.
افزایش استروژن در بدن زنان و مردان
افزایش استروژن در بدن نیز ممکن است مشکلات زیادی بر زنان و مردان ایجاد کند. علائم افزایش استروژن در بدن ممکن است شامل علائمی همچون پف و تورم سینه، تغییرات در قاعدگی، آسیب‌پذیری به سینوسیت (التهاب سینوس‌ها)، افزایش وزن، لکه‌های خونی غیر طبیعی، و تغییرات در رفتار و خلق و خو را دربرگیرد.
درمان کمبود استروژن در بدن
درمان کمبود استروژن در بدن بستگی به علت این کمبود و وضعیت فرد مبتلا دارد. در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که از روش‌های طبیعی یا دارویی برای افزایش سطح استروژن استفاده کنید. برخی از روش‌های درمان کمبود استروژن عبارتند از:
هورمون‌های جنسی
مصرف هورمون‌های جنسی خارجی مانند هورمون‌های زنانه (استروژن) ممکن است برای تعادل دادن سطح استروژن در بدن مفید باشد. این هورمون‌ها معمولاً به صورت قرص یا ژل مصرف می‌شوند.
تغذیه مناسب
تغذیه سالم و مناسب می‌تواند به تعادل هورمون‌ها کمک کند. مصرف مواد غذایی غنی از استروژن مانند سویا، لوبیا سبز، برگ‌های سبز تاریخ، و آفتابگردان می‌تواند مفید باشد.
ورزش منظم
ورزش منظم و فعالیت بدنی می‌تواند به تعادل هورمون‌ها کمک کند و به افزایش سطح استروژن کمک کند.
مکمل‌های گیاهی
برخی مکمل‌های گیاهی مانند گلاب، ریشه جنسینگ و ریشه گل رز ممکن است به تعادل هورمون‌ها و افزایش سطح استروژن کمک کنند.
