تحریم‌های جدید نفتی آمریکا چه تفاوتی با گذشته دارد؟

رویداد۲۴  نه اینکه تحریم‌های ترامپ با وجود امتناع متحدان بین المللی از همراهی واشنگتن در منزوی کردن ایران موثر نباشد بلکه در حقیقت حامیان استراتژی آمریکا معتقدند با وجود امیدواری اتحادیه اروپا به حمایت از ایران در برابر خصومت وزارت خزانه داری آمریکا، شرکت‌های بین‌المللی از ایران خارج می‌شوند و پالایشگاه‌های سراسر جهان کاهش واردات نفت از ایران را آغاز کرده اند.

اگرچه دلایلی وجود دارد که بر این باور باشیم که تحریم‌ها اثربخش خواهند بود اما مشکل اصلی که ممکن است دولت ترامپ را خشمگین کند، بازار نفت است که در موقعیت متفاوتی نسبت به دوران قبلی تحریم‌ها در فاصله سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ قرار دارد. بازار نفت دچار شدیدترین وضع محدودیت عرضه در چند سال اخیر قرار دارد که نهایتا آمریکا را ناچار خواهد کرد موضعش نسبت به ایران را ملایم‌تر کند.

نگاهی به قیمت‌های نفت در دورانی که دولت اوباما ایران را هدف تحریم قرار داد نشان می‌دهد که قیمت‌ها بالا بوده است. قیمت‌های نفت برنت در دورانی که تحریم‌های آمریکا صادرات نفت ایران را حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش داد، بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه بود. قیمت برنت اکنون به میزان قابل توجهی پایین‌تر است بنابراین ترامپ نباید مشکلی در قطع صادرات نفت ایران داشته باشد. اما واقعیت به این سادگی نیست.

دولت اوباما از این اقبال برخوردار بود که بخش شیل آمریکا رشد انفجاری داشت. احتمالا برای دولت اوباما زمانی که در سال ۲۰۱۲ ایران را هدف تحریم قرار داد روشن نبود که در داکوتای شمالی و تگزاس چه اتفاقی روی می‌دهد. تولید نفت آمریکا در فاصله سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ رشد انفجاری داشت و بیش از سه میلیون بشکه در روز افزایش یافت و کاهش یک میلیون بشکه ای عرضه ایران را کاملا جبران کرد.

رونق نفت شیل در دوران ترامپ نیز ادامه یافته و تولید نفت آمریکا از زمان به قدرت رسیدن ترامپ، حدود یک ۱.۶ میلیون بشکه در روز افزایش یافته و تولید در سال ۲۰۱۸ تا این تاریخ، ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش پیدا کرده است. با این حال مشکل ترامپ، محدودیت ظرفیت در منطقه پرمیان است که به معنای کندی رشد تولید حداقل به مدت یک سال یا بیشتر خواهد بود. در نتیجه زمانی که آمریکا فشار برای کاهش صادرات ایران را آغاز می‌کند، تولیدکنندگان شیل آمریکا قادر نخواهند بود این کاهش عرضه را جبران کنند.

اما موضوع فقط عرضه آمریکا در برابر عرضه ایران نیست. بازار شرایطی پیدا کرده است که طی آن میزان عرضه محدودتر می‌شود. اختلالات عرضه در ونزوئلا، لیبی و آنگولا نیز بسیار سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رفت تشدید شده است. مهم‌تر از همه، حداقل در مورد ونزوئلا، سقوط تولید این کشور شدت بیشتری گرفته است.

از سوی دیگر روند کاهش سطح ذخایر امسال تسریع شده است. گروه اوپک پلاس یک سال و نیم برای بازگرداندن سطح ذخایر کشورهای صنعتی به میانگین پنج ساله تلاش کرد. هدف مذکور امسال محقق شد اما اکنون شرایط فعلی عرضه و تقاضا منعکس کننده کمبود عرضه است و به این ترتیب کاهش ذخایر ادامه پیدا خواهد کرد.

بانک امریکا مریل لینچ در یادداشت تحقیقاتی نوشت: از نظر ما تحریم‌های قبلی به این دلیل ممکن شد که تولید شیل آمریکا با روند پرشتابی رشد کرد و تولید و صادرات لیبی بهبود یافت و جایگزین بخشی از عرضه ایران به بازار شد. به علاوه سایر اعضای اوپک از ظرفیت تولید شناور برخوردار بودند و تقاضای جهانی برای نفت تقریبا راکد بود. اما اکنون پیش‌بینی می‌شود تعادل در عرضه و تقاضای نفت جهانی به مدت یک سال و نیم با کمبود ساختاری مواجه شود.

بازار نفت با محدودیت عرضه مواجه است و هر گونه تلاش برای به صفر رساندن صادرات ایران، وضعیت مذکور را تشدید خواهد کرد.

به علاوه دولت اوباما رویکرد محتاطانه ای در زمینه تحریم‌ها در پیش گرفت تا مانع بالا رفتن قیمت‌ها شود. سیاستمداران آمریکایی همواره نسبت به تبعات سیاسی قیمت‌های بالای بنزین نگران هستند به همین دلیل دولت اوباما به کشورهای متعدد خریدار نفت ایران، معافیت اعطا کرد و موافقت کرد در قبال کاهش ۲۰ درصدی واردات از ایران، به خرید نفت این کشور ادامه دهند.

اما دولت ترامپ سیاست عدم اعطای معافیت را در پیش گرفته و امیدوار است صادرات نفت ایران را صفر کند. وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده که هیچ کشوری معافیت نخواهد گرفت. این اظهارات باعث شد قیمت‌های نفت در ژوئن سیر صعودی پیدا کند.

اگر قیمت‌ها بیش از حد صعود کند، دولت ترامپ ممکن است ناچار شود از موضع خود عقب نشینی کند. بانک امریکا مریل لینچ اخیرا پیش بینی کرد اگر صادرات نفت ایران به طور کلی قطع شود، مدیریت آن بسیار دشوار خواهد بود و به افزایش قیمت‌های نفت به بالای ۱۲۰ دلار در هر بشکه منجر می‌شود.