دو هزار قطعه تاریخی تخت جمشید از ایران خارج شده

رویداد۲۴ «محمدحسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور در مراسم رونمایی از این سرباز پارسی از خروج ۲ هزار قطعه تاریخی از تخت جمشید در طی دهه‌های گذشته خبر می‌دهد. او می‌گوید: «بیشتر این آثار قبل از انقلاب و بدون اطلاع دولت وقت از کشور خارج شده است.»

روز شلوغ موزه ملی

خیابان سی تیر یکشنبه شلوغی داشت. البته شلوغی آن تنها به حضور اهالی رسانه برنمی گشت. موزه ملی در این خیابان تاریخی میزبان گروه‌های پرتعداد گردشگران اروپایی و آسیایی بود که حضور پر رنگ آن‌ها از چشم خبرنگاران دور نماند. برخی از آن‌ها بعد از دیدن بخش تاریخی موزه، منتظر بودند تا سرباز ماجراجوی هخامنشی را هم به تماشا بنشینند. «علی اصغر مونسان» رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این باره می‌گوید: «ایران تنها ۵ روز فرصت داشت تا بتواند سرباز هخامنشی را از حراجی‌ای در نیویورک بیرون بکشاند.» او می‌افزاید: «این اثر تاریخی که به‌صورت غیر قانونی از کشور خارج شده، قرار بود در یک حراجی در نیویورک به فروش برسد که پس از اطلاع مقامات ایرانی از این موضوع، وزارت امور خارجه و سازمان میراث فرهنگی با همکاری و همراهی لازم با سرعت اقدامات اولیه را برای جلوگیری از به حراج گذاشته شدن آن انجام دادند.».

اما آن پنج روز فرصت طلایی چطور به ایرانی‌ها داده می‌شود؟ به‌گفته «محمدحسن طالبیان» پای این کهنه سرباز به امریکا که می‌رسد خانم وکیل ایرانی که با دادستانی نیویورک کار می‌کرد در ایمیلی به عمارت آزادی، خبر حراج آن را به گوش مسئولان میراث فرهنگی می‌رساند. اگر این ایمیل به ایران نمی‌رسید آن حراجی پاییزه سرباز هخامنشی را وارد مسیر دیگری می‌کرد. سرباز پارسی پیش از این حراجی، دو بار در لندن به حراج گذاشته می‌شود، اما خبرآن به گفته طالبیان به ایران نمی‌رسد. حالا باید ایران ثابت می‌کرد که آن سرباز دور از وطن باید به پرسپولیس ایران برگردد. معاون میراث فرهنگی می‌گوید: «اطلاعات مختصری از مدارک و اسناد مربوط به حفاری‌های تخت جمشید توسط مؤسسه شرق شناسی شیکاگو در سال ۱۹۳۰ به دست آمد بوده، اما کافی نبود.» کارشناسان باید با بررسی‌های میدانی به قضات پرونده ثابت می‌کردند که آن جای خالی در ایوان جنوبی کاخ شورا متعلق به این سرباز است. تا پاییز سال‌جاری همه چیز چراغ خاموش پیش رفت.

طالبیان می‌گوید: «کارشناسان معاونت میراث فرهنگی و پایگاه تخت جمشید بلافاصله گزارش تکمیلی را به‌دلیل حساسیت‌های آن بدور از علنی شدن موضوع تهیه کردند.» اسناد موجود نشان می‌دهد که «دانلد مک کاون» معاون وقت سایت تخت جمشید، سرقت سرباز هخامنشی را در سال ۱۹۳۶ به مقامات ایرانی گزارش می‌کند، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان بدهد دولت وقت علیه کسانی که سرباز هخامنشی را از کاخ شورای تخت جمشید خارج کرده‌اند، اقامه دعوا کرده باشد. به هرحال بر اساس روال جاری، اقدامات قضایی داخلی و دادخواهی‌های بین المللی و کلیه مکاتبات و پیگیری‌ها در یک فرآیند اداری از طریق معاونت حقوقی سازمان با مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری صورت می‌گیرد، اما به‌گفته طالبیان ۵ روز فرصت زمانی کمی است تا ایران بتواند از مسیر معمول کار را پیش ببرد بنابراین همه چیز بین مقامات ایرانی شفاهی صورت می‌گیرد.

تصاویر، نقشه‌ها و اسناد این نقش برجسته در تخت جمشید از طریق نمایندگی ایران به نیویورک می‌رود تا دادستانی این شهر وارد ماجرا شود. دادستان در همان ساعت اولیه آغاز نمایشگاه (حراجی) پلیس امریکا را به سراغ سرباز هخامنشی می‌فرستد تا سرباز پارسی از حراجی خارج شود. طالبیان می‌گوید: «پس از توقیف اثر، فرآیند قضایی پرونده برای اثبات مالکیت ایران بر اثر یادشده و استخدام وکیل درلاهه آغاز شد.» طرح دعوا به طور همزمان در نیویورک و کانادا پیگیری می‌شود. سرانجام دادستانی نیویورک رأی به استرداد سرباز هخامنشی به پرسپولیس ایران می‌دهد. پرونده مفتوحه در دادگاه کانادا نیز مختومه اعلام می‌شود و سرباز هخامنشی به نماینده ایران در سازمان ملل تحویل می‌شود.
طالبیان حضور سرباز هخامنشی در تهران را شروعی برای بازگرداندن اشیای به غارت رفته ایران در کشور‌های مختلف می‌داند. دولت اول و دوم روحانی موفقیت‌های بسیاری در بازگرداندن اشیای تاریخی-باستانی به کشور داشتند.

طالبیان اعتقاد دارد: «روند و تعامل صورت گرفته حاکی از آن است که چنانچه ردی از اسناد و اشیای سرقتی در هر گوشه از جهان باشد، می‌توان امیدوار بود که موزه‌ها و دستگاه‌های قضایی رأی به بازگشت آثار بدهند.» او از بسته‌بندی الواح گلی هخامنشی هم خبر می‌دهد و مهم‌ترین مسأله پیش رو برای بازگرداندن آن‌ها را «بیمه» الواح می‌داند. به‌گفته طالبیان شیکاگو بازگشت اشیا را بیمه نمی‌کند. این مشکل را سرباز هخامنشی هم برای بازگشت به وطن داشت. در نهایت مسئولان میراث فرهنگی حضور حسن روحانی در نیویورک را غنیمت شمردند تا سرباز هخامنشی هم مسافر هواپیمای رئیس جمهوری شود. آن‌طور که طالبیان می‌گوید: «سازمان میراث فرهنگی برای بازگشت الواح هخامنشی به کشور هم منتظر فرصتی از این دست است تا بتواند الواح گلی را به کشور بازگرداند.» این الواح پیش از انقلاب به رسم امانت به مؤسسه شرق شناسی شیکاگو سپرده شدند، اما وارد ماجرا‌های سیاسی شد. در نهایت قضات امریکایی رأی را به نفع ایران دادند.

«علی اصغر مونسان» رئیس سازمان میراث فرهنگی نیز در این باره می‌گوید: «سرباز هخامنشی پیش از بازگشتن به پرسپولیس برنامه سفر به چند شهر دیگر خواهد داشت تا در معرض دید شهروندان آن شهر‌ها قرار بگیرد.» او البته نامی از شهر‌ها به میان نمی‌آورد. سرباز هخامنشی بعد از این سفر ۸۰ ساله به ایوان جنوبی کاخ شورا بازمی‌گردد. همان جایی که «ارنست هرتسفلد» سرپرست کاوش مؤسسه شرق شناسی شیکاگو برای نخستین بار در سال ۱۹۳۲ با او رخ به رخ شد.