چرا سوریه از سامانه اس-۳۰۰ برای مقابله با جنگنده‌های اسرائیلی استفاده نمی‌کند؟

رویداد۲۴  یوسی ملمان در هاآرتص نوشت: طی چند سال اخیر صد‌ها حمله به اهداف ایران و حزب الله در سوریه توسط نیروی هوایی اسرائیل انجام گرفته است، این حملات عموما از سوی اسرائیل به عنوان دستاوردی بزرگ نام برده می‌شود. عملیات نیرو‌های دفاعی و سرویس اطلاعاتی اسرائیل علیه دشمنان قدرتمند از جمله ایران و سوریه ادامه دارد.

طی هفت سال گذشته، اولین حمله اسرائیل به خاک سوریه در آوریل ۲۰۱۳ روی داد، در جریان این حمله سیستم‌های ضد هوایی سوریه حداقل حدود ۷۰۰ موشک به سمت جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل شلیک کردند.

---

بیشتر بخوانید: گزارشی از توان موشکی ایران/ قدرت دفاعی نیروی هوایی چقدر است؟

---

یکی از این موشک‌ها به یک فروند جنگنده اف-۱۶ برخورد کرد. خلبان و ناوبر این هواپیمای جنگی برای معالجه به بیمارستانی در اسرائیل منتقل شدند. این حادثه در سال ۲۰۱۸ و در شمال سوریه پس از آن رخ داد که به وسیله هواپیما‌های بدون سرنشین به خاک اسرائیل حمله شده بود.

به طور متوسط، سوریه سالانه حدود ۱۰۰ موشک به سمت جنگنده‌های اسرائیلی شلیک می‌کند. این نشان می‌دهد که نیرو‌های پدافند هوایی سوریه نسبت به جنگنده‌های اسرائیلی بی توجه نیستند. آسمان سوریه نه تنها پر از موشک‌های سوری است بلکه در مجموع کریدور هوایی پر ترددی به حساب می‌آید چرا که نیرو‌های هوایی آمریکا، انگلیس و فرانسه علیه داعش و همچنین هواپیما‌های روسیه و ترکیه فعالیت می‌کنند.

اگرچه دستاورد‌های این عملیات‌ها تا حدی زیادی به خاطر توانایی‌های عملیاتی و جنگنده‌های نسل جدید اف-۳۵ است، اما یک موضوع دیگر هم تاثیر گذار بوده و آن اینکه سوریه هنوز از سامانه‌های پدافندی اس-۳۰۰ خودش استفاده نکرده است.

در سپتامبر ۲۰۱۸ یک سامانه دفاعی سوریه در مسیر پایگاه سوریه و روسیه در لاذقیه یک هواپیمای جاسوسی روس را به اشتباه ساقط کرد. این اتفاق درست زمانی افتاد که جنگنده‌های اسرائیلی هم مشغول عملیات بودند. سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه اسرائیل را متهم کرد که از هواپیمای روسی به عنوان سپر استفاده کرده است.

اگرچه اسرائیل ادعا‌های روسیه را تکذیب کرد، اما مسکو از این حادثه برای اجرای مکانیسمی به منظور افزایش هماهنگی ین دو کشور استفاده کرد. روس‌ها به دنبال آن بودند که مانع از نبرد‌های هوایی ناخواسته و همچنین شلیک موشک‌های روسی به سمت هواپیما‌های اسرائیلی شوند. مسکو همچنین از این واقعه به عنوان بهانه‌ای برای استقرار سامانه‌های موشکی زمین به هوا اس-۳۰ در سوریه استفاده کرد.

افسران سوری برای یادگیری نحوه عملکرد سیستم‌های جدید به روسیه اعزام شدند. بعداً مسکو سیستم‌ها را به ارتش سوریه تحویل داد و دمشق رسما کنترل آن را بر عهده گرفت. اگرچه حدود ۲۰ ماه از وقوع این حادثه می‌گذرد، اما هنوز یک موشک هم از سوی اس-۳۰۰‌ها به سمت جنگنده‌های اسرائیلی شلیک نشده است.

سه دلیل عمده برای عدم استفاده از سامانه اس-۳۰۰ در مقابل حملات اسرائیل وجود دارد: یکی این که این سیستم‌های پدافندی هنوز هم تحت کنترل مشاوران و اپراتور‌های روسی قرار داشته و آن‌ها تصمیم‌گیرنده نهایی هستند.

دلیل دوم این است که این مشاوران اجازه نمی‌دهند ارتش اسد برای مقابله با حملات هوایی اسرائیل از این سیستم‌ها استفاده کند. مسکو اگرچه با همراهی ایران و حزب‌الله به دنبال تثبیت حاکمیت اسد بر سوریه است و می‌خواهد دخالت اسرائیل در سوریه را کاهش دهد، اما از طرف دیگر، روسیه از حملات اسرائیل چشم پوشی می‌کند و از این طریق در واقع ایران را تحت فشار می‌گذارد. روسیه نیز مانند اسرائیل، می‌خواهد نیرو‌های ایرانی، شبه نظامیان شیعه و حزب الله از سوریه خارج شوند.

سومین دلیلی که تا به امروز سامانه‌های اس-۳۰۰ علیه جنگنده‌های اسرائیلی به کار گرفته نشدند، ترس روسیه است چرا که مسکو می‌ترسد در صورت عدم کارکرد موفق سامانه برتری تکنولوژیک غرب اثبات شود. رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین همواره به صنایع دفاعی کشورش افتخار کرده و حالا نگران است که مبادا با چالش مواجه شود.

پس از گذشت چند هفته آرامش نسبی به دلیل وقوع بحران کرونا، ایران و اسرائیل دوباره خشونت‌ها علیه یکدیگر را از سر گرفتند. طبق گفته نفتالی بنت، وزیر دفاع اسرائیل، نیروی هوایی این کشور حملات خود به اهداف ایران در سوریه را شدت بخشیده است. طبق گزارش‌ها تنها طی دو هفته گذشته شش حمله علیه مواضع ایران در سوریه انجام گرفته است.

سرویس اطلاعاتی اسرائیل دخالت ایران در سوریه را به چندین دوره تقسیم می‌کند. اولین دوره تا سال ۲۰۰۶ بود که کمک‌های ایران از طریق ارتش سوریه به حزب الله منتقل می‌شد. دوره بعدی از جنگ دوم لبنان در سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱، ادامه داشت. در این زمان ایران کنترل خود بر حزب الله را افزایش و سوریه را به مجرایی برای انتقال موشک‌های دوربرد تبدیل کرد.

مرحله سوم با وقوع جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱ آغاز شد و تا سال ۲۰۱۶ با کمک نظامی مستقیم و غیرمستقیم به دمشق در جنگ علیه داعش، از طریق حزب الله و شبه نظامیان شیعه تداوم یافت.

در گذشته دانشمندانی به نمایندگی از رئیس جمهور فقید حافظ اسد و پسرش بشار در مراکزی برای تولید سلاح‌های بیولوژیکی و شیمیایی کار می‌کردند. در حال حاضر آن‌ها در این مراکز به دنبال ارتقاء فناوری موشک‌های ایران و بهبود فناوری دقیق آن‌ها هستند.

با این حال سلیمانی در اجرای برنامه‌هایش مشکل داشت. برنامه‌های سیاسی و دفاعی نظامی در اسرائیل تحت رهبری آیزنکوت و در حال حاضر تحت فرماندهی جانشین او سرلشکر آویو کوچاوی، به همراه میشیان تامیر هیمن و یوسی کوهن رئیس موساد با جدیت دنبال می‌شود. حملات نیروی هوایی اسرائیل با کمک اطلاعات دقیق سرویس‌های اطلاعاتی بار‌ها مانع از اجرای برنامه‌های سلیمانی از جمله ایجاد زیر ساخت‌های ساخت موشک در سوریه شد. سلیمانی از اوایل سال ۲۰۱۹ نیرو‌های خود در سوریه را کم کرد.

ترور وی در اوایل سال ۲۰۲۰ در بغداد، توسط واشنگتن، ضربه‌ای جدی به تهران وارد کرد. در حال حاضر تحریم‌های آمریکا اقتصاد ایران را رو به دشواری برده و از طرفی افت شدید قیمت نفت و بحران کرونا ویروس هم به شدت بر تهران فشار می‌آورد. طبق برآوردی البته محتاطانه، در حال حاضر شاید ۲۰ هزار مبارز شیعه در سوریه توسط چند صد فرمانده و مشاور ایرانی فعالیت کنند.

نیروی دفاع اسرائیل اکنون فرصتی بی نظیر برای خارج کردن ایران از سوریه پیش روی خود می‌بیند. در همین حال، ایران برخی از پایگاه‌های خود را از دمشق به سمت شرق، در نزدیکی مرز عراق برده تا از حملات اسرائیل در امان باشد.

ایران کشوری بزرگ و صبور است که به نظر می‌آید قصد دارد تا ماه نوامبر و انتخابات آمریکا همچنان منتظر بماند. ماه گذشته ایران با موفقیت اولین ماهواره نظامی خود را در مدار قرار داد و با استفاده از سرور‌های آمریکایی توانست سایت‌های غیرنظامی اسرائیلی را هک کند. حالا انتظار می‌رود اسرائیل با پیشروی بیشتر در جنگ سایبری این اقدام تهران را تلافی کند. با این حال و مهمتر از همه، ایران همچنان به سه هدف عالی خود یعنی حفظ رژیم اسلامی و بهبود اوضاع اقتصادی در کشور؛ دستیابی به هژمونی منطقه‌ای و تلاش برای به دست آوردن سلاح‌های هسته‌ای متعهد است.