دشمنی ترامپ با معاهدات بین المللی از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

رویداد۲۴ ترامپ استاد خروج از توافقات و معاهدات است. او در همان زمانی که در کارزار‌های انتخاباتی اش سخنرانی می‌کرد، با شنا کردن برخلاف جهت آب نشان می‌داد که ترسی از برهم زدن قواعد ندارد. اما آن زمان کمتر کسی تصور می‌کرد که چنین مردی به کاخ سفید راه یابد و ساختار‌های سفت و سخت سیاست خارجی آمریکا دست او را برای اقدامات عجیب و نامعقول تا به این اندازه باز بگذارد. به نظر می‌رسد ریشه بیشتر ناسازگاری‌های ترامپ با قواعد بین المللی در شعار "اول آمریکا"ی او نهفته باشد. این همان شعاری است که او را در بین عوام محبوب کرد و به کاخ سفید رساند.

خروج از معاهده آسیا پیسیفیک

این پیمان را باراک اوباما امضا کرده و قرار بود که در سال ۲۰۱۷ اجرایی شود، اما دو سال قبل از اجرایی شدن آن، ترامپ تصمیم گرفت تا طبق قول و قرارهایش در روز‌های انتخابات از این معاهده خارج شود. یازده کشور، هفت سال بر سر این معاهده با یکدیگر چانه زده بودند و این معاهده بر زندگی هشتصد میلیون نفر در جهان اثرگزار بود. اما ترامپ مدعی شد که این پیمان بر"فرصت‌های کاری مردم آمریکا" تاثیر منفی دارد. همانطور که آبه شینزو در زمان خروج ترامپ گفت، این معاهده با خروج آمریکا از آن معنای خود را از دست داد. مشکل رئیس جمهور آمریکا با این توافق این بود که او، معاهده آسیا اسپیسیفیک را به سود طرف‌های خارجی و به زیان طرف آمریکایی می‌دانست. از آنجایی که او چندان به همکاری‌های بین المللی اعتقادی ندارد، گفت که ترجیح می‌دهد پیمان‌ها و معاهداتی دو طرفه با کشور‌ها ببندد و دیگر عضوی از یک معاهده که یازده عضو دارد نباشد.

خروج آمریکا از این پیمان، به عنوان شوکی به اروپایی‌ها در نظر گرفته شد. این البته اولین شوک در میان دیگر شوک‌هایی بود که بعد‌ها ترامپ با اقدامات عجیبش به آن‌ها وارد کرد. اما این اتفاق باعث شد تا سیاستمداران اروپایی در اقدام به بستن معاهدات با آمریکا جانب احتیاط را رعایت کنند.

پیمان آب و هوایی پاریس

پیمانی که کشور‌ها اندکی پیش از ریاست جمهوری ترامپ در پاریس با یکدیگر بسته بودند تا از آسیب‌های بیشتر محیط زیستی جلوگیری کنند، یکی از نخستین مواردی بود که مورد انتقاد شدید ترامپ قرار گرفت. او از همان ابتدا به جنگ تمام قرارداد‌ها و پیمان‌هایی رفت که اوباما در ان‌ها شرکت کرده بود. ترامپ توافق آب و هوایی که ۱۹۵ کشور به آن متعهد شده اند را فاجعه نامید و مدعی شد که این توافق به آینده اقتصادی آمریکا آسیب می‌زند. این رویکرد البته از سوی کسی که تمام عمرش را به تجارت پرداخته، رویکرد غیرمنتظره‌ای نبود. این تصمیم در حالی گرفته شد که آمریکا به عنوان دومین تولیدکننده گاز‌های گلخانه‌ای است و عملا خروج این کشور صنعتی از چنین پیمانی به مفهوم از معنا افتادن توافقی است که کشور‌ها در سال ۲۰۱۵ برای حفظ محیط زیست بستند.

بعد از اینکه ترامپ رسما اعلام کرد از توافق آب و هوایی خارج می‌شود، مکرون رئیس جمهور فرانسه در صف اول مخالفان با این تصمیم قرار گرفت. اما توجیحاتش نتوانست ذهن کاسبکارانه رئیس جمهور آمریکا را قانع کند. اما بعد او همراه با چین و دیگر کشور‌های اروپایی با موضوع کنار آمد و نسبت به اتفاقات رخ داده اظهار تاسف کرد. اما دست بر روی نقطه ضعف ترامپ هم گذاشت و در دیدار با مقامات چینی، در زمانی که خروج آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس، حتمی شده بود، گفت: این اقدام همکاری سازنده چین و فرانسه را بیش از پیش ضروری می‌کند.

خروج از برجام

خروج رئیس جمهور آمریکا از معاهده برجام، یکی از مشهورترین اقدامات او علیه نظم جهانی به حساب می‌آید. بسیاری این کار او را به دلیل دشمنی دیرینه و ریشه دارش با اوباما می‌دانند. رئیس جمهور آمریکا از همان روز‌های کارزار‌های انتخاباتی می‌گفت که قصد دارد توافق هسته‌ای با ایران را پاره کند و بالاخره یک روز اردیبهشتی سال ۱۳۹۷، دست به خروج از برجام زد. در همین زمان بقیه کشور‌های باقی مانده در توافق هسته ای، اعلام کردند که با تصمیم ترامپ موافق نیستند. آن‌ها از ماه‌ها قبل فعالیت خود را برای اینکه مانع از اجرایی شدن این تصمیم باشند، شروع کرده بودند. اما تلاش‌های مقامات جهانی مانع از لجاجت ترامپ نشد و سرانجام آمریکا از یکی از مهم‌ترین و منحصر به فردترین توافقات جهان خارج شد و جای آن را تحریم‌های ظالمانه آمریکا و فشار به طرف‌های باقی مانده در توافق داد.

خروج از برجام، باعث بی اعتمادی شدید تری نسبت به ایالات متحده شد و در عین حال کاستی‌های کشور‌های اروپایی در قبال آمریکا را آشکار کرد و توجه کارشناسان به این موضوع جلب شد که غرب در مقابل ایالات متحده، به طرز واضحی دچار ضعف در اختیاراتش است. در عین حال تصمیم ترامپ ضرورت اتحاد اروپائی‌ها با یکدیگر و دیگر کشور‌های جهان را بیشتر نمایان کرد و در اقدامی غیرمنتظره، ترامپ به دلیل خروج از برجام، به گوشه رینگ رفت و مورد بی توجهی قرار گرفت. هر چند او با ابزار‌های خود تلاش کرد تا مانع از اتحاد کشور‌های باقی مانده در برجام با تهران باشد، اما در عمل او متهم به بی قانونی و گرفتن تصمیمات اشتباه شد.

---

بیشتر بخوانید: چرا اروپا از پایان نظم تحت رهبری آمریکا سخن گفته است؟

---

خروج از معاهده تجارت تسلیحاتی

در اردیبهشت سال گذشت ترامپ از معاهده تجارت تسلیحاتی خارج شد. او در جمع انجمن سلاح آمریکا اعلام کرد که آمریکا امضای خود را از معاهده تجارت تسلیحاتی پس می‌گیرد. ترامپ از اساس با موضوع کنترل سلاح مخالف است و این اقدام او هم جدای از سلیقه اش نبود. مذاکرات مربوط به این پیمان تحت حمایت سازمان ملل بود و در سال ۲۰۱۳ به دست اوباما به امضا رسید و مانند دیگر توافقاتی که اوباما در ان‌ها دست داشت مورد غضب ترامپ قرار گرفت.

مقامات دموکرات در آمریکا به شدت به رئیس جمهور این کشور برای چنین تصمیمی تاختند. اما در آخر او از معاهده خارج شد. این معاهده توسط صد کشور مورد پذیرش قرار گرفته بود و به دنبال جلوگیری از انتقال غیر قانونی اسلحه بود که منجر به درگیری‌های مخرب می‌شود و تلاش داشت تا از فروش تسلیحات در شرایطی که شورای امنیت، ممنوعیت‌های تسلیحاتی وضع کرده است، جلوگیری کند. اما حالا با کناره گیری یکی از بزرگ‌ترین فروشندگان و تولیدکنندگان سلاح در جهان، این توافق هم با مشکلاتی رو به رو شد.

خروج از پیمان موشک‌های هسته‌ای میان برد

این پیمان، میان ایالات متحده و روسیه برای حذف موشک‌های میان برد و کوتاه برد است که سابقه‌ای سی و سه ساله داشته است. ترامپ در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که از این پیمان خارج می‌شود و جهان را شوکه کرد. با خروج ترامپ، پوتین هم پایان این پیمان را که میراث گورباچف و ریگان بود را اعلام کرد. از این پیمان به عنوان یکی از پیمان‌هایی که به امن‌تر شدن جهان می‌انجامید یاد می‌شود. با عبور آمریکا از این معاهده، روابط میان مسکو و واشنگتن رو به تیرگی رفت. برخی از ناظران معتقدند که خروج از این پیمان می‌تواند در آینده صلح را در جهان به خطر بی اندازد.

روسیه و آمریکا از سال ۲۰۰۸ به بعد یکدیگر را به شکستن این پیمان متهم می‌کردند. با وجود این بودن چنین معاهده‌ای بهتر از نبود آن تلقی می‌شد. هر چند که در یک دهه گذشته مانع از ازمایش‌های موشکی دو کشور نبود. ترامپ در سال ۲۰۱۸ دسترسی روس‌ها به نسل جدید موشک‌های میان برد و کوتاه برد را بهانه‌ای برای خروج از پیمان با مسکو قرار داد. گفته می‌شود جان بولتون یکی از کسانی بود که به این تصمیم ترامپ علاقه‌مند بود و او را برای این اقدام تشویق می‌کرد. از او و تیمش به عنوان جنگ طلبانی یاد می‌شود که به همراه ترامپ به دنبال بازگذاشتن دست امریکا برای بی قانونی هستند.

ترامپ در آستانه خروج از معاهده آسمان‌های باز

ترامپ مدت‌ها بود که ساز خروج از این معاهده را به بهانه اینکه روسیه تعهدات خود را در این زمینه نقض می‌کند، کوک کرده بود. او در روز اول ماه می‌رسما اعلام کرد که از این توافق خارج خواهد شد. ۳۵ کشوری که تاکنون این معاهده را امضا کرده‌اند، متعهد هستند که اجازه پرواز‌های شناسایی و تجسسی غیرمسلح را بر فراز خاک خود به دیگر کشور‌های عضو این معاهده بدهند. اما ترامپ می‌گوید پوتین توافق را بار‌ها نقض کرده است. به نظر می‌رسد که او در حقیقت تمایل زیادی به عبور از این قانون دارد که از سال ۲۰۰۲ در حال اجراست.

هدف این ۳۵ کشور شفافیت بخشیدن به عملیات‌های نظامی خود است. ایالات متحده هر چند در سال ۱۹۹۲ این توافق را امضا کرد، اما همواره در معرض اتهام است که فعالیت‌های نظامی شفافی ندارد. خروج ترامپ از این معاهده می‌تواند به این اتهامات رسمیت ببخشد و در عین حال یک گام دیگر به عقب، در جهت امن‌تر کردن جهان است.

برخلاف تصورات مرسوم، سیستم سیاست خارجه آمریکا با آمدن پمپئو به این وزارت خانه به سیستمی فشل تبدیل شده که اجرا کننده بی، چون و چرای دستورات ترامپ است. پیش از این تصور بر این بود که ساختار سیاست خارجی آمریکا بتواند علیه تصمیم گیری‌های نامعقول بایستد. اما حضور ترامپ در کاخ سفید نشان داد که این موضوع افسانه‌ای بیش نیست. امنیت و همکاری جهانی در دیدگاه رئیس جمهور آمریکا از اهمیت چندانی برخوردار نیست و این مساله دست او را برای عبور از قوانین و عرف باز می‌گذارد. پیش از این مرسوم نبوده که کشوری مدام از معاهدات سودمندی که برخی از آن‌ها سال‌ها مفید بوده اند خارج شود. همزمان سیستم سیاست خارجی آمریکا دیگر مانند گذشته کار نمی‌کند و عملا هدایت آن به دست ترامپ افتاده و استقلالی از خود نشان نمی‌دهد. به نظر می‌رسد روند خروج ترامپ از هر معاهده‌ای که از آن خوشش نمی‌آید، ادامه داشته باشد. او حتی از دست پیمان ناتو هم عصبانی است و سعی دارد هر طور شده تبصره‌ای پیدا کند تا دست کم بار مالی آن را به دوش کشور‌های عضو بیاندازد.