ایران و معضل دومینوی صلح با اسرائیل/ ریاض جرات عادی سازی روابط با تل‌آویو را دارد؟

رویداد۲۴سودان به عنوان سومین کشور عربی در چندماه اخیر توافق عادی سازی روابط با اسرائیل را اعلام کرد. سودان پس از امارات متحده عربی و بحرین با میانجیگری کاخ سفید در حالی دست دوستی به سمت تل آویو دراز کرد که جهان عرب از سیاست های جدید حکام خود در قبال قضیه فلسطین و رابطه با اسرائیل خشمگینند. در این بین زمزمه های ارتباط دوستی عربستان با اسرائیل به عنوان چهارمین کشور عربی نیز شنیده می شود.

 

یاکوو نگل، مشاور امنیت ملی سابق بنیامین نتانیاهو سال ۲۰۱۷ میلادی در یک گفتگو با روزنامه تلگراف انگلیس گفته بود «عربستان سعودی مشتاق ایجاد روابط دیپلماتیک با اسرائیل است. ریاض مشتاق برقراری روابط و همکاری با اسرائیل علیه ایران است و هیچ اهمیتی به توافقی که قرار است با فلسطین به منظور صلح منعقد شود ندارد. آن‌ها فقط می‌گویند توافقی باید بین اسرائیل و فلسطین منعقد شود و اینکه این توافق چه محتوایی دارد برای آن‌ها پشیزی اهمیت ندارد. آن‌ها به این توافق نیاز دارند که بتوانند قدم‌های بعدی را به واسطه آن بردارند.»

 

از اظهارات مشاور امنیت ملی سابق نخست وزیر اسرائیل تا امروز تحولات زیادی در منطقه رخ داده و کشور‌های عربی یکی پس از دیگری دست دوستی به سمت اسرائیل دراز کرده‌اند. اولین پرواز مسافربری هواپیمایی الاتحاد امارات بدون سر و صدای زیاد در هفته‌های گذشته در فرودگاه بن گوریون تل آویو فرود آمد و علاوه بر توریست‌های اماراتی، اقلام و کمک‌های پزشکی مربوط به کرونا را برای مقامات فلسطین حمل کرد که البته در همان بدو ورود از سوی آن‌ها رد شد.

 

روز پنجشنبه یک روزنامه اسرائیلی ادعای مشاور پیشین نتانیاهو را تایید کرد. هاآرتص از قول حییم سبان یکی از دوستان نزدیک بن سلیمان مدعی شد که او اخیرا دیداری با ولیعهد عربستان داشته و بن سلمان به او گفته از واکنش ایران و مردم عربستان به عادی سازی روابط با اسرائیل می‌ترسد و معتقد است در صورت عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، توسط ایران، قطر و مردم عربستان کشته خواهد شد.

 

با این وجود، دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده روز جمعه پیش بینی کرد که پیرو اعلان موافقت شورای انتقالی سودان با عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، روابط دیپلماتیک میان ریاض و تل آویو نیز به زودی برقرار می‌شود.

 

رئیس‌جمهور آمریکا خطاب به خبرنگاران در کاخ سفید گفت: «خب همانطور که می‌دانید، ما کشور‌های بسیاری را [برای برقراری روابط با اسرائیل]آماده کرده‌ایم، مطمئنم که به زودی شاهد خواهیم بود که عربستان سعودی همین کار را می‌کند».

 

همه این اتفاقات در دوران نخست وزیر دست راستی در اسرائیل رخ می‌دهد که اساسا به راه حل دو ملت برای حل بحران با فلسطین هم علاقه‌ای ندارد و هر کاری کرده تا بیشترین بخش از کرانه باختری را به اسرائیل ملحق کرده و بیت المقدس را در اشغال خود نگه دارد.

---

بیشتر بخوانید:اعلام رسمی عادی‌سازی روابط سودان و اسرائیل

نشریه پولیتیکو در یادداشتی نوشته برخلاف همه تحلیل‌های ناظران و دیپلمات‌ها که معتقد بودند اسرائیل در صورتی که با فلسطینی‌ها به توافق نرسد به یک موجود منفور تبدیل خواهد شد، این کشور به سمت عادی سازی کامل روابط با جهان عرب رفته بدون اینکه حتی با یکی از این کشور‌ها نیاز به طی کردن پروسه امضای توافق صلح داشته باشد.

این رسانه به یک سوال کلیدی پاسخ داده است که چه توضیحی برای این تغییرات وجود دارد؟

 

پولیتیکو برای پاسخ به این سوال سه فاکتور اصلی را برشمرده و مدعی شده ظهور انقلاب اسلامی و اسلام سنی جهادی شرایط منطقه را تغییر داده و این وضعیت یک اشتراک منافع کمی بین اسرائیل و جهان عرب ایجاد کرده است. تعمیق شکاف پر نشدنی میان اسرائیل و فلسطین نیز فضا را برای کشور‌های عربی آماده کرد تا به دنبال منافع ملی خودشان بروند، اما پشت این ماجرا کاخ سفیدی نشسته که بر پول اعراب برای خرید سلاح هایش و سرمایه گذاری‌های آمریکا در کشو‌های عربی با استفاده از ایران هراسی حساب باز کرده است.

این رسانه دلیل دیگر را تمایل نتانیاهو برای تقویت جایگاه سیاسی خود در مسائل بین المللی در کمپین داخلی اش خوانده وگفته امروز نتانیاهو با سفر‌هایی که به آمریکای لاتین، آسیا، جنوب آسیا و آفریقا داشته بیش از گذشته در جامغه بین‌المللی اسرائیل را به رسمیت شناسانده است. در خاورمیانه کاری کرده تا مردم به این نتیجه برسند که اسرائیل از این پس می‌تواند با کشور‌های کلیدی عرب نیز وارد تجارت شود بدون اینکه نیازی به حل بحران فلسطین باشد.

 

از سوی دیگر عربستان و امارات، ایران را مهمترین چالش امنیت ملی خود می‌دانند و به اسرائیل به عنوان یک شریک قوی برای مقابله با طرح‌های منطقه‌ای تهران نگاه می‌کنند. تهدید مشترک یکی از دلایل اصلی حرکت سریع جهان عرب به سمت به رسمیت شناختن اسرائیل است. ترامپ نیز بدون اینکه خود را معطل پروسه صلحی کند که سالهاست تعلیق شده، عربستان و اسرائیل را به عنوان اهداف استراتژیک خود ترسیم کرد و این تصادفی نبود که او اولین سفر خارجی خود را با هیاتی از بزرگترین کسب و کار‌های آمریکایی در ماه می‌سال ۲۰۱۷ به ریاض انجام داد.

سوال اینجاست که اگر پیش بینی ترامپ درست از آب در بیاید و عربستان به عنوان سرکرده بلوک کشور‌های عربی در منطقه نیز اسرائیل را به رسمیت بشناسد چه خواهد شد؟

 

بنیاد کارنگی در یادداشتی به این سوال پاسخ داده است. یاسمین فاروغ در گزارشی تاکید کرده عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان به صلح در منطقه نمی‌انجامد. این پیمان‌های صلح نشان دهنده ضعف بنیادینی است که به بی ثباتی و خشونت در منطقه از جمله در سرزمین‌های فلسطین و اسرائیل و عربسنان سعودی منجر می‌شود. در یک دهه گذشته اکثر کشور‌های عربی از جمله سعودی‌ها شاهد اعتراضات ضد دولتی بوده اند. بیشتر این اعتراضات هم به خشونت کشیده شده، اما هرگز به بنیان‌های نابرابری که هیزم آتش اعتراضات بوده توجهی نشده است (به جز در مورد تونس). حمایت اسرائیل و آمریکا در جهت سرکوب این بی ثباتی‌ها در منطقه است نه پایان دادن به آنها.

 

این نشریه تاکید کرده صلح با اسرائیل توسط کشور‌های عربی به ویژه عربستان به معنای ایجاد رابطه دوستانه با اسرائیل هم نخواهد بود. بسیاری از نویسندگان عربستانی، روحانیون و کاربران شبکه‌های اجتماعی حامی دولت مدعی اند که اسرائیل تهدیدی علیه کشور‌های خلیج فارس نیست. برعکس این فلسطینی‌ها هستند که از عربستان اخاذی میکنند و مانع از رسیدن عربستان به منافع ملی اش شده اند. آن‌ها استدلال میکنند که جوانان سعودی یا همان جوانان روشن فکر تحصیل کرده که تحت نفوذ غربند، حامی روابط با اسرائیلند.

 

اما معلوم نیست که این گفتمان هویتی در مورد سعودی‌های نسل جدید چقدر در جامعه عربستان جایگاه داشته باشد. لازم به ذکر است که آستانه تحمل پایین آل سعود برای هرگونه افکار سنجی مانع از ارزیابی درست این ماجرا شده است. نهاد‌هایی نظیر موسسه واشنگتن و خدمات تحثیقات زاگبی اخیرا نتایجی از نظر سنجی در میان سعودی‌ها را منتشر کرده اند که نشان می‌دهد ایده رابطه با اسرائیل در میان شهروندان سعودی از محبوبیت برخوردار نیست.

 

به این ترتیب عربستان باید آماده سرکوب اعتراضاتی باشد که مخالف عادی سازی روابط با اسرائیلند، اما همکاری‌های اطلاعاتی و سایبری اسرائیل میتواند به رژیم سعودی در سرکوب این اعتراضات نیز کمک کند. این همکاری‌ها توانایی ریاض برای رصد شهروندانش را تقویت خواهد کرد.

 

تصادفی هم نیست که روحانیون درباری در عربستان یک روایت جدید از عادی سازی روابط ایجاد کرده اند که مستقیما به ایدئولوژی دینی شان وابسته است. آن‌ها به شهروندان القا میکنند که وظیفه دینی آن‌ها این است که سیاست را به حکام بسپارند و خودشان از حاکمان اطاعت تام داشته باشند.

شاخص افکار سنجی جهان عرب که یک نهاد نظر سنجی معتبر در کشور‌های عربی منطقه است، در ماه‌های نوامبر ۲۰۱۹ میلادی تا سپتامبر ۲۰۲۰ از میان ۲۸ هزار جامعه آماری به صورت چهره به چهره در ۱۳ کشور عربی یک نظر سنجی انجام داده که نشان دهنده خشم آن‌ها از عادی سازی روابط است و به زعم آن‌ها اسرائیل تهدید اصلی برای کشور‌های آنهاست.

 

۸۸ درصد از ۳۸ هزار شرکت کننده در این نظر سنجی با به رسمیت شناختن اسرائیل مخالفت کرده اند. تنها ۶ درصد از شناسایی اسرائیل به صورت رسمی حمایت کرده اند و ۶ درصد از پاسخ دادن طفره رفته اند. این نظر سنجی که توسط مرکز مطالعه و تحقیق سیاسی در دوحه انجام شده نشان می‌دهد مخالفت مردم با عادی سازی روابط با اسرائیل به خاطر ماهیت اشغالگر، نژاد پرست، توسعه طلب اسرائیل است.