تست سرد راکتور اراک اوایل سال ۱۴۰۰ انجام می‌شود / بدون آمریکا و حتی چینی‌ها هم می‌توانیم پروژه راکتور اراک را ادامه دهیم

رویداد۲۴ سال ۱۳۹۹ در حالی پایان یافت که فعالیت‌های غنی سازی ایران و نسل‌های مختلف سانتریفیوژ‌ها برای اولین بار بعد از چهار سال سکوت خبری یک بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاد. ایران ذخایر و سطح غنی سازی خود را افزایش داد و ساخت و راه اندازی سانتریفیوژ‌های جدید به طور جدی در دستورکار قرار گرفت. البته مباحث مربوط به غنی سازی دوباره جان می‌گرفت، موضوعات دیگر در چرخه صنعت هسته‌ای و همکاری‌های هسته‌ای ناشی از تحولات سیاسی مرتبط با برجام، تحریم‌ها و فشار اقتصادی ناشی از آن آرام آرام از دایره توجه افول کردند.

 بر خلاف انتظار منتقدان و مخالفان برجام ایران توانست در کمترین زمان ممکن به سطح مدنظر مسوولان ارشد در تولید اورانیوم غنی شده در سطوح تا ۴.۵ و ۲۰ درصد دست یابد. هم چنین سرعت کشور در نصب سانتریفیوژ‌های نسل دوم و نیز تست و راه اندازی سانتریفیوژ‌های جدیدتر بسیار چشمگیر بود.

در عین حال در پنج سال گذشته علاوه بر بخش‌های غنی سازی و تحقیق و توسعه، صنعت هسته‌ای در بخش‌های نیروگاهی، اکتشاف و استخراج، رادیودارو‌ها و ... پیشرفت‌های خوبی داشت که با سرعت گرفت فعالیت‌ها در بخش غنی سازی این نگرانی به وجود می‌آید که بخش‌های دیگر این صنعت مغفول بمانند.

در همین رابطه با سخنگوی سازمان انرژی اتمی به بررسی آخرین تحولات در صنعت هسته‌ای به ویژه پروژه‌های مهم از جمله نیروگاه‌های جدید هسته‌ای، بازطراحی راکتور اراک، همکاری‌ها با آژانس و ... پرداختیم.

*با سرعت گرفتن بازگشت ایران به فعالیت‌های غنی‌سازی و تولید و توسعه سانتریفیوژها، این نگرانی به وجود می‌آید که بخش‌های دیگر صنعت هسته‌ای مغفول بماند چه به لحاظ مالی و چه برنامه‌ریزی و در اولویت قرار گرفتن آنها. تمهیدات سازمان و برنامه بلند مدت آن در بخش نیروگاهی، رادیودارو، استخراج و اکتشاف، ایمنی هسته‌ای و همکاری‌های بین‌المللی برای یک سال آینده چیست؟

غنی سازی جزء مهمترین فعالیت‌های سازمان انرزی اتمی است، اما در بخش‌های دیگر هم سازمان در حال کار است، شاید به دلیل مسایل سیاسی غنی‌سازی برجسته شده است، اما در بخش‌های دیگر کار‌ها به خوبی ادامه دارد.

در بخش اکتشاف منابع اورانیوم از دو سال پیش با تکنولوژی بالا کار‌ها دنبال می‌شود. ما موفق شدیم سرعت و کیفیت کار را برای شناسایی منابع بالا ببریم و این تکنولوژی را هم چنین برای صنایع دیگر مورد استفاده قرار دهیم. در بخش استخراج هم سرمایه‌گذاری خوبی شده است. در این بخش از ۴ تن به طور متوسط در سال‌های گذشته به حدود ۳۷ تن در سال جاری رسیدیم که پیشرفت خوبی است. البته هدف‌های بالاتری داریم و باید به سالی ۱۰۰ تن برسیم. در عین حال این میزان تولید در داخل پاسخگوی نیاز‌های در حال رشد ما نیست و باید منابع اورانیوم را از خارج هم تامین کنیم.

در حوزه ساخت نیروگاه‌های جدید با کمبود منابع اعتباری رو به رو هستیم

در حوزه نیروگاهی، نیروگاه دوم بتن‌ریزی‌اش انجام شده و ساخت زیرساخت‌ها در حال انجام است و سال آینده نیروگاه سوم را باید بتن‌ریزی کنیم، البته با کمبود منابع اعتباری رو به رو هستیم، ولی امیدواریم تاخیری در این رابطه نباشد.

*به نظر می‌آید مشکلات ناشی از تحریم‌ها و تشدید فشار‌های مالی بر پروژه‌های سازمان از جمله نیروگاه بوشهر تاثیر گذاشته است؟

ما نمی‌توانیم کتمان کنیم کشور تحت تاثیر تحریم‌هاست. منابعی که پیش بینی شده بود دولت به سازمان انرژی اتمی تخصیص دهد آن طور که باید تخصیص داده نشده است. در رابطه با واحد‌های نیروگاهی، شرکت روس اتم با وجود اینکه ۴۰۰ میلیون یورو طلبکار است کار را ادامه می‌دهد و امیدواریم بخشی از این مطالبات را به زودی بدهیم.

اما در همین شرایط سخت اقتصادی توانستیم ارزش افزوده خوبی هم داشته باشیم، از جمله در آب سنگین، اکتشاف و رادیودارو‌ها سازمان درآمد زا بوده است.

صادر کننده رادیودارو در این شرایط هم هستیم

در حوزه رادیودارو با وجود تحریم‌ها بدون اینکه مشکلی پیش آید توانستیم نیاز‌های کشور را تامین کنیم و علاوه بر آن صادر کننده رادیودارو در این شرایط هم هستیم. در تولید اکسیژن ۱۸ در شرایط خوبی هستیم و شرکت مصباح انرژی به لحاظ تجاری و علمی محصولات را با بهترین کیفیت در سطح دنیا تولید می‌کند. این شرکت توانسته صادرات خوبی داشته باشد و الان حجم مبادلات اش به ۷میلیون دلار رسیده است که رشد قابل توجه‌ای است. در تولید دوتره پیشرفت خوبی داریم و اکنون در کار‌های تحقیقاتی و دانشگاهی هم از این محصولات استفاده می‌شود.

بدون آمریکا و حتی چینی‌ها هم می‌توانیم پروژه بازطراحی راکتور اراک را ادامه دهیم

*پروژه بازطراحی راکتور اراک به کجا رسید، آیا در سال جدید شاهد پایان تجهیز و تست‌های اولیه آن خواهیم بود، اگر آمریکا به برجام برنگردد، تکلیف این مساله چه می‌شود، آیا باید این پروژه را کان لم یکن قلمداد کنیم، اعلام شده از مدتی پیش که اقدامات برای بازگرداندن ساختار راکتور قبلی شروع شده است به جز ساخت و راه اندازی راکتور چه نیاز‌های دیگر برای عملیاتی کردن راکتور در ساختار قبلی نیاز است؟

وقتی آمریکا از برجام خارج شد، کار‌ها در بازطراحی راکتور اراک کند شد، اما چینی‌ها ادامه دادند و ما در کنار چینی‌ها سعی کردیم خودمان هم کار را جلو ببریم چرا که اساسا کارفرمای این پروژه ایران است و در نتیجه کار را در ابعاد مختلف جلو بردیم.

اوایل سال ۱۴۰۰ تست سرد راکتور (بازطراحی شده) را خواهیم داشت که مقدمه‌ای است برای راه‌اندازی کامل راکتور آن در یک سال بعد از آن. این به آن معناست که کار‌های مختلفی که نیاز است در حوزه سوخت، مخزن و ... انجام شود را پیش برده‌ایم.

در زمان ساخت راکتور قبلی، کار‌ها در تامین شش قلم از تجهیزات اصلی متوقف شده بود، از جمله اتاق کنترل، پمپ‌های خلا و خنک کننده، ماشین سوخت گذار، تجهیزات کنترلی (I/C) و غیره. اما این بار سعی کردیم اول تجیهزات اصلی را تامین کنیم و سپس سراغ کار‌های دیگر برویم.

*اگر آمریکا به برجام برگردد ورودش به این پروژه چطور خواهد بود؟

اگر آمریکا برگردد و بخواهد همکاری کند، می‌تواند، اما ما بدون آن‌ها و حتی چینی‌ها هم می‌توانیم این پروژه را ادامه دهیم.

بیشتر بخوانید: دلایل تاکید آمریکایی‌ها بر فعال بودن خط گفتگو با ایران

برای ساخت راکتور قدیمی اراک باید در محل دیگری و از صفر کار را شروع کنیم

*ساخت راکتور قبلی چگونه خواهد بود؟

مجلس از سازمان خواست تا بررسی شود که اگر بخواهیم به راکتور قبلی برگردیم روند به چه شکل خواهد بود و ما کمتر از یک ماه برنامه این کار را به مجلس دادیم که کار ساخت و راه‌اندازی یک راکتور جدید با ظرفیت‌های قدیمی چقدر زمان می‌برد و چقدر منابع نیاز دارد. اگر تصمیم گرفته شود که راکتور قبلی با مشخصات قبلی دوباره ساخته شود، با توجه به تجربیاتی که داریم، می‌گوییم که می‌توانیم راکتور قبلی را بسازیم، اینکه از چه تجهیزاتی استفاده می‌کنیم بحث‌های فنی است، اما به راحتی می‌توانیم لوله‌های کالندریا که در آن‌ها سیمان ریخته شد را عوض کنیم تا از مخزن قدیمی استفاده کنیم و از سویی، چون نقشه کار را داریم می‌توانیم مخزن جدید درست کنیم.

کمالوندی تاکید کرد:، اما با توجه به این که نظر متخصصان ما این بوده که راکتور بازطراحی شده برای کار‌های تحقیقاتی کارآیی بیشتری دارد و آن را باید تکمیل کنیم، این به این مفهوم است که اگر بخواهیم راکتور دیگری درست کنیم، باید در محل دیگری ساخته شود، یعنی باید کار را از صفر شروع کنیم.

روند همکاری آژانس با ایران رضایت بخش نیست

*در ماه‌های گذشته که ایران برنامه غنی‌سازی خود را سرعت داده تعاملاتی میان سازمان و آژانس شکل گرفته، آیا از روند همکاری ایران و آژانس رضایت دارید، انتظارات ایران در این‌باره چیست؟

تعاملات ما با آژانس تعریف شده است، مادامی که در چارچوب پادمان جامع همکاری می‌کنیم، تعهدات مشخص است و وقتی پروتکل الحاقی را اجرا می‌کنیم تعهدات به شکل دیگری است و در قالب برجام هم بعضی تعهدات وجود دارد. اما اینکه راضی هستیم یا نه؟ به طور کلی خیر، راضی نیستیم. آژانس اگر چه باید یک نهاد فنی باشد، اما تحت تاثیر فشار سیاسی کشور‌ها است. وقتی موضوعی در شورای حکام مطرح می‌شود این جهت‌گیری سیاسی است که تعیین کننده مسیر و روند آن موضوع است.

البته مدیرکل و همکارانش در گزارش‌هایی که ارایه می‌دهند نقش دارند و باید تلاش کنند که گزارش‌ها بی‌طرفانه باشد، اما گزارش‌هایی که تا الان منتشر شده بی‌طرفانه نبوده است. ما بار‌ها اعتراض کردیم. برخی مواقع اطلاعات جزیی از فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان منتشر می‌شود که نیاز نیست. سیستم ناقصی در آژانس است که ایران همواره به آن اعتراض کرده است. حفظ اطلاعات از وظایف پادمانی آژانس است، اما چون این اطلاعات را در سایت داخلی خودش می‌گذارد از طریق اعضا به بیرون درز می‌کند. علاوه بر ایران، کشور‌هایی هم هستند که با ما هم نظرند که باید در این رفتار و اشکالات کار آژانس تجدید نظر شود تا آژانس بتواند حرفه‌ای‌تر و مستقل‌تر رفتار کند.

سازمان خودسرانه کاری را انجام نداده است

*بار اصلی برجام در بخش تعهدات ایران بر دوش سازمان انرژی اتمی بوده است و هرگونه واکنش به اقدامات تنبیهی و تحریمی با اقدامات هسته‌ای پاسخ داده شده است، با این حال در پنج سال گذشته بی‌مهری‌های و حملات زیادی در سطوح مختلف متوجه مقامات سازمان بوده و در آخرین مورد بحث تفاهم ایران و آژانس بود، به نظر شما رویکرد برخی در عدم اعتماد به سیستم تصمیم‌گیری و مقامات مربوطه در بحث هسته‌ای و برجام ناشی از چیست؟

ما این‌ها را بی‌مهری نمی‌بینیم، بلکه نگاه‌های از روی دلسوزی است. بعضی وقت‌ها ممکن است از جزییات کار و روش تصمیم‌گیری مطلع نباشند یا فکر کنند که سازمان فعال مایشاء است، در حالی که ما در چارچوبی کار می‌کنیم که نه فقط با دولت بلکه با بخش‌های مربوطه دیگر از جمله شورای عالی امنیت ملی باید مشورت کنیم و تصمیم گیری شود. ممکن است برخی‌ها با تصمیمات و اقدماتی موافق نباشند، این هم اشکال ندارد، مصداق دموکراسی است و ما تحمل‌مان در این مسایل زیاد است.

معتقدیم اگر قرار باشد روزی به روند تصمیمات و اقدامات رسیدگی کنند، می‌بینند که سازمان خودسرانه کاری را انجام نداده است. جامعه ما پویا است و بحث‌های سیاسی و جناحی هم هست و باید این‌ها را بشنویم و تا جایی که می‌توانیم توضیح دهیم و آن‌ها را قانع کنیم و نهایتا با یک انرژی بالا کار را جلو ببریم.

تلقی فعلی آمریکا این است که می‌تواند باز هم به ایران فشار آورد

*دلیل تاخیر و تعلل آمریکا در بازگشت به برجام چیست؟

این مساله به خوی استکباری نظام آمریکا برمی گردد. دیدگاه دو جناحی که در آمریکا حاکم هستند این است که می‌خواهند دنیا را در اختیار کامل داشته باشند و فقط در تاکتیک‌ها متفاوت هستند. تلقی هیات حاکمه فعلی آمریکا این است که می‌تواند باز هم به ایران فشار آورد، اما اگر عاقل باشند باید محاسبه کنند و ببینند که آن همه فشار از سوی ترامپ چه شد؟ شاید فکر می‌کنند که ایران در موضع ضعف است و همین باعث شده که موضوع را کش دهند، اما برای ما مسلم است که مواضع‌مان به حق است و آینده برای ما تضمین شده است. اگر آمریکایی‌ها در بازگشت به برجام تاخیر کنند، خودشان بیشتر بازنده هستند. جمهوری اسلامی واقعیت‌هایی دارد که آن واقعیت‌ها خودشان را به قدرت‌های بزرگ تحمیل می‌کنند.