عوارض روانی اجتماعی تصادفات و حوادث ترافیکی

رویداد۲۴|  به دنبال بروز استرس شدید روانی ناشی از فاجعه تصادف، واکنش‌ها وعلائمی درافراد به وجود می‌آید که می‌تواند تأثیر معکوسی روی عملکرد آنها داشته باشد. در اینجا به بخشی از آسیب‌های روانشناختی ناشی از حوادث ترافیکی و تصادفات پرداخته می‌شود.

تصادفات، به ویژه آنهایی که با آسیب‌های جدی یا تلفات انسانی همراه‌اند، می‌توانند اثرات روانشناختی بلندمدتی بر بازماندگان، خانواده‌های قربانیان و حتی شاهدان حوادث داشته باشند. این عوارض گاه سال‌ها پس از حادثه باقی می‌مانند و کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخی از مهمترین عوارض بلندمدت روانشناختی عبارتند از:

۱-اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) این اختلال به دلیل استرس ضربه زای ناشی از تصادف و فقدان‌های ناشی از آن در بسیاری از افرادی که از تاب آوری کمتری برخوردار هستند، به وجود می‌آید. ابتلای به این اختلال عوارض روانشناختی دیگری نیز به دنبال دارد که خود به صورت سلسله وار منجر به بروز واکنش‌های روانشناختی مثل اختلال در تمرکز و توجه، گوش بزنگی، تحریک پذیری، اشکال در خواب و پرخاشگری می‌شود که این علائم در صورت تداوم، مشکلات روانی اجتماعی دیگری همچون افت تحصیلی، کاهش عملکرد شغلی، اعتیاد به مواد و الکل و حتی منجر به بروز مشکلات بین فردی و خانوادگی مثل خشونت خانگی و طلاق می‌شود.

۲-اختلال افسردگی واضطراببه دلیل مرگ و میر ناشی از این حوادث و فقدان‌های ناشی از آن، بازماندگان دچار سوگ و در بسیاری از موارد سوگ پیچیده واختلالات اضطرابی می‌شوند که این اختلالات خود آسیب‌های روانی اجتماعی را در جامعه افزایش می‌دهد. در نجات یافتگان هم میزان شیوع این اختلالات افزایش می‌یابد.

۳-اختلال خواببه دلیل ضربه روانشناختی و مواجهه با یک استرس تروماتیک ناشی از تصادف، مشکلات خواب هم در تصادف کنندگان، مشاهده کنندگان صحنه تصادف، امداد کنندگان بالاخص هنگامی که صحنه دلخراش باشد، به وجود می‌آید.

۴-اختلال در روابط بین فردیاجتناب از تعاملات به دلیل شرمساری از ناتوانی‌های جسمی یا ترس از قضاوت دیگران منجر به انزاوی اجتماعی تصادف کنندگان می‌شود. افزایش تنش در روابط به دلیل تغییر نقش‌ها (مثلاً تبدیل شدن به مراقب فرد آسیب دیده)، پرداخت هزینه و جرایم ناشی از تصادف، از دست رفتن افراد افراد کلیدی خانواده مثل پدر یا مادر منجر به تغییر در سطح طبف اقتصادی اجتماعی خانواده وسایر مشکلات درون خانواده می‌شود.

۵-وابستگی و سوءمصرف مواد والکلبرخی افراد برای فرار از خاطرات دردناک یا کاهش اضطراب، به مصرف مواد مخدر یا الکل روی می‌آورند و به دلیل بالا بودن حجم تصادفات و متاثرین ناشی از آن میزان شیوع اعتیاد در جامعه افزایش می‌یابد.

۶- علائم جسمانی مبهم بدون وجود بیماری جسمانیشکایت متعدد جسمی در افراد بازمانده از یک حادثه غیرمترقبه مثل تصادف امری طبیعی است. اما گاهی این افراد بر علایم جسمی خود بیش از حد پافشاری می‌کنند، به پزشکان متعدد مراجعه می‌کنند و آزمایشات و بررسی‌های زیادی که بر روی آنان انجام شده، علتی جسمانی برای مشکل آنان نشان نمی‌دهد. حتی اگر علت جسمی برای مشکل آنان وجود داشته باشد و درمان هم شوند، ولی شکایت آنان به قوت خود باقی می‌ماند.

۷-تغییر خودپندارهدر افرادی که به دلیل تصادف دچار ناتوانی دائمی می‌شوند، پذیرش هویت جدید به عنوان یک فرد معلول ممکن است دشوار باشد و این موضوع منجر به تغییر در خود پنداره فرد می‌شود که خود مقدمه بروز مشکلات روانشناختی بعدی است.

۸-کاهش اعتمادبه نفسدر بسیاری از موارد به دلیل نقص عضو و تغییر در چهره و ظاهر فرد منجر به کاهش اعتماد به نفس فرد می‌شود و این کاهش اعتماد به نفس هم در روابط بین فرد وهم درون فردی اثر منفی می‌گذارد و منجر به بروز اختلالاتی مثل افسردگی، اضطراب و حتی در مواردی افکار خودکشی می‌شود.

۹-عوارض روانشناختی در کودکاندر کودکان علاوه بر اینکه مثل بزرگسالان و حتی در مواردی به دلیل آسیب پذیری، شیوع و شدت بیشتری مشکلات فوق به وجود می‌آید، مشکلاتی نظیر گوشه گیری، پرخاشگری، افت تحصیلی یا امتناع از رفتن به مدرسه، لجبازی، ترس از جدایی و چسبیدن بیش ازحد به والدین، ترس از بیگانه‌ها و بی اعتمادی به دیگران، ترس از تاریکی و ترس از اشیای خیالی، مشکل در به خواب رفتن و خودداری از تنها خوابیدن، دیدن رویا‌های ترسناک، برگشت به رفتار‌های مراحل اولیه رشد مثل شب ادراری، انگشت مکیدن و لکنت زبان، فعالیت بیش از حد و پرخاشگری، اختلال در صحبت کردن، سکوت یا لکنت زبان می‌تواند به وجود آید.

۱۰-عوارض روانشناختی در سالمندانبا توجه به اینکه سالمندان نیز از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند، در صورت از دست دادن عزیزان و کسانی که حامی آنان بوده‌اند، معمولا دچار افسردگی شده و گوشه گیر و منزوی می‌شوند. فراموشکاری یا حواسپرتی در آنها ممکن است علامتی از افسردگی باشد که گاهی به حساب پیری آنها گذاشته شده و مورد غفلت قرار می‌گیرد. ممکن است دچار احساس پوچی و بی کسی شوند و در بعضی مواقع دست به خودکشی زنند.

خلاصه و نتیجه گیری

حوادث ترافیکی و تصادفات به دلیل ایجاد فقدان، تجربه و احساس نزدیک شدن به مرگ در افراد تصادف کننده و شاهدان و امدادگران، صحنه‌های دلخراش تصادفات، مرگ ومیر ناشی از آن منجر به بروز مشکلات روانشناختی واختلالات روانپزشکی حاد و مزمن می‌شود. یک ارتباط مستقیمی میان میزان بروز تصادفات با سایر آسیب‌های روانی اجتماعی مثل اعتیاد، طلاق، خشونت خانگی و خیابانی، تغییر ناخواسته در سبک و شیوه زندگی وجود دارد. نهایتا به دلیل عوارض ناشی از اختلالاتی مانند افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه و اضطراب که منجر به نامیدی و کرختی عاطفی می‌شود، بی اعتمادی، کاهش مشارکت اجتماعی، کاهش رفتار‌هایی مانند احترام و دوست داشتن دیگران شکل گرفته که به کاهش سرمایه اجتماعی منجر می‌شود.