یک نمایش شادیبخش و سرگرمکننده / نگاهی به نمایش "آقا دلبر" به نویسندگی و کارگردانی علی موسویان
رویداد۲۴ موضوعهای تکراری که حتی از مرز کلیشهای هم گذشتهاند و به گونه بسیار زشتی تبدیل به موضوع هر فصل و گاهی هم اساساً موضوع ماهانه سالنهای تئاتر شدهاند، جز آنکه تئاتر و نمایش را در چارچوب همان محدوده قدیمی و کهنه شده خودشان تعریف و توجیه کنند، کاری از پیش نمیبرند. یکی از این نوع نمایشها، نمایشهای تخت حوضی و لالهزاری با موضوع بسیار کلیشهای و تکراری شاهان قاجار است. نمایش "آقا دلبر" که هم اکنون در تماشاخانه سنگلج در حال اجراست به موضوع محوری "زنبارگی ناصرالدین شاه و پای بند نبودن به اخلاق جنسی و شرعی" پرداخته است.
نمایش "آقا دلبر" صرف نظر از موضوعش از لحاظ اجرایی نشانگر یک کوشش جمعی قابل ملاحظه است: تعداد بازیگران زیاد هستند و همه آنها هم با توجه به تنوعی که در نقشهایشان است (زنپوش شدن بازیگرهای مرد و مردپوش شدن بازیگران زن) همگی بازیهای خوبی ارائه میدهند و نقشهای مربوطه را خوب و پذیرفتنی ارائه میدهند؛ اساساً نقشها با خصوصیات ظاهری آنان نیز متناسب است: بازیگری که نقش ناصرالدین شاه را بازی میکند، برازندگی شاه را خوب مینمایاند، بازیگر مردی که زنپوش میشود و دل از شاه میبرد، بازیگر مردی هم که زنپوش است و هم رهبری گروه نمایشی را به عهده دارد، بازیگر زنی که مردپوش میشود و برای مدت کوتاهی نقش مبارک را هم ایفا مینماید، بازیگر زنی که "انیس" شاه است و بازیگر کوچک جثهای که قابلیتهای نمایشی خوبی دارد؛ البته همه نقشهای اصلی و تعیینکننده نمایش هم به عهده همین بازیگران است.
نمایش در اصل "نمایش در نمایش" است، زیرا موضوع با یک گروه نمایشی شروع میشود و آنها باید با اجرای یک نمایش کمدی، "انیس" شاه را که غمگین و عبوس است، بخندانند. طراحی صحنه به تناسب تنوع زیاد صحنهها اغلب تغییر میکند و گاهی هم همسان است. موسیقی به طور زنده و همانند نمایشهای تخت حوضی کارکرد دارد. باید یادآور شد که نمایش ترکیبی از نمایش تخت حوضی و لالهزاری است و همانطور که اشاره شد، به صورت "نمایش در نمایش" اجرا میشود. در آن از ترانههای نسبتاً فولکلوریک و کوچه بازاری استفاده شده که همگی ریتم شاد و مفرحی دارند؛ ضمناً گاهی حرکات موزون نیز چاشنی اجرا شده است. تاکید اصلی و بنیادین نمایش بر طنز و شوخیهای کلامی است و این گرچه به نوبه خود تا حدی ویژگی به حساب میآید، اما به طور همزمان ضعف هم است؛ خصوصاً آنکه شوخیها، متلکها و کلاً دیالوگها گاهی با لحن تلویحی و گاهی هم به طور مستقیم به مسائل جنسی و حواشی آن مربوط میشوند.
هیچ نکته یا طنز اجتماعی و سیاسی معینی که معمولاً نمایشهای لالهزاری و مخصوصاً "تخت حوضی" را در چند دهه اخیر برجسته، زیبا، گیرا و تاًثیرگذار کرده در این اجرا وجود ندارد؛ به همین دلیل شاکله و محتوای کلی اجرا بسیار "کهنه و قدیمی" از کار درآمده است.
نمایش با اجرا ی نمایش درون متنی "ازدواج" شروع میشود، اما پایان آن برخلاف نمایشهای دیگر این ژانر، تلخ است؛ با همه اینها، نمایش "آقا دلبر" به کارگردانی علی موسویان با شوخیها و گاهی با برخی حرکات بازیگران، تماشاگران را میخنداند و سرگرم هم میکند. نمایش کلاً وجه تفریحی دارد و از آن فراتر نمیرود.
کارگردانی نمایش در کل خوب است، زیرا از همه فضای صحنه استفاده شده و میزانسنها هم کاربرد نمایشی پیدا کردهاند. به کارگیری سازه متحرکی که محل جلوس شاه و "انیس" او شبیه حجله است و شیوه استفاده نمایشی از آن نیز ترفند ابتکاری و نمایشی مناسبی است. طراحیهای لباس با توجه به موضوع نمایش و نقش عوض کردنهای پی در پی بازیگران، خوب و خلاقانه است. نور کارکرد معمول خود را داراست.
نمایش "آقا دلبر" به نویسندگی و کارگردانی علی موسویان از لحاظ موضوعی و ساختاری اجرایی ترکیبی محسوب میشود. این اجرا به رغم نارساییهایش در رابطه با اقتضای نوع نمایش که الزاماً باید "به روز" باشد، دارای ویژگی خاصی نیست، اما در کل نمایشی مفرح، شادیبخش و سرگرم کننده است.