نسل‌کشی پرندگان مهاجر در شمال/ فروش گوشت لاکچری شکار در تهران

رویداد۲۴ نسل‌کشی پرندگان مهاجر در فریدونکنار، بازار پررونقی حتی برای رستوران‌های تهران ایجاد کرده است و حاصل تمام اعتراضات فعالان محیط زیست و حقوق حیوانات، منجر به کمی کوچک‌تر شدن بازار فریدونکنار و کاهش بخشی از تور‌هایی هوایی شد که این مهاجران را راهی آشپزخانه و قابلمه برخی‌ها می‌کرد.

پرندگان مهاجر، ذخایر ژنتیکی هستند که در فصل زمستان به دلیل آنکه بسیاری از تالاب‌های طبیعی کشور خشک شده‌اند، به آب‌بندان‌های کشاورزی و شالیزار‌های آب گرفته شمال کشور پناه می‌آورند تا در فصل مناسب به مبدا اولیه خود باز گردند، اما بخش زیادی از این پرندگان در تور‌های هوایی که توسط دامگاه‌داران یا همان صاحبان شالیزار‌ها به صورت مجاز و غیر مجاز در فریدونکنار گسترده شده است، گرفتار می‌شوند و پس از ذبح، در بازاری که دیگر در سراسر ایران شهرت یافته، به فروش می‌رسد.

فروشندگان این بازار نه تنها به مردم منطقه، پرنده وحشی شکار شده می‌فروشند بلکه حاضر به صادر کردن این پرندگان به بازار‌های دیگر شهر‌ها از جمله تهران هستند؛ کافی است هزینه حمل یک نفر به تهران را بپردازید تا شکارچیان لاشه غاز و اردک‌های مهاجر را در یخدان‌های کوچک و بزرگ برایتان ارسال کنند، به این ترتیب در سایه غفلت نهاد‌های مسؤول تا کیلومتر‌ها دورتر از محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر رستوران‌های لاکچری می‌توانند قیمت‌ها را در منوی‌شان به بهانه استفاده از گوشت پرندگان وحشی چند برابر کنند.

یک تلفن به رستوران‌های غذا‌های محلی تهران کافی است که بتوانید غذایی با گوشت پرندگان مهاجر سفارش دهید؛ رستوران‌هایی که غذا‌های محلی می‌پزند، فسنجان با گوشت غاز وحشی را به قیمت هر پرس ۷۰ هزار تومان به فروش می‌رسانند؛ اگرچه سفارش‌های مربوط به پرندگان وحشی خیلی متنوع نیست و بستگی به این دارد که گوشت مرغابی یا غاز در دسترس صاحب رستوران باشد، اما بسیاری از رستوران‌هایی که غذای محلی سرو می‌کنند، به شرط دریافت پیش‌پرداخت و قطعی شدن سفارش، حاضرند که غذای با گوشت پرنده مهاجر بپزند.

رستوران‌داران می‌گویند که گوشت پرندگان وحشی با ذائقه همه افراد جور در نمی‌آید البته بر خلاف نظر این رستوران‌داران، ساکنان شمال، گوشت پرندگان وحشی را بسیار خوشمزه‌تر از اردک‌های اهلی توصیف می‌کنند و وقتی می‌خواهند برای میهمان خود سنگ تمام بگذارند، به شکارچیان مراجعه می‌کنند و از آن‌ها پرنده شکار شده می‌خرند.

بازار شکارچیان فریدونکناری فقط به این شهر خلاصه نمی‌شود؛ کافی است قراردادی ضمنی با آن‌ها در بازار ببندید تا هر روز برایتان گوشت تازه در یخدان‌هایی که مملو از یخ است، به تهران ارسال کنند؛ هزینه حمل این یخدان‌ها به تهران، فقط ۵۰ هزار تومان است یعنی به اندازه قیمت نقل و انتقال یک فرد؛ راننده‌هایی که با شکارچیان آشنا هستند، زحمت حمل و نقل این محموله را می‌کشند و در هر نقطه‌ای از پایتخت، پرنده‌های شکار شده را به رستوران‌ها تحویل می‌دهند؛ بنابراین باید گفت: تغییر و تحولات ایجاد شده در بازار فریدونکنار هم نتوانسته است در تجارت پرسود این بازار تغییری ایجاد کند.

بازار پرنده‌فروشان فریدونکنار کمی پایین‌تر از جای قبلی!

بازار پرنده‌فروشان فریدونکنار از محلی که در سال گذشته واقع شده بود، چند متری پایین‌تر آمده است؛ هنوز هم با همان سبک و سیاق پیشین بدون نظارت سازمان دامپزشکی، پرنده‌های سلاخی شده به فروش می‌رسند؛ پرندگانی که به شوق پرواز صبح خیلی زود پر می‌کشند تا در آسمان اوج بگیرند، در دام‌های هوایی گرفتار می‌شوند و صیادان آن‌ها را سر می‌برند.

عملیات پرکَنی در بازار کوچکتر شده فریدونکنار همچون گذشته انجام می‌شود؛ پرندگان شکار شده در حالی که امعاء و احشاءشان تخلیه نشده و هنوز پر است از حشرات و لارو‌هایی که اگر شکار نمی‌شدند، تابستان آینده به شالی کشاورزان خسارت وارد می‌کردند، در بازار به قیمتی ناچیز و بر اساس جثه به فروش می‌رسند.

غاز‌هایی که جثه‌های بزرگتری دارند گران‌تر از مرغابی‌ها به فروش می‌رسند؛ مرغابی‌های ریزتر به صورت جفتی و کمی ارزان‌تر از مرغابی‌های درشت‌تر چوب حراج می‌خورند؛ پرندگانی که بهترین بهبود دهنده‌های کیفیت خاک شالیزار‌ها هستند و منافع زیادی به کشاورزان می‌رسانند، در کوره طمع همان کشاورزان پخته می‌شوند و نسلشان در معرض خطر انقراض قرار می‌گیرد؛ دامگاه‌داران فریدونکناری اصلا به این فکر نمی‌کنند که ذخایر ژنتیکی کل کره زمین را شکار می‌کنند؛ آن‌ها فقط به پول و طعم بهتر پرنده‌های وحشی فکر می‌کنند و بس!

توقف عرضه پرنده زنده

سال گذشته بازار فروش پرندگان وحشی در فریدونکنار، در محدوده عریض و طویل کنار خیابان اصلی گسترده شده بود؛ پیش از این، پرندگان حلال گوشت تا حرام گوشت‌هایی که به گفته زنان فریدونکناری، طبخشان بسیار سخت و طعمشان بسیار بد است، در این بازار به فروش می‌رسید؛ اگر خوب لابه‌لای سینی‌های مملو از پرندگان کشته شده را می‌گشتید، فلامینگو و قوی گنگ زنده هم می‌توانستید در این بازار بیابید؛ بازار فریدونکنار بازار مکاره‌ای بود که حتی صاحبان باغ وحش‌ها و باغ‌های پرندگان هم برای تامین پرندگان زنده مورد نیاز خود به آنجا مراجعه می‌کردند؛ شاید به همین دلیل است که وقتی با شکارچیان فریدونکناری صحبت از خرید پرنده می‌کنید، قبل از شروع بحث می‌پرسند «پرنده زنده می‌خواهی یا مرده؟»

همه جور پرنده در تور‌های هوایی گیر می‌افتد؛ این تور‌هایی که در گرگ و میش صبح، مثل نخ‌های نامرئی فضای اوج‌گیری پرندگان را سد کرده و آن‌ها را گرفتار می‌کنند، به محض آغاز زمان پرواز به سرعت توسط دامگاه‌داران در مسیر پرندگان برافراشته می‌شود تا هیچ پرنده‌ای را راه گریزی نباشد.

قویتر‌ها و آن‌ها که می‌توانند به سرعت اوج بگیرند، از این دام می‌گریزند و بقیه در دام گرفتار شده و اگر قابلیت فروش به صورت زنده داشته باشند، راهی باغ وحش‌ها می‌شوند و در غیر این صورت سر بریده شده و لاشه آن‌ها به بازار عرضه می‌شود؛ این سلاخی بزرگ، گردش مالی را ایجاد کرده که مقاومت در برابر اصلاح آن را به شدت افزایش داده است، شاید به همین خاطر است که در مقابل تمام اعتراضات محیط زیستی‌ها، بازار فقط کمی کوچکتر از گذشته شده است، اما همچنان برقرار است.

سینی‌های بازار جدید خیلی پر از پرنده نیست و شکارچیان می‌گویند هنوز تا زمان اوج فصل شکار، چند هفته‌ای باقی مانده است؛ سراغ پرنده زنده را که از فروشندگان بازار فریدونکنار می‌گیرد، می‌گویند: اینجا پرنده زنده نمی‌فروشیم. احتمالا بازار با دوربین مدار‌بسته کنترل می‌شود البته هرچه به اطراف نگاه می‌کنم اثری از دوربین مداربسته در بازار پیدا نمی‌کنم؛ فروشندگان پرندگان مهاجر در حالی که مشغول کندن پر پرندگان شکار شده هستند، تاکید می‌کنند که فقط پرندگان نر را شکار می‌کنند و ماده‌ها را برای اینکه بتوانند تخم‌ریزی کنند و به نسل خود ادامه دهند، صید نمی‌کنند البته توضیح نمی‌دهند که چطور تور هوایی با تفکیک جنسیتی اقدام به صید پرندگان می‌کند!

شاید این گفته فروشندگان برای فرار از فشار افکار عمومی در برابر صید بی‌رویه پرندگان مهاجر باشد، اما عباس عاشوری؛ پرنده‌شناس و پژوهشگر حوزه محیط زیست درباره اثر صید نکردن پرندگان ماده برای حفظ نسل آنها، عنوان می‌کند: این اقدام هیچ تأثیری در بقای نسل پرندگان وحشی ندارد، زیرا بسیاری از این پرندگان شامل غاز‌ها و اردک‌ها «مونوگام» یعنی تک‌همسره هستند و غالباً یک نر با یک ماده، زندگی می‌کنند؛ به‌گفته او یعنی با شکار نر‌ها تعادل جمعیتی به هم می‌خورد.

آن طور که عاشوری می‌گوید گونه‌هایی مانند درنا، لک‌لک و قو تا آخر عمر با یک همسر زندگی خود را می‌گذرانند و وقتی که جفت آن‌ها می‌میرند، ممکن است جفت دیگری اختیار کنند یا در برخی گونه‌ها، پس از یک فصل زاد و ولد، احتمال تغییر جفت وجود دارد، اما این بدان معنی نیست که با کاهش جمعیت نرها، چند ماده زندگی خود را با یک نر می‌گذرانند؛ با کاهش جمعیت نرها، زاد و ولد و تداوم نسل پرندگان مختل می‌شود.

این پژوهشگر حوزه محیط زیست مجموعه‌ای از عوامل شامل تخریب زیستگاه‌ها، جوجه‌آوری و شکار را عواملی معرفی می‌کند که بر انقراض نسل پرندگان اثر می‌گذارند.

او می‌گوید: جمعیت عروس‌غاز به‌شدت کاهش یافته است؛ تعداد غاز‌های پیشانی‌سفید کم شده و از جمعیت درنای سیبری که اولین بار در ایران ۱۴ پرنده از آن شمارش شده بود، فقط «امید» درنای نر تنهای فریدونکنار باقی مانده است.

عاشوری درباره جمعیت پرندگان مهاجر می‌گوید: برآورد‌ها از جمعیت پرندگان مهاجر متفاوت است؛ برخی عقیده دارند، ۱۰ تا ۱۲ میلیون پرنده در کریدور مهاجرتی که از سیبری غربی به‌سمت خزر و بعد آفریقا می‌روند، حضور دارند؛ برخی هم معتقدند که بین پنج تا ۶ میلیون پرنده مهاجر در این مسیر داریم که البته این احتمال قوی‌تر است.

آن طور که او می‌گوید: هر ساله در دی ماه به‌مدت دو روز حدوداً ۲۵ تا ۲۶ دی و در ایران به‌مدت ۲۰ روز پرندگان تمام تالاب‌ها را می‌شمارند؛ پرندگان کنارآبزی، آبزی و خشکی‌زی که وابسته به تالاب هستند در این سرشماری، مستقیم شمرده می‌شوند؛ بر اساس شمارش‌های انجام‌شده در سال‌های اخیر، کمتر از دو میلیون پرنده آبزی در سرشماری انجام‌شده از ۱۰ دی تا ۴ بهمن در فصل مهاجرت در ایران حضور داشته‌اند.

عاشوری می‌گوید: دلیل زمانبر شدن شمارش پرندگان در ایران این است که ما متخصص پرنده در کشور کم داریم و ناگزیریم زمان بیشتری برای شمارش وقت صرف کنیم، اما در خارج از کشور، این گونه نیست و هر محقق گوشه کوچکی از کار را می‌گیرد.

او درباره برآورد‌های اعلام‌شده درباره پرندگان مهاجر شکارشده در کشور بیان می‌کند: بر اساس مطالعاتی که انجام دادیم بین ۶۲ تا ۶۷ درصد پرندگان مهاجری که وارد ایران می‌شوند، شکار می‌شوند؛ درباره تعداد دقیق پرندگان شکارشده، اختلاف نظر وجود دارد، زیرا جمعیت پرندگان ثابت نیست، بستگی به عوامل مختلف دارد و در سال‌های مختلف، متفاوت است.

این پرندگان به ایران می‌آیند و می‌روند؛ تخمین‌ها نشان می‌دهد بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار پرنده مهاجر، در ایران شکار می‌شود، اما برخی هم اعتقاد دارند که این تعداد پرنده فقط در فریدونکنار شکار می‌شوند؛ ما بر اساس مطالعه بازار‌های محلی، آمار صید ۶۵ درصد را برای پرندگان مهاجر به‌دست آوردیم.