مکانیسم ماشه، شوک جدیدی به اقتصاد ایران وارد می‌کند؟

رویداد۲۴ سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه با انتشار بیانیه‌ای و طی هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا، مکانیسم حل اختلاف برجام موسوم به «مکانیسم ماشه» را فعال کردند.

این اقدام از سوی کشور‌های اروپایی در حالی صورت گرفته است که ایران دو هفته گذشته پنجمین گام کاستن از تعهدات هسته‌ای خود را برداشت و مطابق بیانیه دولت، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست و برنامه هسته‌ای ایران صرفا بر اساس نیاز‌های فنی خود پیش خواهد رفت.

از سوی دیگر پیش از آنکه سه کشور اروپایی رسماً ورود به مکانیسم ماشه را اعلام کنند، چند هفته قبل خبرگزاری رویترز به نقل از ۶ دیپلمات اروپایی اعلام کرده بود که اروپا به دنبال فعال کردن مکانیسم ماشه در ماه جاری میلادی است، با این تفاوت که قصد ندارد فعلاً تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را فعال کند.

---

اما حال باید دید این روند دیپلماتیک که به روز‌های پرتنش‌تر از گذشته رسیده است می‌تواند مانند خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم هایش دوباره ارکان اقتصادی کشور را به لرزه درآورد؟

تحریم‌های آمریکا سبب شد تا بخش زیادی از درآمد‌های نفتی کشور تحت تاثیر آن قرار بگیرد. هرچند با گذشت زمان، دولت توانست ثبات نسبی بر بازار‌ها حاکم کند، اما نباید فراموش کرد که بخشی از درآمد‌های ایران وابسته به صادرات غیر نفتی مانند پتروشیمی، فولاد و ... است. هرچند آمریکا باز هم این صنایع را تحریم کرد، اما به نظر می‌رسد راه‌های دور زدن تحریم همچنان باز است. باید دید اگر روابط بین المللی ایران با اروپا هم دچار تنش شود و تحریم‌های شورای امنیت و سازمان ملل به آن اضافه شود، اقتصاد ایران در دور زدن تحریم‌ها هم به بن بست خواهد خورد؟

پیش از این سعید مسگری کارشناس مسائل اقتصادی به اقتصاد ۲۴ گفته بود: تحریم‌های جدید هرچند تاثیر منفی بر اقتصاد خواهد داشت، اما نمی‌تواند اثر مخرب داشته باشد، چرا که اثر تحریم‌های جدید از تحریم‌های آمریکا کمتر هستند و از سوی دیگر شرایط اقتصاد ایران با توجه جهش‌هایی که داشته است چندان مستعد جهش دوباره نیست.

این کارشناس اقتصادی افزوده بود: در نهایت با توجه به اتفاقات اخیر از جمله شهادت سردار سلیمانی و افزایش تنش‌ها با آمریکا و گام پنجم برجامی باید گفت که نمی‌توان منتظر برون‌داد مثبتی از خارج باشیم و تنها راه ما این است که ساختار‌های اقتصادی را در داخل اصلاح کنیم.

وی گفته بود: دیگر امیدی به گشایش در روابط بین‌المللی وجود ندارد تنها راه کوتاه مدت و میان مدت برای بهبود شرایط اقتصادی، جراحی در اقتصاد داخلی است که البته نیازمند بحث مفصلی است که باید درباره تمام چالش‌های قدیمی اقتصاد تصمیم‌های عاجل و البته کارشناسی و دقیق گرفته شود.

هسته سخت تحریم شکسته خواهد شد؟

میثم رادپور کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با اشاره به اثرات تحریم بر اقتصاد ایران گفت: باید گفت که تحریم‌ها به هسته سخت خود رسیده است. در واقع تحریم‌های اعمال شده تاکنون، صادرات نفت و گاز کشور را تحت الشعاع قرار داده و این به خاطر سهولت در ردیابی و پیگیری بوده است.

وی افزود: از سوی دیگر مشکلات تبادلات بانکی که هزینه مبادلات را برای کشور ما بالا برده، یک مشکل جدی است که اثرات خود را بر اقتصاد کشور گذاشته است.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: با این حال نمی‌توان به طور قطعی ادعا کرد که حلقه تحریم‌ها نمی‌تواند عرصه را برای ما تنگ‌تر کند. به هر حال تحریم‌های سازمان ملل و شورای امنیت ریسک‌هایی را برای اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت.

وی افزود: در حال حاضر علیرغم تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های پتروشیمی و فولادی که بخش زیادی از درآمد‌های غیر نفتی ما را شامل می‌شود، اما این صادرات در حال انجام است.

رادپور با بیان اینکه راه‌های دور زدن تحریم بخشی از راهبرد اقتصادی کشور است، اظهار کرد: حدود ۴۰ میلیارد دلار درآمد غیر نفتی داریم که توسط یک شبکه مویرگی در حال دور زدن تحریم هاست و هزینه ردیابی برای تحریم کنندگان را بالا برده است.

این کارشناس اقتصادی گفت: هر چند تحریم‌ها به هسته سخت خود رسیده است، اما باید توجه داشت که تحریم‌های جدید توسط سازمان ملل و یا شورای امنیت می‌تواند این هسته سخت را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع هر چند بستن این شبکه مویرگی توسط تحریم کنندگان سخت است، اما غیر ممکن هم نیست.

رادپور یادآور شد: اینکه گفته می‌شود تحریم‌های جدید هیچ اثری بر روی اقتصاد ایران نخواهد گذاشت اشتباه است. بهرحال اگر تحریم‌های بین المللی مورد تایید کل جامعه جهانی قرار گیرد ریسک مبادلات تجاری ایران را افزایش خواهد داد.

وی با بیان این فرض که می‌توانیم با همین شرایط تحریمی اقتصاد را کنترل کنیم، افزود: البته باید توجه داشت ممکن است راه حل‌ها و اعمال فشار‌های جدید از سوی طرف‌های غربی برای ایران طراحی شود. از سوی دیگر تحریم‌ها غیر از اثر مستقیم یک اثر هاله‌ای دارد که آن ذهنیت منفی جامعه بین الملل است که هر روز بد‌تر شده و این باعث می‌شود ریسک تعامل بااقتصاد ایران بالا برود.

رادپور یادآور شد:، اما در نهایت باید گفت برآورد‌های اولیه ما این است که شکستن هسته سخت تحریم‌ها برای طرف‌های مقابل با مشکلات جدی روبرو است که این خوشبینی را ایجاد می‌کند تا اثرات تحریم‌های جدید بر اقتصاد کشور خنثی باشد. هر چند باید تکرار کرد که هیچ قطعیتی وجود ندارد.