با خروج آمریکا از سوریه؛
در غیاب آمریکا، ایران تا چه اندازه قدرت خود در سوریه را افزایش می‌دهد؟/ بروز اختلاف میان تهران و مسکو!
با سرکوب شورشیان سوری و خروج نظامیان آمریکایی از این کشور، دست ایران و روسیه برای توسعه قدرتشان در سوریه بازتر شده است.
رویداد۲۴ ترکیه تهدید کرده قصد دارد به منظور سرکوب کرد‌ها وارد خاک سوریه شود. نیرو‌های حکومت سوریه در حال ورود به نواحی است که نظامیان آمریکایی قصد خروج از آن‌ها را دارند. اسرائیل مکرراً مواضع شبه‌نظامیان هوادار ایران را در عمق خاک سوریه بمباران می‌کند. روسیه نیز به زودی آخرین باقیمانده‌ها از نیرو‌های شورشی مخالف بشار اسد را نابود خواهد کرد. سوریه‌ای که ارتش آمریکا طبق دستور ترامپ قصد خروج از آن را دارد، نمونه‌ای بالکانیزه شده از کشوری است که هشت سال مداوم درگیر جنگ داخلی بوده است. با سرکوب شورشیان سوری و خروج نظامیان آمریکایی از این کشور، دست ایران و روسیه برای توسعه قدرتشان در سوریه بازتر شده است.
سوریه پساجنگ چگونه کشوری خواهد بود؟
پس از سال‌ها خونریزی که جرقه آن از بهار عربی زده شد، محتملترین آینده برای سوریه، اوضاعی شکننده‌تر از وضعیت پیش از جنگ خواهد بود؛ تداوم حکومت بشار اسد که تحت نفوذ روسیه و ایران است. حکومت اسد که مدت‌های مدید متحد ایران و روسیه بود، اکنون که بقای حکومتش را مدیون نیروی هوایی روسیه و نیروی انسانی ایران است، نقش پررنگ‌تری به آن‌ها در اداره کشور خواهد داد.
ایران که دائما در حال رقابت با عربستان است، هزاران نیروی جنگی وابسته به خود را به سوریه فرستاده است. هدف از ارسال این نیروها، توسعه و حفاظت از اماکن مذهبی و تقویت نیرو‌های شبه نظامی شیعه به عنوان اهرمی علیه اسرائیل است. روسیه نیز نفوذ قابل توجهی در ارتش و سیاست خارجی سوریه کسب کرده که آن را پاداش حفظ موقعیت اسد در قدرت می‌داند؛ رئیس جمهوری که زمانی غرب کار او را تمام شده می‌دانست.
در این میان چه چیزی نصیب ایران و روسیه میشود؟
اگرچه این دو کشور با حضور طولانی مدت در سوریه، متحمل هزینه‌های گزافی شده‌اند، اما در عوض نفوذ منطقه‌ای به دست آورده‌اند.
دنیل بنیم، محقق مسائل خاورمیانه می‌گوید:" اتفاقات پیش آمده، آرزوی دیرین ایران و روسیه است. اکنون آن‌ها می‌توانند به دوستان و دشمنان آمریکا ثابت کنند که ایالات متحده دیگر در خاورمیانه شریکی قابل اعتماد نیست. "
دلیل حضور سربازان آمریکایی در سوریه چه بود؟
دو هزار سرباز آمریکایی به بخش شمال شرقی سوریه اعزام شدند تا با کمک نیرو‌های کرد، این منطقه را از گروه تروریستی داعش پاکسازی کنند. ولی این همکاری، ترکیه را که دشمنی دیرینی با کرد‌ها دارد، خشمگین کرده است. اکنون معلوم نیست نبرد علیه داعش در سوریه ادامه یابد و در صورت ادامه نیز نحوه آن نامشخص است. هنوز در حدود ۳۰۰۰۰ پیرو داعش به صورت پراکنده در این کشور حضور دارند.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند خروج شتاب‌زده آمریکا از منطقه می‌تواند منجر به جنگی بزرگ شود، یا ترکیه برای سرکوب نیرو‌های کرد لشکر کشی می‌کند یا ارتش بشار اسد منطقه شمال شرقی را پس می‌گیرد. ممکن است که در ابتدا بشار اسد و نیرو‌های کرد با هم به پای میز مذاکره بنشینند، ولی اگر این اتفاق نیفتد موج جدیدی از پناهندگان کرد به عراق پناه می‌برند و هرج و مرج ناشی از این اتفاقات باعث احیای قدرت داعش در منطقه میشود.
در غیاب آمریکا، چه کسی سوریه را در دست خود می‌گیرد؟
طبق گفته‌های سازمان مطالعات پیرامون جنگ، روسیه و نیرو‌های نظامی ایران که شامل حزب‌الله لبنان نیز میشود، موقعیت خوبی برای حضور در سوریه دارند. شنیده‌ها حاکی از آن است این دو کشور ۷ منطقه مرزی و ۲۹ منطقه محلی را در اختیار دارند.
سرنوشت نیرو‌های اپوزیسیون سوری چه شد؟
آخرین گروه شورشیان ضد اسد در استان ادلب سوریه (همسایه با ترکیه) جمع شده اند. ممکن است روسیه به بشار اسد کمک کند تا این استان را پس بگیرد، اما انتظار می‌رود این کشور در اولین قدم، با ترکیه مذاکره کند، زیرا ترکیه حامی مخالفان بشار اسد است و نسبت به منافعش در مرز مشترک خود با سوریه بی تفاوت نیست. نهاد رصد وضعیت حقوق بشر سوریه که در بریتانیا مستقر است اعلام کرد که نیرو‌های دولتی اقدام به اعزام نیرو به سوی آخرین پایگاه‌های داعش در شمال شرق سوریه کرده‌اند.
از مخالفان حکومت اسد چه باقی می‌ماند؟
بخش عمده مخالفان اسد، اکنون در استان ادلب در شمال غربی سوریه و مرز ترکیه مستقر شده‌اند. ممکن است روس‌ها به اسد کمک کنند تا در نهایت این استان را تصرف کند. اما برای این کار، روس‌ها ابتدا باید رضایت ترکیه را کسب کنند.
تغییرات چه اثری بر اسرائیل گذاشته اند؟
تحلیلگران می‌گویند اکنون ایران توانایی این را دارد که شیعیان عراق، سوریه و لبنان را به یک جبهه متحد ضد اسرائیلی تبدیل کند. روس‌ها که رابطه خوبی با اسرائیل دارند، به اسرائیل اجازه داده اند که چنین عملیات‌های نظامی‌ای را انجام دهد، با این حال کاخ کرملین در روز چهارشنبه به حملات اسرائیل به سوریه اعتراض کرد.
ایران چه تغییراتی در سوریه ایجاد کرده است؟
همکاری ایرانیان با نیرو‌های سوری با یک معضل جدی روبه روست و آن تعداد کم شیعیان نسبت به سنیان در سوریه است. با این همه ایران نفوذ خود را میان نظامیان و غیرنظامیان سوری بیشتر کرده است. در بخش‌هایی از سوریه، ایران برای آوارگان جنگ که خانه‌های خود را از دست داده‌اند، سکونت‌گاه‌هایی احداث کرده و از طرفی دیگر به توسعه زیارتگاه‌هایی در مناطق مختلف پرداخته که پذیرای زائرانی از ایران، عراق و خود سوریه است.
سوریه که پیشینه‌ای سکولار دارد، با وجود نیرو‌های ایرانی و حزب‌الله، سبقه مذهبی شدیدی به خود گرفته است در حالی که در گذشته به این شکل نبود. برای مثال مراسم عاشورای حسینی در هیچ کدام از مناطق شیعه نشین دمشق برگزار نمی‌شد، اما امروزه برگزاری این گونه مراسم‌ها در سوریه و دمشق کاملا محسوس است.
آیا مردم سوریه از نیرو‌های روس استقبال می‌کنند؟
روسیه روابط مستحکمی با رهبران سوریه و ترکیه دارد و قدرت ایالات متحده را در خاورمیانه تحت الشعاع قرار داده است. روسیه همچنین از میزان حساسیت سوری‌ها آگاه است و برای مذاکره با شورشیان سوری به اعزام سنیان جمهوری چچن (جمهوری خودمختاری در روسیه) به این کشور پرداخت تا آرامش را در مناطق سنی‌نشین سوریه حفظ کند. بسیاری از سوریان از نیرو‌های روس استقبال کرده‌اند و حضور آن‌ها را به نیرو‌های امنیتی دولت ترجیح می‌دهند. بسیاری از سنی‌ها از تماشای ویدیوی دستگیری سربازان متخلف حکومت توسط نظامیان روسی ابراز خرسندی می‌کنند.
آیا ایران و روسیه بر سر آینده سوریه به اختلاف میخورند؟
کارشناسان می‌گویند ایران و روسیه با هم در حال رقابتند. روس‌ها خواستار این هستند که حکومت سوریه بتواند روی پای خودش بایستد و دیگر نیازی به حمایت ارتش روسیه نداشته باشد. این دو کشور در نهاد‌های امنیتی سوریه، مشاورانی به نمایندگی از خود گمارده‌اند، ولی هردو برای ماندن در سوریه با چالش‌هایی روبه رو هستند؛ برای مثال هیچ یک از این دو رقیب نمی‌توانند بار بازسازی سوریه بعد از جنگ را به دوش بکشند، زیرا این بازسازی هزینه‌ای در حدود ۲۰۰ میلیارد دلار در بر دارد.
برقراری ثبات و آرامش در سوریه با وجود بشار اسد، برای این دو کشور کار دشواری است. هم اکنون هم در بخش‌هایی از کشور راهپیمایی‌هایی ضد اسد در جریان است. به هرحال روس‌ها زیرکانه عمل می‌کنند و می‌دانند که هم موقعیت اسد موقعیت شکننده‌ای است و هم سوریه از لحاظ اقتصادی و سیاسی نابود شده است.
روسیه قصد دارد راهی برای خروج از سوریه بیابد و تنها دو پایگاه نظامی و مستشاران خود در نیرو‌های امنیتی را بر جای بگذارد. همچنین زمینه را برای مشارکت پیمانکاران روس در بازسازی سوریه مهیا کند. آن‌ها علاقه‌ای به ادامه گرفتاری نظامی در این کشور ندارند. ایرانی‌ها تاکنون حضور قدرتمندانه خود را در سوریه حفظ کرده‌اند، اما با ادامه مشکلات اقتصادی، حفظ این روند بسیار دشوارتر خواهد بود. الکساندر بیک، محقق مرکز مطالعات بین‌الملل در دانشگاه جان هاپکینز می‌گوید: «دوران صلح، چالش‌هایی به دنبال می‌آورد که جنگ مانع بروز آن‌ها می‌شد. روس‌ها به خوبی آگاهند که اسد موقعیتی شکننده دارد، اقتصاد کشور تقریبا نابود شده و اوضاع سیاسی به هم ریخته است».
سوریه پساجنگ چگونه کشوری خواهد بود؟
پس از سال‌ها خونریزی که جرقه آن از بهار عربی زده شد، محتملترین آینده برای سوریه، اوضاعی شکننده‌تر از وضعیت پیش از جنگ خواهد بود؛ تداوم حکومت بشار اسد که تحت نفوذ روسیه و ایران است. حکومت اسد که مدت‌های مدید متحد ایران و روسیه بود، اکنون که بقای حکومتش را مدیون نیروی هوایی روسیه و نیروی انسانی ایران است، نقش پررنگ‌تری به آن‌ها در اداره کشور خواهد داد.
ایران که دائما در حال رقابت با عربستان است، هزاران نیروی جنگی وابسته به خود را به سوریه فرستاده است. هدف از ارسال این نیروها، توسعه و حفاظت از اماکن مذهبی و تقویت نیرو‌های شبه نظامی شیعه به عنوان اهرمی علیه اسرائیل است. روسیه نیز نفوذ قابل توجهی در ارتش و سیاست خارجی سوریه کسب کرده که آن را پاداش حفظ موقعیت اسد در قدرت می‌داند؛ رئیس جمهوری که زمانی غرب کار او را تمام شده می‌دانست.
در این میان چه چیزی نصیب ایران و روسیه میشود؟
اگرچه این دو کشور با حضور طولانی مدت در سوریه، متحمل هزینه‌های گزافی شده‌اند، اما در عوض نفوذ منطقه‌ای به دست آورده‌اند.
دنیل بنیم، محقق مسائل خاورمیانه می‌گوید:" اتفاقات پیش آمده، آرزوی دیرین ایران و روسیه است. اکنون آن‌ها می‌توانند به دوستان و دشمنان آمریکا ثابت کنند که ایالات متحده دیگر در خاورمیانه شریکی قابل اعتماد نیست. "
دلیل حضور سربازان آمریکایی در سوریه چه بود؟
دو هزار سرباز آمریکایی به بخش شمال شرقی سوریه اعزام شدند تا با کمک نیرو‌های کرد، این منطقه را از گروه تروریستی داعش پاکسازی کنند. ولی این همکاری، ترکیه را که دشمنی دیرینی با کرد‌ها دارد، خشمگین کرده است. اکنون معلوم نیست نبرد علیه داعش در سوریه ادامه یابد و در صورت ادامه نیز نحوه آن نامشخص است. هنوز در حدود ۳۰۰۰۰ پیرو داعش به صورت پراکنده در این کشور حضور دارند.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند خروج شتاب‌زده آمریکا از منطقه می‌تواند منجر به جنگی بزرگ شود، یا ترکیه برای سرکوب نیرو‌های کرد لشکر کشی می‌کند یا ارتش بشار اسد منطقه شمال شرقی را پس می‌گیرد. ممکن است که در ابتدا بشار اسد و نیرو‌های کرد با هم به پای میز مذاکره بنشینند، ولی اگر این اتفاق نیفتد موج جدیدی از پناهندگان کرد به عراق پناه می‌برند و هرج و مرج ناشی از این اتفاقات باعث احیای قدرت داعش در منطقه میشود.
در غیاب آمریکا، چه کسی سوریه را در دست خود می‌گیرد؟
طبق گفته‌های سازمان مطالعات پیرامون جنگ، روسیه و نیرو‌های نظامی ایران که شامل حزب‌الله لبنان نیز میشود، موقعیت خوبی برای حضور در سوریه دارند. شنیده‌ها حاکی از آن است این دو کشور ۷ منطقه مرزی و ۲۹ منطقه محلی را در اختیار دارند.
سرنوشت نیرو‌های اپوزیسیون سوری چه شد؟
آخرین گروه شورشیان ضد اسد در استان ادلب سوریه (همسایه با ترکیه) جمع شده اند. ممکن است روسیه به بشار اسد کمک کند تا این استان را پس بگیرد، اما انتظار می‌رود این کشور در اولین قدم، با ترکیه مذاکره کند، زیرا ترکیه حامی مخالفان بشار اسد است و نسبت به منافعش در مرز مشترک خود با سوریه بی تفاوت نیست. نهاد رصد وضعیت حقوق بشر سوریه که در بریتانیا مستقر است اعلام کرد که نیرو‌های دولتی اقدام به اعزام نیرو به سوی آخرین پایگاه‌های داعش در شمال شرق سوریه کرده‌اند.
از مخالفان حکومت اسد چه باقی می‌ماند؟
بخش عمده مخالفان اسد، اکنون در استان ادلب در شمال غربی سوریه و مرز ترکیه مستقر شده‌اند. ممکن است روس‌ها به اسد کمک کنند تا در نهایت این استان را تصرف کند. اما برای این کار، روس‌ها ابتدا باید رضایت ترکیه را کسب کنند.
تغییرات چه اثری بر اسرائیل گذاشته اند؟
تحلیلگران می‌گویند اکنون ایران توانایی این را دارد که شیعیان عراق، سوریه و لبنان را به یک جبهه متحد ضد اسرائیلی تبدیل کند. روس‌ها که رابطه خوبی با اسرائیل دارند، به اسرائیل اجازه داده اند که چنین عملیات‌های نظامی‌ای را انجام دهد، با این حال کاخ کرملین در روز چهارشنبه به حملات اسرائیل به سوریه اعتراض کرد.
ایران چه تغییراتی در سوریه ایجاد کرده است؟
همکاری ایرانیان با نیرو‌های سوری با یک معضل جدی روبه روست و آن تعداد کم شیعیان نسبت به سنیان در سوریه است. با این همه ایران نفوذ خود را میان نظامیان و غیرنظامیان سوری بیشتر کرده است. در بخش‌هایی از سوریه، ایران برای آوارگان جنگ که خانه‌های خود را از دست داده‌اند، سکونت‌گاه‌هایی احداث کرده و از طرفی دیگر به توسعه زیارتگاه‌هایی در مناطق مختلف پرداخته که پذیرای زائرانی از ایران، عراق و خود سوریه است.
سوریه که پیشینه‌ای سکولار دارد، با وجود نیرو‌های ایرانی و حزب‌الله، سبقه مذهبی شدیدی به خود گرفته است در حالی که در گذشته به این شکل نبود. برای مثال مراسم عاشورای حسینی در هیچ کدام از مناطق شیعه نشین دمشق برگزار نمی‌شد، اما امروزه برگزاری این گونه مراسم‌ها در سوریه و دمشق کاملا محسوس است.
آیا مردم سوریه از نیرو‌های روس استقبال می‌کنند؟
روسیه روابط مستحکمی با رهبران سوریه و ترکیه دارد و قدرت ایالات متحده را در خاورمیانه تحت الشعاع قرار داده است. روسیه همچنین از میزان حساسیت سوری‌ها آگاه است و برای مذاکره با شورشیان سوری به اعزام سنیان جمهوری چچن (جمهوری خودمختاری در روسیه) به این کشور پرداخت تا آرامش را در مناطق سنی‌نشین سوریه حفظ کند. بسیاری از سوریان از نیرو‌های روس استقبال کرده‌اند و حضور آن‌ها را به نیرو‌های امنیتی دولت ترجیح می‌دهند. بسیاری از سنی‌ها از تماشای ویدیوی دستگیری سربازان متخلف حکومت توسط نظامیان روسی ابراز خرسندی می‌کنند.
آیا ایران و روسیه بر سر آینده سوریه به اختلاف میخورند؟
کارشناسان می‌گویند ایران و روسیه با هم در حال رقابتند. روس‌ها خواستار این هستند که حکومت سوریه بتواند روی پای خودش بایستد و دیگر نیازی به حمایت ارتش روسیه نداشته باشد. این دو کشور در نهاد‌های امنیتی سوریه، مشاورانی به نمایندگی از خود گمارده‌اند، ولی هردو برای ماندن در سوریه با چالش‌هایی روبه رو هستند؛ برای مثال هیچ یک از این دو رقیب نمی‌توانند بار بازسازی سوریه بعد از جنگ را به دوش بکشند، زیرا این بازسازی هزینه‌ای در حدود ۲۰۰ میلیارد دلار در بر دارد.
برقراری ثبات و آرامش در سوریه با وجود بشار اسد، برای این دو کشور کار دشواری است. هم اکنون هم در بخش‌هایی از کشور راهپیمایی‌هایی ضد اسد در جریان است. به هرحال روس‌ها زیرکانه عمل می‌کنند و می‌دانند که هم موقعیت اسد موقعیت شکننده‌ای است و هم سوریه از لحاظ اقتصادی و سیاسی نابود شده است.
روسیه قصد دارد راهی برای خروج از سوریه بیابد و تنها دو پایگاه نظامی و مستشاران خود در نیرو‌های امنیتی را بر جای بگذارد. همچنین زمینه را برای مشارکت پیمانکاران روس در بازسازی سوریه مهیا کند. آن‌ها علاقه‌ای به ادامه گرفتاری نظامی در این کشور ندارند. ایرانی‌ها تاکنون حضور قدرتمندانه خود را در سوریه حفظ کرده‌اند، اما با ادامه مشکلات اقتصادی، حفظ این روند بسیار دشوارتر خواهد بود. الکساندر بیک، محقق مرکز مطالعات بین‌الملل در دانشگاه جان هاپکینز می‌گوید: «دوران صلح، چالش‌هایی به دنبال می‌آورد که جنگ مانع بروز آن‌ها می‌شد. روس‌ها به خوبی آگاهند که اسد موقعیتی شکننده دارد، اقتصاد کشور تقریبا نابود شده و اوضاع سیاسی به هم ریخته است».
خبر های مرتبط
