بازگشت دوباره حزب شصت ساله/ نهضت آزادی؛ متهم به بی عملی و همیشه اصلاح‌طلب

شش دهه از تاسیس نهضت آزادی می‌گذرد؛ حزبی که در همه این شش دهه بیشتر از هر جریان دیگری به مرام اصلاح طلبی باور داشت. چه در دهه پنجاه که جوانان منتقد پهلوی بیشتر تمایل به گروه‌های چریکی داشتند و چه در دهه پنجاه که در طوفان انقلاب به نخست وزیری رسیدند و چه در دهه شصت که جنگیدن با عراق یک ارزش بود، مقامات جمهوری اسلامی را به آتش بس دعوت کردند.

مصطفی تاجزاده در نقد کنش نهضت آزادی می‌گوید عموم نیرو‌های قانونگرا معتقد بودند باید آنقدر مشکلات زیاد شود که شاه مجبور شود از آن‌ها استفاده کند و بر اساس آن سیاست صبر و انتظار در پیش گرفتند، به معنای واگذاری امور به اتفاقات زمان و به مرور آمادگی خود را از دست دادند به شکلی که جبهه ملی ۳۲ قوی‌تر از جبهه ملی ۵۷ بود. در واقع بی‌عملی نهضت آزادی و جبهه ملی بود که مؤسسان سازمان‌های چریکی را به سمت تأسیس آن سازمان‌ها برد.

در همه این سال‌ها اعضای ارشد نهضت مدام در مسیر زندان و دادگاه بودند. مهندس مهدی بازرگان، یزدی، توسلی، سحابی و حتی چهره‌های جوان‌تر مثل خرم و معتمدی مهر و بهاور، طعم حبس را چشیدند، اما به خاطر اصرار روی سیاست پرهیز از خشونت، بعد از طی دوران زندان دوباره به عرصه فعالیت سیاسی بازگشته‌اند.

در یک سال اخیر، نقطه عطفی در فعالیت نهضت آزادی پدید آمد. بعد از وفات ابراهیم یزدی، مهندس توسلی دبیرکل نهضت آزادی شد. به نظر می‌رسید حساسیت نسبت به توسلی، برای نهاد‌های امنیتی کمتر باشد. توسلی در این مدت در چند دانشگاه بزرگ سخنرانی کرده است (هر چند دیروز خبر رسید بعد از صدور مجوز سخنرانی توسلی در دانشگاه شیراز، این سخنرانی لغو شده است)

از طرف دیگر، عماد بهاور به عنوان عضو حقیقی، عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان شد. این اولین باری است که ارتباط نهضت آزادی با احزاب اصلاح طلب، شکل رسمی‌تری به خود می‌گیرد. تا سال‌ها پیش و حتی در دهه هفتاد هم قسمتی از نیرو‌های نزدیک به سید محمد خاتمی، نگاهی منفی به نهضت آزادی داشتند.

البته این حضور کم هزینه هم نبوده است. در زمانی که فعالان سیاسی عموما با حساسیت‌های کمتری مواجه هستند، برگزاری یک جلسه سخنرانی در دفتر حزب اتحاد ملت در کرج، برای مهدی معتمدی مهر عضو دفتر سیاسی و مسوول کمیته آموزش حزب نهضت آزادی ایران مشکل ساز شده و آنطور که کانال نهضت آزادی نوشته، معتمدی در دادگاه بدوی با حکم شعبه ۱ دادگاه انقلاب کرج به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران» به یک سال حبس تعزیری محکوم شده است. این حکم متعاقب شکایت اطلاعات سپاه استان البرز از وی برای شرکت در جلسه پرسش و پاسخ حوزه کرج حزب اتحاد ملت ایران صادر شده است.

بنابر اظهارات معتمدی مهر، دادگاه در حالی تصمیم گرفته است که او گزارش را خلاف واقع می‌داند و به می‌گوید به درخواست فایل صوتی از سوی بازپرس مربوطه پاسخ داده نشده است. در رابطه با همین پرونده، اتهام دیگری نیز مبنی بر نشر اکاذیب علیه وی مطرح است که در دادگاه عمومی رسیدگی شده و در مرحله صدور حکم قرار دارد. حکم حبس یک ساله در مرحله بدوی است. معتمدی مهر در سال ۱۳۸۸ سه بار بازداشت شد و علی رغم بیماری، با تحمل کامل حبس صادره به مدت چهار سال، در اسفند ۱۳۹۵ آزاد شده بود.

نهضت آزادی همچنان از برگزاری یک کنگره عمومی محروم است. در روز‌های گذشته برای چندمین بار در سی سال گذشته، مسئله صحت نامه امام خمینی درباره نهضت آزادی بدل به مناقشه شد. شاید این مناقشه فرصت برای حزبی باشد که شصت سال است متهم به انواع تهمت‌هاست.

نهضت آزادی همچنان در بحران‌های ۹۷ نیز، راهی جز اصلاح برای ایران پیشنهاد نمی‌دهد. راهکار‌هایی که شاید فقط برای ثبت در تاریخ منتشر شده باشد. محمد توسلی در روزهای گذشته بر اصلاحات تاکید کرده و گفته بود تداوم راهبرد اصلاحات جامعه محور می‌تواند زمینه‌های ارتقاء آگاهی مردم و تقویت بیش از پیش جنبش اجتماعی ایران را فراهم سازد و به تدریج مطالبات بر حق مردم تحقق پیدا کند.