پنج بحران جهانی که در حال وخیمتر شدن هستند/ از مسئله ترامپ و ایران تا پایان اتحادیه اروپا

رویداد۲۴ استفان والت نظریه پرداز برجسته روابط بین الملل در فارین پالیسی نوشت: در دهههای اخیر برخی متفکران همچون رابرت کاپلان، ساموئل هانتینگتون و بیل مک کیبن نسبت به آینده بشریت هشدار داده اند. آنها پیش بینی میکنند که در آینده با بحرانهایی همچون برخورد تمدن ها، بحرانهای اجتماعی و زیست محیطی و نابودی دموکراسی در بسیاری از کشورهای دنیا روبرو خواهیم شد. در مقابل، کسانی همچون استیفن پینکر، جاشوا گلدستیان و جان مولر به پیشرفتهای حاصل شده در پنج قرن گذشته اشاره میکنند و معتقدند که خطر خشونت یا بحرانهای دیگر به تدریج کاهش پیدا خواهد کرد.
من فرد نسبتا خوش بینی هستم. اما قصد دارم در ادامه به پنج بحران احتمالی در آینده اشاره کنم. امیدوارم که پیش بینیهای ما اشتباه باشند.
تغییرات آب و هوایی
یافتههای دانشمندان نشان میدهند که عواقب منفی این پدیده در آینده افزایش خواهد یافت. علاوه بر این، به نظر میرسد که سرعت و دامنه تغییرات اقلیمی بدتر از پیش بینیهای گذشته باشد. ما تقریبا مطمئن هستیم که دمای کره زمین در دو دهه آینده بیش از ۲.۷ درجه افزایش پیدا خواهد کرد.
اما متاسفانه در سالهای اخیر جامعه جهانی نسبت به این بحران بی تفاوت بوده است. بسیاری از شرکتهای سوختهای فسیلی و حامیان آنها مانع انجام اقدامات عملی برای حل این مشکل شده اند. آنها با انکار شواهد علمی به دنبال گمراه کردن دیگران هستند. حتی دونالد ترامپ، رئیس جمهور کنونی آمریکا نیز اعتقادی به پدیده تغییرات اقلیمی ندارد و به دنبال رونق دادن صنعت زغال سنگ است.
بدون شک مقابله با این بحران آسان نخواهد بود. شما به راحتی نمیتوانید مردم را قانع کنید که برای نسلهای آینده فداکاری کنند. اما امیدوارم که پیش بینی هایم اشتباه باشند و جامعه جهانی بتواند به موقع اقدامات مناسب را انجام دهد.
شکست خوردن راه حل دو کشوری برای اسرائیل و فلسطین
در سه دهه گذشته ایجاد دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل به عنوان مهمترین راه حل برای مناقشات خاورمیانه پیشنهاد شده است. روسای جمهور سابق آمریکا، بیشتر رهبران فلسطینی و تعدادی از نخست وزیران اسرائیل بر روی این ایده به عنوان بهترین راه حل تاکید کرده اند. اما مقامات آمریکایی تاکنون اقدام موثری برای حل این بحران در خاورمیانه انجام نداده اند.
قرار است جرد کوشنر، مشاور رئیس جمهور آمریکا در ماههای آینده طرحی را برای ایجاد صلح پایدار در منطقه ارائه کند. اما بعید به نظر میرسد که او راه حلی عملی برای ایجاد دو کشور مستقل داشته باشد. متاسفانه در سالهای اخیر شاهد قدرت گرفتن سیاست مداران راست گرای افراطی در اسرائیل بوده ایم. دولت ترامپ سال گذشته سفارت خود در اسرائیل را به شهر بیت المقدس منتقل کرد. مقامات آمریکایی حتی در ظاهر نیز تلاش نمیکنند بی طرفی خود در دعوای بین اسرائیلیها و فلسطینیها را نشان دهند.
در صورتی که راه حل دو کشور مستقل به شکست منجر شود، شاید رهبران اسرائیل دست به اقدامات بدتری بزنند. یکی از گزینههای احتمالی ظهور چیزی شبیه رژیم آپارتاید در آفریقای جنوبی است. در این سناریو اسرائیل کنترل تمام مناطق فلسطینی را در دست میگیرد، اما شهروندان فلسطین از حقوق سیاسی برخوردار نمیشوند. گزینه دیگر اخراج فلسطینیها از سرزمین هایشان است که بدون شک در سطح دنیا به عنوان جنایتی علیه بشریت محسوب خواهد شد.
پایان اتحادیه اروپا
ایده تشکیل اتحادیه اروپا شجاعانه و ابتکاری بوده است. تشکیل این اتحادیه کمک زیادی به رشد اقتصادی کشورهای عضو و گسترش دموکراسی و آزادی در دوره بعد از جنگ سرد کرد. اما در درازمدت نباید به آینده اتحادیه اروپا خوش بین باشیم. بریتانیا در حال ترک اروپا است. دولت ترامپ نیز رابطه خصمانهای با اتحادیه اروپا دارد. در سالهای اخیر شاهد قدرت گرفتن احزاب و جریانهای ملی گرا در کشورهایی همچون ایتالیا و آلمان بوده ایم. همچنین باید اشاره کرد که تلاش کشورهای اروپایی برای اتخاذ یک سیاست خارجی مشترک به شکست منجر شده است.
البته پیش بینیهای بسیاری از تحلیل گران در مورد فروپاشی قریب الوقوع اتحادیه اروپا اشتباه از آب درآمده است. باید به این موضوع توجه داشته باشیم که ترک این سازمان هزینههای بالایی برای کشورهای عضو به همراه خواهد داشت. اما در دهههای آینده احتمالا شاهد بروز اختلافات بیشتری بین اعضای این نهاد خواهیم بود.
بحران هستهای با ایران
توافق هستهای برجام برای محدود کردن فعالیتهای هستهای ایران طراحی شده بود. متاسفانه در سالهای اخیر رهبران اسرائیل، کشورهای عربی خلیج فارس و گروههای حامی اسرائیل فشار زیادی برای خروج آمریکا از این توافق اعمال کردند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا بارها مخالفت خود را با این توافق اعلام کرده بود. او در نهایت سال گذشته آمریکا را از توافق برجام خارج کرد. دولت ترامپ در ماههای اخیر به راهبرد فشار حداکثری علیه ایران روی آورده است. جان بولتون، مشاور امنیت ملی و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در حال تلاش برای تشدید فشارها بر ایران هستند.
اما این نگرانی وجود دارد که سیاست آمریکا به حل شدن اختلافات بین دو کشور در حوزههای مختلف منجر نخواهد شد. بسیاری از کارشناسان پیش بینی میکنند که ایران در نهایت دوباره برنامه هستهای خود را شروع خواهد کرد. مقامات آمریکا اهداف مشخصی برای کارزار فشار حداکثری خود تعریف نکرده اند.
ایران هنوز تمایلی برای ساخت تسلیحات هستهای نشان نداده است. آنها به طور کامل به توافق هستهای برجام پایبند بوده اند. اما دولت ترامپ در دو سال گذشته تحریمها علیه ایران را تشدید کرد. مقامات واشنگتن بارها به طور غیر مستقیم اشاره کرده اند که به دنبال تغییر حکومت ایران هستند. آمریکا و ایران هنوز هیچ روابط دیپلماتیکی با یکدیگر ندارند.
اما در صورتی که ایران برنامه هستهای خود را از سر بگیرد، احتمالاً دوباره در مسیر جنگ قرار خواهیم گرفت. سیاست مداران آمریکایی در طول چند دهه گذشته در مورد اقدام نظامی پیشگیرانه علیه ایران صحبت کرده اند. البته جنگ با ایران اجتناب ناپذیر نخواهد بود. اما مقامات آمریکایی باید در مورد رویکرد خود در قبال خاورمیانه بازنگری کنند. متاسفانه جنگهای اخیر در منطقه عواقب فاجعه باری به دنبال داشته اند.
فروپاشی تدریجی ائتلافهای آمریکا با کشورهای آسیایی
آمریکا در دهههای اخیر به دنبال جلوگیری از تسلط پیدا کردن چین بر قاره آسیا بوده است. تعدادی از کشورهای آسیایی نسبت به گسترش نفوذ چین در منطقه ابراز نگرانی کرده اند. به همین خاطر آنها انگیزه بالایی برای ادامه روابط اقتصادی و امنیتی خود با آمریکا دارند.
متاسفانه ترامپ اشتباهات زیادی در دوره ریاست جمهوری خود انجام داده است. دولت ترامپ از توافق نامه تجاری ترانس پاسیفیک خارج شد. این پیمان میتوانست جایگاه آمریکا در قاره آسیا را تقویت کند. او فشارهای زیادی به کره جنوبی و ژاپن وارد کرده است. دولت چین نیز در حال تلاش برای تضعیف روابط بین آمریکا و کشورهای آسیایی است. دونالد ترامپ و مایک پمپئو تاکنون اقدام مثبتی برای تقویت جایگاه آمریکا انجام نداده اند. با توجه به شرایط کنونی نباید امیدی به بهبود موقعیت استراتژیک آمریکا در آسیا داشته باشیم.