بایدن یا ترامپ؛ پیروزی کدام یک به نفع ایران و سوریه است؟

رویداد۲۴ نشریه "فارین پالسی" در مقاله ای با اشاره به تاثیر احتمالی نتیجه انتخابات امریکا بر آینده اسد می نویسد:"تاثیر جنگ داخلی در سوریه بر اقتصاد آن کشور ویرانگر بوده و تهدید وقوع ناارامی های تازه در سوریه را افزایش داده است.

همزمان، ایران به عنوان حامی اصلی دولت سوریه نیز وضعیت مالی و اقتصادی خوبی ندارد و حتی روسیه از دیگر حامیان اصلی دولت دمشق نیز مجبور به تکیه بر منابع محدود خود شده است. اکنون آینده حکومت اسد در سوریه به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری امریکا در ماه نوامبر و چشم انداز روابط ایران و امریکا بستگی دارد.

وضعیت بد اقتصادی فعلی سوریه از تبعات جنگ داخلی آن کشور از سال ۲۰۱۱ میلادی به این سو و نابودی زیر ساخت های سوریه در جریان آن به همراه تحریم های امریکا بوده است. طبق گزارش بانک جهانی تولید ناخالص ملی سوریه به یک سوم دوران پیش از آغاز منازعه کاهش یافته و آن کشور منفی ۶۴ درصد رشد اقتصادی داشته است.

در شرایط عادی، سوریه می توانست انتظار کمک مالی از سوی ایران را داشته باشد. با این وجود، تشدید تحریم های ترامپ علیه ایران از سال ۲۰۱۸ میلادی بر اقتصاد ایران نیز فشار آورده است. در نتیجه، توجه اصلی ایران به تامین نیازهای داخلی خود با منابع محدود شده اش معطوف شده است.

شیوع ویروس کرونا نیز طوفانی سنگین تر از تحریم ها برای اقتصاد ایران بوده و باعث کاهش ۱۵ درصدی تولید ناخاص ملی آن کشور شده است. سیاست امریکا در قبال سوریه تقریبا مورد اجماع هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه بوده و اوباما و ترامپ تقریبا سیاست مشابهی را در پیش گرفتند: مداخله نظامی در سوریه برای شکست دادن داعش و وضع تحریم های شدید علیه حکومت اسد.

با این حال، علیرغم فشار ناشی از تحریم ها اسد توانسته بود با تکیه بر حمایت ایران وضعیت خود را بهبود بخشد. از این نقطه نظر واگرایی و تفاوت ها در رویکرد اوباما و ترامپ در قبال ایران بیش ترین تاثیر را بر اقتصاد سوریه گذاشته است.

اوباما در پی مذاکرات هسته ای با ایران در سال ۲۰۱۵ میلادی به توافق هسته ای دست یافت و بخش مهمی از تحریم های وضع شده علیه ایران لغو شدند و بخشی از دارایی های خارجی ایران آزاد شدند. در نتیجه، ایران قابلیت کمک بیش تر به اسد را پیدا کرد و از طریق کمک های مالی ایران بود که اسد توانست در شکست داعش موثر عمل کند.

هم چنین، او توانست نهادهای حاکمیتی و دارای اقتدار را در بخش های مختلف سوریه احیا کند و در کنار آن حمایت مسکو از او در حوزه لجستیکی و پشتیبانی نظامی هوایی و حمایت سیاسی نیز سبب شد تا چندین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه دولت سوریه تصویب نشوند چرا که روسیه از حق وتوی خود به نفع دولت سوریه استفاده کرده بود.

با این حال، خروج امریکا از برجام با فرمان ترامپ در سال ۲۰۱۸ میلادی و بازگشت تحریم ها علیه ایران به بخش های اقتصادی سوریه آسیب رساند‌. دولت سوریه در مواجهه با کاهش درآمدهای ایران سیاست ریاضت اقتصادی را در پیش گرفت.

در ماه ژانویه، یکی از معاونان وزیر تجارت داخلی سوریه وعده تحویل ۸.۸ پوند شکر، ۶ پوند برنج و سوبسید ماهانه را با شهروندان سوری در قالب برنامه کارت هوشمند داده بود. در این برنامه ارائه گاز برای مصارف خانگی به شهروندان نیز در دستور کار دولت سوریه قرار گرفته بود‌.

هم چنین، اسد در فرمانی در سال ۲۰۱۹ دستور افزایش حقوق بازنشستگان و کارمندان بخش عمومی را صادر کرد با این امید که تقاضا برای خدمات و کالا افزایش یابد و محرکی برای رونق اقتصاد سوریه باشد. با این حال، وضعیت ضعیف اقتصاد سوریه به آن کشور اجازه تحقق برنامه مدنظر اسد را نمی دهد‌.

علاوه بر آن، از دست رفتن سرمایه فیزیکی سوریه در کنار تحریم های اقتصادی ارتباط اقتصاد سوریه با بازارهای جهانی را قطع کرده و امکان جذب سرمایه های خارجی کاهش یافته است. اکنون خانوارهای سوری به دلیل کاهش درامد مجبور شده اند به پس اندازهای شان تکیه کنند.

حتی طبقه بازرگان ثروتمند سوریه نیز کمک زیادی نکرده اند. آنان بخش عمده سرمایه شان را از بانک های سوری خارج کرده و در کشورهای همسایه سرمایه گذاری کرده اند. محدودیت های اعمال شده دولت امریکا بر ممنوعیت معاملات نفتی با سوریه نیز بر مشکلات اقتصادی آن کشور افزوده است.

در نتیجه، هدف اسد برای کمک به شهروندان سوری محقق نشده و او با چالش های متعددی در حوزه اقتصادی مواجه شده است. محدودیت های واردات و صادرات بر توان بانک مرکزی سوریه برای تثبیت نرخ ارز نیز تاثیر گذاشته است.

برای درک درجه تاثیرگذاری آن می توان اشاره کرد که ارزش دارایی ها و ذخایر طلای سوریه در ژانویه ۲۰۱۸ میلادی ۴۰۷ میلیون دلار بود در حالی که این دارایی در سال ۲۰۱۰ در حدود ۲۰.۶ میلیارد دلار ارزش داشت. کاهش ذخایر ارز دولت سوریه باعث کاهش ارزش پول ملی آن کشور و افزایش هزینه واردات و بیمه خدمات خارجی شده است. در نتیجه، به دلیل وابستگی حکومت اسد به کمک های خارجی از سوی متحدان اش بقای او در گروی نتیجه انتخابات امریکا است".

این نشریه می افزاید:"اگر ترامپ بار دیگر در انتخابات پیروز شود باید انتظار فشار حداکثری ادامه دار او علیه ایران را داشته باشیم. این موضوع سبب می شود تا ایران بیش تر روی غلبه بر مشکلات داخلی خود تمرکز کند و ممکن است بستری برای نارضایتی های داخلی در آن کشور فراهم شود.

بیشتر بخوانید: آیا دور جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران در راه است؟

اگر "جو بایدن" نامزد دموکرات ها انتخاب شود امریکا احتمالا مسیر دیپلماسی را خواهد پیمود و وارد تعامل با ایران و بازگشت به برجام خواهد شد. در این مسیر احتمالا بایدن بخشی از تحریم های اقتصادی علیه ایران را کاهش خواهد داد.

در آن صورت، احتمال کمک ایران به اسد با دست بازتر وجود خواهد داشت و موضع او تثبیت خواهد شد و اسد خواهد توانست مسیر تثبیت اقتصاد سوریه را طی کند و مشروعیت خود را در داخل احیا کند و نارضایتی فقرای سوری از عملکرد دولت کاهش یابد.

البته نه ترامپ و نه بایدن قصد لغو تحریم های وضع شده علیه سوریه را نخواهند داشت. در نتیجه، رشد اقتصادی سوریه مادامی که اسد در قدرت است و مخالفت امریکا با او ادامه دارد پایین باقی خواهد ماند‌. با این حال، در صورت فراهم شدن امکان کمک رسانی مالی بیش تر از جانب ایران به سوریه موضع اسد تقویت خواهد شد".