اتمام دیرهنگام جنگ ایران و عراق با قطعنامه ۵۹۸

رویداد۲۴ تصویر ثبت شده از آیت الله هاشمی رفسنجانی که در یک کنفرانس مطبوعاتی در حال اعلام پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد است.

 

قطعنامه ۵۹۸ در ۲٧ تیر ۱۳۶۶ صادر شد و خواستار پایان جنگ ایران و عراق بود. عراق بلافاصله پس از صدور قطعنامه آن را پذیرفت، اما ایران که پیروزی در عملیات‌های والفجر هشت و کربلای پنج را در آن روزها پشت سر گذاشته بود، از پذیرش قطعنامه سرباز زد.

 

ایران در نامه‌ای به خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل عدم پذیرش قطعنامه را به صراحت بیان کرد و صدور آن را حربه‌ای برای انحراف اذهان عمومی از مشکلات داخلی آمریکا دانست. آیت الله خامنه‌ای رییس جمهور وقت ایران یک روز پس از صدور قطعنامه گفت: «ایران هرگز این قطعنامه را که با فشار و تحت نفوذ آمریکا تهیه و تصویب شده را قبول نخواهد کرد.»

 

یک ماه و نیم پس از این اعلام رسمی، رییس جمهور وقت برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به ایالات متحده سفر کرد و در سخنرانی خود پذیرش هرگونه آتش بس از طرف ایران را مردود اعلام کرد: «هدف ما بازپس گرفتن زمین‌های اشغالی یا گرفتن غرامت جنگی نیست مهمترین هدف خود را تنبیه متجاوز می‌شماریم... و هر دستاورد دیگری را بدون آن برای ملت خود خسارت می‌دانیم.»

آیت الله خمینی نیز پس از هشت روز درباره این قطعنامه موضع‌گیری کرد و پذیرش آن را خیانت دانست: «هم اکنون که به مرز پیروزى مطلق رسیده‌‏ایم و قدم‌هاى آخرمان را برمی ‏داریم، صداى ناآشناى صلح‌طلبى آن هم از کام ستمگران و جنگ افروزان به گوش‏ می‌رسد. رها کردن یک ملت و یک کشور و یک مکتب بزرگ در نیمه راه پیروزى، خیانت به آرمان بشریت و رسول خداست. تب جنگ در کشور ما جز به سقوط صدام فرو نخواهد نشست و ان شاء اللَّه تا رسیدن به این هدف فاصله چندانى نمانده است.»

یک هفته پس از سخنرانی آیت الله خامنه‌ای در سازمان ملل آمریکا و دیگر اعضای سازمان شورای امنیت تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران وضع کردند و رونالد ریگان رییس جمهور وقت آمریکا هدف از اعمال این تحریم‌ها را وادار کردن تهران به پذیرش صلح با عراق اعلام کرد.

---

بیشتر بخوانید: ناگفته‌های 2 سردار سپاه از آخرین سال جنگ/ دیگر چیزی نداشتیم بجنگیم

---

به گزارش رویداد۲۴ شکست‌های پیاپی ایران در ماه‌های انتهایی جنگ به خاطر کمبود تسلیحات نظامی و وضعیت وخیم اقتصادی کشور، نهایتا کار خودش را کرد و آیت الله خمینی در ۲۵ تیر ماه ۱۳۶۷ و یک سال پس از صدور قطعنامه در نامه‌ای به سران کشور‌ها از تصمیم خود برای پذیرش قطعنامه نوشت و تعبیر نوشیدن جام زهر را برای این پذیرش استفاده کرد.

 

منتقدان می‌گویند فشار کسانی چون آیت الله هاشمی رفسنجانی، آیت الله خمینی را به این تصمیم رسانده است. به زعم آنها نامه‌ محسن رضایی که آیت الله هاشمی ایده آن را داده بود، در پذیرش قطعنامه موثر بوده است. در بخشی از نامه محرمانه محسن رضایی (فرمانده وقت سپاه پاسداران) به هاشمی رفسنجانی آمده است: «تا پنج سال دیگر ما هیچ پیروزی نداریم، ممکن است در صورت داشتن وسائلی که در طول پنج سال به دست می‌آوریم قدرت عملیات انهدامی یا مقابله به مثل را داشته باشیم و بعد از پایان سال ۱۳۷۱ اگر ما دارای ۳۵۰ تیپ پیاده و ۲۵۰۰ تانک و ۳۰۰۰ قبضه توپ و ۳۰۰ هواپیمای جنگی و ۳۰۰ هلیکوپتر باشیم و قدرت ساخت مقدار قابل توجهی از سلاح‌های لیزری و اتمی که از ضرورت‌های جنگ در آن موقع است را داشته باشیم، می‌توان گفت به امید خدا بتوانیم عملیات آفندی انجام دهیم.»

 

اینگونه ثبت شده که آیت الله هاشمی به محسن رضایی می‌گوید نامه‌ای درباره شرایط جنگ بنویس و محسن رضایی این نامه را می‌نویسد و هاشمی همین نامه را به امام می‌دهد و بالاخره با قطعنامه موافقت می‌شود.

 

ایران در ماه‌های پیش از پذیرش قطعنامه تمام متصرفات خود در خاک عراق را از دست داده بود و تحریم‌های اعضای شورای امنیت و جنگ در خلیج فارس ضرر‌های اقتصادی فراوانی به بار آورده بودند به صورتی که ادامه جنگ برای به ضرر ایران بود و پیشروی نیرو‌های عراقی محتمل‌تر به نظر می‌رسید.