چرا آمریکا از نظر قانونی نمی‌تواند مکانیسم ماشه را اجرا کند؟
رویداد۲۴ مارک فیتزپاتریک، مدیر اجرایی اندیشکده انستیتو بین المللی مطالعات استراتژیک نظر لری جانسون را درباره امکان فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی آمریکا از نظر حقوقی را پرسیده و آن را در یک رشته توئیت آورده است.
این رشته توئیت به شرح زیر است:
لری جانسون، استاد مدرسه حقوق کلمبیا و دستیار سابق دبیرکل سازمان ملل در امور حقوقی، کسی است که قانون را می‌شناسد و به قوانین شورای امنیت آشنایی دارد. وی در مقاله‌ای که تاکنون منتشر نشده است، توضیح می‌دهد که چرا ممکن است تلاش آمریکا برای اسنپ بک تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران با موفقیت همراه نباشد. وی به من اجازه داد که نکات کلیدی را به شرح زیر بیان کنم.
از تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸، ایالات متحده طبق اسناد و اظهارات رسمی خود دیگر یکی از شرکت کنندگان برجام نیست. بنابراین، بر اساس چه مبنایی اکنون ایالات متحده ادعا می‌کند که می‌تواند بر اساس قطعنامه‌ای که حق استفاده از اسنپ بک را مجاز می‌داند، اقدام کند؟
شاید استدلال ایالات متحده که خود را یکی از شرکت کنندگان برجام می‌داند، بر اساس پاراگرافی از قطعنامه ۲۲۳۱ است که مستقل از متن معامله به شمار می‌رود.
به نظر می‌رسد استدلال این است که، چون این قطعنامه در ذیل فصل هفتم شورای امنیت صادر شده و الزام آور است، ایالات متحده بدون در نظر گرفتن موضع داخلی اش که از برجام خارج شده، یک شرکت کننده به شمار می‌رود، مگر اینکه شورای امنیت تصمیم دیگری بگیرد. اگر این مبنای قانونی ادعای واشنگتن باشد، بسیار ناقص است.
اول، پاراگراف مورد نظر صرفاً توصیفی و هشداری است. قطعنامه به عنوان یک واقعیت تصریح کرده است که مشارکت کنندگان در زمان تصویب قطعنامه در سال ۲۰۱۵ چه کسانی بودند. شورا به کسی "وضعیت مشارکت" را تحمیل یا اعلام نکرد.
بیشتر بخوانید: تیرِ خلاص واشنگتن بر پیکر برجام/ در شبِ فعال‌سازی مکانیزم ماشه چه گذشت؟
دوم، اسنپ بک تحت بند الزام آور قطعنامه فقط توسط دولت شرکت کننده در برجام قابل پیگیری است. ایالات متحده در حال حاضر و با اقدام خودش مبنی بر خروج از برجام، در موقعیت مشابه اعضای شورای امنیت که عضو برجام نیستند، قرار دارد.
ایالات متحده در جایگاهی نیست که بتواند اسنپ بک را به جریان بیندازد و یا اعلام کند که ایران به تعهداتش در برجام عمل نکرده است.
سوم، مرجع تصمیم گیری در مورد اینکه شرکت کنندگان برجام چه کسانی هستند، کیست؟ شورا؟ یک کشور به تنهایی؟ البته منطق این است که فقط سایر شرکت کنندگان تصمیم می‌گیرند که چه کسانی عضو برجام هستند. این تصمیم به عهده‌ی شورای امنیت یا افراد خارج از برجام نیست.
مراحل بعدی: آیا می‌توان ایالات متحده را از توسل به اسنپ بک بازداشت؟ اظهارات نگران کننده‌ای وجود دارد که می‌گوید پاسخ این سوال با قاطعیت منفی است، زیرا ساز و کار اسنپ بک بیش از حد هوشمندانه است و به سختی تدوین شده است. اما این برداشت کاملاً درست نیست.
اول، هیچ کس نمی‌تواند هیچ یک از اعضای سازمان ملل را از ادعای توسل به اسنپ بک و به گردش در آوردن این مکانیسم باز دارد. این مشابه چیزی است که در سیستم‌های حقوقی رخ می‌دهد. به طوریکه هر کسی می‌تواند درباره هر چیزی ادعا کند، اما موضوع مهم این است که آیا این ادعا مورد قبول واقع می‌شود و به آن رسیدگی خواهد شد یا خیر.
احتمالاً ایالات متحده اعلام خواهد کرد که ایران به تعهداتش در برجام عمل نکرده است و به این ترتیب مهلت ۳۰ روزه را مد نظر قرار خواهد داد که به صورت اتوماتیک شروع به کار کند. در این ۳۰ روز، ایالات متحده انتظار دارد قطعنامه اسنپ بک به جریان بیفتد و به رأی گذاشته شود.
حتی اگر رایزنی‌های غیررسمی دیدگاه‌های واگرایانه‌ای را مطرح و تصریح کنند که ایالات متحده تقریباً بدون پشتوانه است، این امکان وجود دارد که واشنگتن پیش نویس قطعنامه اسنپ بک را به طور رسمی و عمومی به جریان بیندازد.
آیا می‌توان اقدام واشنگتن مبنی بر تهیه پیش نویس را متوقف کرد؟ بله. نهاد‌های سازمان ملل با شورا‌های شهر، نهاد‌های مقننه ایالتی و پارلمان‌ها تفاوت ندارند. همه آن‌ها طبق آیین نامه اداره می‌شوند. دو احتمال وجود دارد که من [لری جانسون] می‌بینم:
تصویب دستور کار: شورا در ابتدای هر جلسه باید دستور کار را تصویب کند که به طور سنتی برای هر جلسه یک موضوع در دستور کار قرار می‌گیرد. تصویب دستور کار مشمول حق وتو نیست. دستور کار مشروط برای تصویب به ۹ رای موافق نیاز دارد.
شورا به سادگی می‌تواند دستورالعمل درخواست شده برای آن جلسه را رد کند و بنابراین جلسه به پایان می‌رسد. ۵ شرکت کننده برجام در شورا به علاوه ۲ عضو اتحادیه اروپا ۷ عضو می‌شوند که می‌توانند آمریکا را از ۹ رای لازم برای ادامه کار محروم کنند.
به تعویق انداختن بحث در مورد موضوع مطروحه به طور نامحدود: اقدامات خاص رویه‌ای بر اولویت‌های اصلی و پیش نویس قطعنامه‌ها قبل از شورا ارجحیت دارد، از جمله می‌توان به این حرکت رویه‌ای اشاره کرد: "به تعویق انداختن بحث در مورد موضوع مطروحه به یک روز خاص یا به طور نامحدود.
شاید منافع ملی برخی از کشور‌ها را ملزم نکنند که در مورد اینکه چه کسی یک "دولت شرکت کننده" به شمار می‌رود، تصمیم بگیرند. آن‌ها می‌توانند این طور اظهار کنند که وظیفه دولت‌های مربوطه است تا چنین مسائلی را حل و فصل کنند. تا آن زمان، بهتر است بحث را به تعویق بیندازیم.
اگر چنین اتفاقی بیفتد، ایالات متحده بدون تردید همچنان ادعا می‌کند که اعلان عدم تعهد ایران به توافق به جریان افتاده است و بنابراین اسنپ بک به طور خودکار عمل خواهد کرد. زیرا هیچ قطعنامه‌ای در مدت ۳۰ روز مانده تا اتمام زمان فسخ تحریم‌ها اتخاذ نشده است.
بعد چه می‌شود؟ چه کسی در چنین شرایطی به ایالات متحده خواهد پیوست؟ احتمالاً اکثر کشور‌ها از سایر شرکت کنندگان در معامله و اتحادیه اروپا پیروی خواهند کرد. آنان معتقدند که هیچ پایه قانونی برای اعمال مجدد تحریم‌ها وجود ندارد و موضع واشنگتن را نادیده خواهند گرفت.
از منظر قانونی باید گفت که تلاش ایالات متحده برای استفاده از اسنپ بک غیرقابل دفاع است. در این باره می‌توان به قاعده استاپل استناد کرد که می‌گوید نمی‌تواند رفتار و عمل‌مان با یکدیگر تناقض داشته باشد. در زندگی واقعی به آن "عقل سلیم" می‌گویند.
