تیرِ خلاص واشنگتن بر پیکر برجام/ در شبِ فعالسازی مکانیزم ماشه چه گذشت؟
رویداد۲۴واشنگتن دومین اقدام ضدایرانی خود در یک هفته اخیر را اعمال و مکانیزم ماشه را فعال کرد. اقدامی که اگرچه قابل پیش‌بینی بود اما هنوز مشخص نیست دچار چه سرنوشتی خواهد شد، اجرا می شود یا نه.
آمریکا شب گذشته به این بهانه که ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند نبوده، رسما اعلام کرد که مکانیزم ماشه را فعال خواهد کرد، واشنگتن شورای امنیت سازمان ملل متحد را از تصمیم خود باخبر کرد و با واکنش‌های مختلفی مواجه شد. فرانسه، آلمان و انگلیس، دیگر اعضای توافق هسته‌ای ایران اعلام کردند از تصمیم کاخ سفید حمایت نخواهند کرد و همچنان به توافق هسته‌ای ایران پایبند خواهند بود. این برای دومین بار در هفته گذشته است که تروئیکای اروپایی در مقابل واشنگتن و در صف حمایت از ایران می‌ایستند.
جمعه گذشته، آمریکا پیش‌نویس قطعنامه لغو تمدید تحریم‌های ایران را به رای گذاشت که تنها با دو رای مثبت آمریکا و جمهوری دومینیکن مواجه شد. کشورهای اروپایی در این رای‌گیری نظر ممتنع خود را اعلام کردند تا به باور ناظران بین‌المللی انزوای آمریکا از یک سو و از سوی دیگر شکاف عمیق میان واشنگتن و متحدانش بیش از گذشته عیان شود.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به درخواست آمریکا برای فعالسازی مکانیسم ماشه تاکید کرد که واشنگتن نمی‌تواند از این سازوکار استفاده کند. وی اعلام کرد: «همانطور که بارها یادآور شده‌ام، آمریکا به‌طور یکجانبه مشارکت در برجام را در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ متوقف کرده و متعاقب آن در هیچ فعالیت مربوط به توافق هسته‌ای ایران شرکت نکرده است؛ بنابراین آمریکا با توجه به اینکه کشور مشارکت کننده در برجام نیست، نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌های پیش‌بینی شده طبق قطعنامه ۲۲۳۱، استفاده کند.» جوزپ بورل تاکید کرد که به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، هر کاری انجام خواهد داد تا این توافق‌نامه حفظ و به‌طور کامل از سوی همه طرف‌ها اجرا شود.
در شبِ فعال سازی مکانیزم ماشه چه گذشت؟
رویترز شب گذشته گزارش داد که آمریکا نامه‌ای را به ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه کرده و در آن تهران را به عدم پایبندی به برجام متهم کرده است. «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا پنجشنبه شب با حضور در مقر سازمان ملل در نیویورک، درخواست فعال کردن مکانیسم ماشه را به رئیس دوره‌ای شورای امنیت این سازمان ارائه کرده است. او پس از این دیدار رسما این خبر را در توییتر تأیید کرد. «کلی کرافت» نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد نیز اعلام کرد با ارائه این سند به شورای امنیت، روند فعال شدن مکانیسم ماشه برای بازگرداندن همه تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای سازمان ملل علیه ایران رسما فعال شده است.
ساعتی پس از ارائه نامه رسمی آمریکا به رئیس شورای امنیت سازمان ملل، تروئیکای اروپایی شامل رهبران سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه نامه‌ای را در مخالفت با این تصمیم به شورای امنیت ارسال کرده‌اند. سه کشور اروپایی در این بیانیه خطاب به شورای امنیت سازمان ملل، ضمن اشاره به ضرورت ادامه تلاش‌ها برای یافتن راه‌حل مناسب برای خروج از شرایط فعلی توافق ایران، تاکید کردند که با تصمیم آمریکا برای فعالسازی مکانیزم ماشه مخالف هستند و همچنان به توافق هسته ای ایران پایبند می‌مانند.
اگر مکانیزم ماشه فعال شود...
فعالسازی مکانیزم ماشه، آخرین ضربه به توافق هسته‌ای ایران است. به نظر می رسد، رئیس جمهور آمریکا که در بیم و امید پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری این کشور به سر می برد، به دنبال آن است که تا پیش از انتخابات اثری از برجام باقی نگذارد.
در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه، شورای امنیت یک ماه فرصت دارد قطعنامه‌ای را برای تمدید تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران تصویب کند؛ در غیر این صورت، تحریم‌ها به صورت خودکار بازخواهد گشت. بر سر اجرای این مکانیزم مدت هاست که مناقشه وجود دارد. چرا که این سازوکار تنها از سوی کشورهای عضو توافق هسته‌ای ایران قابل اجرا است و آمریکا به دلیل خروج از برجام اکنون دیگر اجازه استفاده از این مکانیزم را ندارد. اما واشنگتن با تفسیر خود از متن توافق هسته ای، آمریکا را کشور مشارکت کننده در برجام دانسته و خواستار استفاده از این مکانیزم است.
واکنش ایران، روسیه و چین به تصمیم آمریکا
در نخستین واکنش به این اقدام آمریکا، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان با ارسال نامه‌ای به رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعلام کرد که آمریکا حقی در جهت احیای تحریم‌ها ندارد و این اقدام آمریکا باید از سوی شورا و جامعه بین‌المللی رد شود. ظریف با یادآوری «لغو مشارکت ایالات متحده در برجام»، نوشت: «رئیس‌جمهور ایالات متحده رسما لغو یکجانبه مشارکت ایالات متحده در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را اعلام کرد که این نقض فاحش قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، که برجام ضمیمه‌شده به آن را تأیید کرده، بود. بر همین اساس، دولت ایالات متحده اقدامات غیرقانونی گسترده‌ای را برای لغو مشارکت ایالات متحده در برجام و بازاعمال تمام تحریم‌های لغوشده ایالات متحده در ارتباط با برجام اجرایی کرده و از این طریق مرتکب موارد متعددی از «عدم اجرای عمده» تحت برجام شد که در تضاد فاحش با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بود.»
بیشتر بخوانید:واکنش پمپئو به مخالفت ۳ کشور اروپایی با فعال شدن مکانیسم ماشه: آنها از آیت‌الله ها حمایت می‌کنند!
وی همچنین امروز جمعه در مطلبی در صفحه اینستاگرام خود در این ارتباط نوشت: دیشب پمپئو به خیال خودش ساز و کار بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت را فعال کرد ولی همزمان، ایران به همراه روسیه، چین، اتحادیه اروپا ،آلمان، فرانسه و انگلیس در نامه های جداگانه ای اقدام دولت ترامپ را غیرقانونی، بدون اثر و کان لم یکن معرفی کردند، احتمالا امروز هم برخی دیگر از اعضای شورای امنیت موضع مشابهی را اتخاذ کنند و یک بار دیگر دولت ترامپ منزوی و رسوا در صحنه جهانی خواهد شد، تاریخ شورای امنیت چنین وضعیتی را به یاد ندارد.
سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز در واکنش به تلاش غیرقانونی آمریکا برای فعالسازی مکانیسم ماشه گفت: اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد.وی همچنین اعلام کرد: «ابلاغیه آمریکا به لحاظ حقوقی فاقد هرگونه صلاحیتی برای مؤثر واقع شدن است. این ابلاغیه بی‌اعتبار و بی‌ارزش است. هیچ‌یک از اعضای باقیمانده در برجام قائل نیستند که این ابلاغیه می‌تواند به اجرا درآید. اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد.»
پس از اعلام رسمی تصمیم آمریکا مبنی بر فعالسازی مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریم‌های هسته‌ای ایران از سوی سازمان ملل، مجید تخت روانچی نماینده ایران در سازمان ملل متحد نیز در کنفرانسی خبری اظهار کرد: آمریکا ارتباطی به برجام ندارد. آمریکا تلاش می‌کند با بهره‌برداری از زور، تحریم‌هایی را علیه ایران تحمیل کند که این کار غیر قابل قبول است. وی تاکید کرد: ادله حقوقی آمریکایی‌ها بسیار سخیف بود و پیش‌بینی می‌کنم که آمریکایی‌ها شکست می‌خورند.
همچنین، «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه از اقدامات آمریکا علیه توافق هسته‌ای انتقاد کرده و گفت که تلاش واشنگتن برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران شکست خواهد خورد. روسیه همچنین ضمن مخالفت با این تصمیم آمریکا، خواستار برگزاری نشست مجازی فوری شورای امنیت در روز جمعه شده است، درخواستی که از سوی آمریکا رد شد.
اکانت رسمی توئیتر نمایندگی چین در سازمان ملل متحد نیز با انتشار یک توئیت، اقدام آمریکا را غیرقانونی خواند و نوشت که چین با این تصمیم مخالف است. سخنگوی وزارت خارجه چین درخواست آمریکا برای فعالسازی مکانیسم ماشه را "فاقد منطق" و "اساس حقوقی" خواند. سخنگوی وزارت خارجه چین با اشاره به اینکه مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها نباید فعال شود بیان کرد: طرفین برجام و اکثریت اعضای شورای امنیت بر این باورند که درخواست آمریکا هیچ مبنای حقوقی نداشته و مکانیسم ماشه فعال نشده است. سفیر ژانگ جون نیز نامه‌ای برای رئیس شورای امنیت فرستاده که مخالفت چین با درخواست آمریکا را ابراز می‌کند.
سایه سنگین آمریکا بر توافق هسته‌ای ایران با وجود خروج این کشور از برجام همچنان وجود دارد. کاخ سفید به دنبال آن است تا تیرخلاصِ خود را بر پیکر نیمه جان برجام وارد کند و فاتحانه به استقبال انتخابات ریاست جمهوری نوامبر برود. همه شواهد و قرائن، اما تایید می‌کنند که واشنگتن حق استفاده از مکانیزم ماشه در قبال توافق هسته‌ای ایران را ندارد. امری که از سوی اتحادیه اروپا و متحدان آمریکا نیز تایید می‌شود. اکنون باید دید واشنگتن با تکیه بر زور و قدرتی که در اختیار دارد قواعد موجود را به نفع خود برهم می‌زند و برجام را نابود می‌کند یا نه.
