خولی بن یزید اصبحی کیست و چگونه کشته شد؟

رویداد۲۴ | خولی بن یَزید اَصْبَحی اَیادی دارِمی (کشته شده در سال ۶۶ قمری) یکی از لشکریان عمر بن سعد در واقعه کربلا بود. وی در روز عاشورا در شهادت امام حسین(ع)، عثمان بن علی(ع) و جعفر بن علی(ع) نقش داشت. پس از شهادت امام حسین(ع)، به دستور عمر بن سعد، خولی همراه حمید بن مسلم ازدی سر امام حسین(ع) را نزد ابن زیاد برد. اما چون شبانگاه قصر بسته بود، آن را با خود به منزل برد که این امر اعتراض همسرش را در پی داشت. این واقعه در سوگواری شیعیان و در روضه تنور خولی نقل می‌شود.برخی منابع بریدن سر امام حسین(ع) را به خولی نسبت داده‌اند.

از تاریخ ولادت و زندگانی خولی تا پیش از واقعه کربلا اطلاعی در دست نیست. وی فرزند یزید اصبحی و از قبیله حِمْیر (از قبایل یمن که در سال نهم هجری اسلام آوردند) است. نام او در واقعه عاشورا آمده و از قاتلان امام حسین(ع) شمرده شده است. نوار بنت مالک یا عیوف همسر وی بود، هنگامی که خولی سر امام را به خانه آورد او را سرزنش کرد. همچنین مخفیگاه او را به یاران مختار نشان داد. طبری نوار بنت مالک را از بنی‌اسد دانسته است و به همسر دیگر وی از حضرمیان نیز اشاره کرده است.

نقش خولی درعاشورا

خولی در واقعه کربلا از لشکر عمر بن سعد بود که شهادت عثمان بن علی را به او نسبت داده‌اند. او روز عاشورا تیری به سمت عثمان بن علی انداخت، سپس مردی از بنی دارم او را به شهادت رساند. در زیارت ناحیه مقدسه غیر مشهوره به عنوان پرتاب کننده تیر به سوی عثمان بن علی لعن شده است.

او تیر دیگری به سمت جعفر بن علی پرتاب کرد که به شقیقه یا چشم او اصابت کرد. برخی منابع شهادت جعفر بن علی را نیز به او نسبت داده‌اند. اما در منابع دیگر، شهادت جعفر بن علی به هانی بن ثبیت حضرمی نسبت داده شده است.

خولی، در شهادت امام حسین نیز نقش داشت. او به تحریک شمر بن ذی الجوشن و یا سنان، خواست سر امام را از تن جدا کند، اما لرزشی بر دست و پایش افتاد و نتوانست چنین کند؛ به همین دلیل سنان خود سر حسین را برید و آن را به خولی داد.

منابع تاریخی بریدن سر امام حسین را به خولی، سنان بن انس، شمر بن ذی الجوشن و شبل بن یزید(برادر خولی) نسبت داده‌اند.

سرنوشت خولی پس از عاشورا

خولی، از حاملان سرهای شهدای کربلا به سمت ابن زیاد بود. عمر بن سعد سر حسین بن علی(ع) را به خولی و حمید بن مسلم سپرد تا به کوفه و نزد عبیدالله ببرند. خولی شبانگاه به کوفه رسید و چون قصر بسته بود، سر را به خانه برد و آن را زیر تشتی قرار داد. و به همسرش گفت:

        «من برای تو چیزی آورده‌ام که برای همیشه ما را بی‌نیاز خواهد کرد. این سر حسین است که در خانه تو است.» همسرش گفت: «وای بر تو مردم سیم و زر آورده‌اند و تو سر فرزند رسول الله(ص) را آوردی. به خدا سوگند هرگز من و تو در یک خانه زندگی نخواهیم کرد.»

در کتاب مقتل الحسین(ع) به مخفی کردن سر امام حسین(ع) در تنور، ساطع شدن نوری از تنور و گریه و شیون گروهی از زنان برای امام حسین(ع) اشاره شده است. در بین مردم نیز مشهور است که خولی، سر امام را در تنور خانه‌اش پنهان کرد و روضه‌ای در دهه دوم و سوم محرم خوانده می‌شود که به روضه تنور خولی معروف است.

مرگ خولی

مختار، ابوعمره را به همراه معاذ بن هانی کندی و معبد بن سلمه حضرمی به سراغ خولی فرستاد. خولی در چاه مستراح خانه‌اش پنهان شد. ماموران مختار از همسر خولی محل اختفای او را جویا شدند و وی که از خولی دل خوشی نداشت به مخفیگاه وی اشاره کرد. یاران مختار او را بیرون کشیدند و به نزد مختار بردند. به دستور مختار، او را نزدیک خانه‌اش به قتل رسانند و جسدش را سوزانند که جز خاکستر از آن چیزی باقی نماند.