واکنش جامعه بین‌المللی به مکانیسم ماشه چگونه خواهد بود؟
رویداد۲۴ ادعای مقامات آمریکایی در مورد اعاده قطعنامه‌های لغو شده و اعمال مجدد آنها در حالی است که از زمان تسلیم درخواست آمریکا برای انجام این موضوع به رئیس دوره‌ای وقت شورای امنیت، ۱۳ عضو شورای امنیت با صراحت تمام و در یک موضع‌گیری هماهنگ تاریخی، مخالفت خود را با این موضوع مطرح کرده و اعلام کردند که ایالات متحده به دلیل خروج از برجام، حق مداخله در این موضوع را ندارد. همچنین در دو مقطع، نمایندگان اندونزی و نیجر به عنوان روسای شورای امنیت مخالفت خود را با طرح این موضوع در این شورا اعلام کرده‌اند.
با وجود مخالفت صریح اکثریت شورای امنیت با درخواست ایالات متحده، مقامات دولت ترامپ اعلام کرده‌اند بنا به تصور آنها، قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت اعاده شده و تهدید کرده‌اند هر کشوری که بخواهد از خواست آمریکا استنکاف بورزد، مور تحریم قرار خواهد داد. در همین چارچوب خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه در کاخ سفید گزارش داد که رئیس‌جمهور آمریکا ظرف چند روز آینده طی یک فرمان اجرایی، مجوز تحریم هر شخص یا شرکتی که اقدام به نقض تحریم‌های تسلیحاتی آمریکا علیه ایران کند را صادر خواهد کرد.
با توجه به قرار داشتن آمریکا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، اقدام دولت ترامپ برای سرشاخ شدن با جامعه بین‌المللی یک نوع انتحار محسوب می‌شود و به همین خاطر، بعید است که شرایط سیاست داخلی به ترامپ اجازه کوتاه آمدن در این حوزه را بدهد؛ بنابراین احتمال آنکه ترامپ از طریق یک فرمان اجرایی و تهدید به تحریم‌های ثانویه درصدد تحمیل محتوای قطعنامه‌ها به کشورها و به ویژه شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی برآید، بسیار زیاد است.
بیشتر بخوانید: «ساعت صفر یکشنبه» چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
در واقع به نظر می‌آید آمریکا از تمام امکانات اقتصادی و دیپلماتیک خود به ویژه تسلط روند مبادلات دلاری استفاده خواهد کرد تا بتواند خواست خود بر جامعه بین‌الملل تحمیل کند. البته وجه سمبلیک و نمادین چنین اقدامی غلبه خواهد داشت چرا که دولت ترامپ می‌خواهد با تبلیغ نمایشی از اقتدار خود بگوید که آمریکا در جهان اول است ولی مناقشه حقوقی و دیپلماتیک بر سر وضعیت قطعنامه‌ها ممکن است در صورت انتخاب مجدد ترامپ تا سال‌ها ادامه یابد.
چنین مناقشه بی‌سابقه‌ای بی‌شک بر روند کاری در شورای امنیت، از جمله در مورد دیگر تحریم‌ها و فراتر از آن بر رابطه بین قدرت‌های بزرگ اثرات سوء زیادی خواهد گذاشت و موجب خدشه وارد شدن به حیثیت، اعتبار و جایگاه شورای امنیت می‌شود.
واکنش جامعه بین‌المللی به یکجانبه‌گرایی آمریکا چیست؟
«انگلیس از برجام رویگردان نخواهد شد تا زمانی که چیز بهتری برای جایگزین کردن داشته باشیم»؛ این سخن را دومینیک راب، وزیر امور خارجه انگلیس در سخنرانی‌اش در اندیشکده آتلانتیک گفته است. او سخنانی از همین جنس را هم روز چهارشنبه در دیدار با همتای آمریکایی‌اش، مایک پمپئو مطرح کرد. او اگرچه در آن دیدار و این سخنرانی، ادعاهای گزافی را در مورد ایران مطرح و از دستیابی به یک توافق جامع‌تر حمایت کرد، اما سخنانش چیزی نبود که بتواند باب میل پمپئو و مقامات آمریکایی باشد. در واقع اظهارات راب نشان داد که آمریکا حتی نتوانسته نزدیک‌ترین و قدیمی‌ترین متحدش را در مورد اجرایی کردن اسنپ بک و همراهی با کاخ سفید برای اعاده تحریم‌های لغوشده با خود همراه کند.
میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان ملل در دفتر وین هم روز پنجشنبه در حساب توییتری خود در واکنش به ادعای تبلیغاتی پمپئو درباره بازگشت تحریم‌های ضد ایرانی اظهار داشت: چگونه این کار را انجام می‌دهید؟ آیا آمریکا از طرف شورای امنیت سازمان ملل صحبت خواهد کرد؟ چه کسی به شما چنین اجازه‌ای داده است؟ آیا نمی‌فهمید که همه اعضای شورای امنیت به‌روشنی گفته‌اند که آمریکا را عضو برجام نمی‌دانند؟ دست از بی‌اعتبار کردن کشور خودتان بردارید.
او در توئیتی دیگر نوشت: موضوعات مطرح شده در بیانیه مشترک سه کشور اروپایی باید در نشست کمیسیون مشترک برجام به شکلی ملموس مورد بحث قرار گیرد. مهم‌ترین نکته در بیانیه مشترک سه کشور اروپایی طرف برجام (انگلیس و فرانسه و آلمان) تاکید مجدد بر موضع مشخص شده درخصوص تلاش (آمریکا) برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل (اسنپ‌بک) است.
سه کشور اروپایی عضو برجام هم روز چهارشنبه در بیانیه مشترکی در نشست شورای حکام آژانس اتمی در وین ضمن ابراز تاسف از خروج آمریکا از برجام، در ارتباط با نامه ۲۰ اوت آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل در ارتباط با رویه‌های ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، خاطرنشان کردند که موضع بیان شده در وزیران خارجه سه کشور اروپایی در بیانیه مشترک آنها در روز ۲۰ اوت همچنان به قوت خود باقی است.
آنها بدون اشاره به تعلل و ناتوانی خود در اجرای تعهداتشان ذیل برجام، ادعا کردند که عدم پایبندی «سازمان‌یافته (سیستماتیک) ایران» به تعهداتش در این توافق به طور جدی مزایای برجام را در حوزه عدم اشاعه تسلیحات اتمی تضعیف کرده است.
سه کشور اروپایی در همین پیوند نسبت به افزایش ذخایر اورانیوم، تداوم عملیات تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته، و برنامه‌ریزی ایران برای نصب سانتریفیوژهای بیشتر ابراز نگرانی کردند. آنها در بخش دیگری از بیانیه یادشده با اشاره به خروج یکجانبه آمریکا از برجام و کاهش تعهدات ایران ذیل این توافق، خواستار یافتن راه حل دیپلماتیک برای حفظ برجام و پیشرفت در مذاکرات کمیسیون مشترک شدند.
ایران چه باید بکند؟
سوال مهم اکنون این است که واکنش ایران در قبال اجرای یکجانبه و غیر حقوقی قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت توسط آمریکا چه باید باشد. آیا ایران باید با توقف تعهدات هسته‌ای خود در برجام، از توافق هسته‌ای خارج شود و با قطع همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی، از درب تقابل با جامعه بین‌المللی وارد شود؟ آیا آنکه ایران با تداوم شفاف‌سازی، در پیش گرفتن دیپلماسی چندجانبه‌گرایانه و همکاری با جامعه بین‌المللی، آمریکا در رسیدن به خواست خود ناکام گذاشته و موجب تداوم انزوای سیاسی آمریکا در نهادها و مجامع موثر بین‌المللی از جمله شورای امنیت و آژانس باشد.
پاسخ به این سوال را باید با صبوری و در پیش گرفتن خویشتنداری استراتژیک از سوی تهران باید پاسخ داد. در واقع، ایران باید به جای واکنش‌های هیجانی و غیرحرفه‌ای و واکنش‌های پوپولیستی و غیرکارشناسی منتظر اقدام عملی اعضای شورای امنیت و شرکای برجام در قبال یکجانبه گرایی آمریکا باشد.
به نظر می‌رسد اگر «کمیته تحریم» و «پانل کارشناسی» مربوطه توسط سازمان ملل متحد – که براساس قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران به وجود آمده بودند – مجددا در مورد تحریم‌های ایران احیا نشوند، ایران باید به مقاومت اعضای شورای امنیت در برابر آمریکا ارج بگذارد و از دست زدن به چنین اقداماتی خودداری کند چرا که شرایط در عمل تغییر کیفی نخواهد کرد و همچنان تحریم‌های ثانویه آمریکا مبنای کار خواهند بود.
