عجایب آماری جنگ جهانی دوم

رویداد۲۴ جنگ جهانی دوم، بزرگ‌ترین جنگ تاریخ بشر است؛ هم از لحاظ وسعت وقوع و هم از نظر تعداد کشور‌ها و انسان‌های درگیر آن. آغاز جنگ‌جهانی‌دوم، درست ۲۱ سال پس از پایان جنگ‌جهانی‌اول در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ (۱۹ آبان ۱۲۹۷)، نشان از آن دارد که این نبرد عالم‌گیر، ناشی از تضاد‌ها و درگیری‌هایی است که با جنگ اول به پایان نرسید.

از سوی دیگر، شرایط سختی که برای بازندگان درنظر گرفته شده‌بود، خود زمینه را برای رویارویی و تلاقی نظامی فراهم می‌کرد. با‌این‌حال، آن‌چه درمورد جنگ جهانی‌دوم باعث شگفتی می‌شود، تنها مرور دلایل و چرایی وقوع آن نیست؛ بزرگ‌ترین جنگ تاریخ که روز اول سپتامبر سال ۱۹۳۹ رسماً آغاز شد، آمار و ارقام عجیب و غریبی هم دارد که بررسی آن‌ها، تعجب هر مخاطبی را برمی‌انگیزد. به بهانه هشتاد و یکمین سالروز آغاز جنگ‌جهانی‌دوم، با هم برخی از این آمار و ارقام را مرور خواهیم کرد.

تعداد کشور‌های درگیر

در جنگ‌جهانی‌دوم که بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ میلادی (۱۳۱۸ تا ۱۳۲۴ خورشیدی)، به مدت شش سال ادامه داشت، ۶۱ کشور از پنج قاره جهان، به‌طور مستقیم درگیر بودند؛ جمعیتی حدود یک‌میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر؛ این رقم معادل سه‌چهارم کل جمعیت کره زمین در آن روزگار بود. البته فکر نکنید که دیگر انسان‌ها از عوارض جنگ مصون ماندند؛ خیر! جنگ‌جهانی‌دوم، تقریباً همه آدم‌ها را تحت‌تأثیر خودش قرار داد؛ حتی قبایل بدوی اعماق جنگل‌های آفریقا را.

شرکت‌کنندگان در جنگ

بیش از ۱۱۰ میلیون سرباز در جنگ‌جهانی‌دوم جنگیدند. از این تعداد، چیزی حدود ۴۵ میلیون نفر، طی درگیری‌ها کشته شدند. یعنی به‌طور متوسط از هر پنج سرباز، دو نفر از بین رفتند. بیشترین تعداد نظامی درگیر جنگ، متعلق به سه کشور شوروی با ۳۰ میلیون نفر، آلمان با ۱۷ میلیون نفر و آمریکا با ۱۶ میلیون نفر بود.

بیش از ۷۰ درصد این سربازان، نظامی حرفه‌ای نبودند و شامل کسانی می‌شدند که به صورت داوطلبانه یا در قالب بسیج عمومی، لباس سربازی پوشیدند. شاید یکی از دلایل تلفات سنگین در نبرد‌های جنگ‌جهانی‌دوم، همین باشد.

تلفات انسانی نظامی

آمار‌های متفاوتی درباره کشته‌شده‌های جنگ‌جهانی‌دوم منتشر شده‌است؛ تخمین‌های‌کلی، چیزی بین ۶۵ تا ۸۵ میلیون قربانی را نشان می‌دهد که حدود ۴۵ میلیون نفر از آن‌ها نظامی بوده اند. روس‌ها با ۲۷ میلیون کشته، بالاترین تلفات را داشتند؛ روزی ۱۸ هزار قربانی در طول جنگ!

تنها در نبرد لنینگراد، طی ۹۰۰ روز، یک‌میلیون کشته روی دست شوروی باقی ماند؛ در کل، حدود ۷۰ درصد از تمام کشته‌شدگان جنگ‌جهانی‌دوم، مربوط به شوروی و چین بود. آلمان به عنوان آغازگر جنگ، حدود هفت میلیون کشته داد. بد نیست بدانید که ۹۵ درصد کشته‌های آلمان، مربوط به حمله نظامی به شوروی، موسوم به عملیات بارباروسا بود.

تلفات انسانی غیرنظامی

اگر تلفات ۴۵ میلیونی نظامیان و آمار ۸۵ میلیونی کل تلفات جنگ را درست بدانیم، مجموع قربانیان غیرنظامی جنگ‌جهانی‌دوم، چیزی بالغ بر ۴۰ میلیون نفر است؛ بخش مهمی از این تلفات در شرق آسیا اتفاق افتاد؛ تنها ۱۲ میلیون غیرنظامی در حملات وحشیانه ژاپنی‌ها به شرق دور و مالایا کشته شدند.

البته خود ژاپن هم از این قضیه مصون نماند. تنها در حمله اتمی به هیروشیما و ناکازاکی، طی روز‌های ششم و نُهُم اوت سال ۱۹۴۵ (۱۵ و ۱۸ مرداد ۱۳۲۴)، حدود ۲۲۰ هزار نفر از بین رفتند. آلمان، به ویژه در سال‌های پایانی جنگ، شاهد تلفات سنگین غیرنظامی بود و اگر قربانیان حملات هوایی متفقین را در نظر بگیریم، حدود یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار آلمانی غیرنظامی، در جریان جنگ‌جهانی‌دوم کشته شدند. بااین‌حال، بالاترین رقم قربانی غیرنظامیان، به شوروی تعلق داشت؛ حدود ۱۹ میلیون نفر.

بیشتر بخوانید: اشغال ایران توسط متفقین در شهریور ۱۳۲۰

آمار اقتصادی

جنگ‌جهانی‌دوم، برای دوطرف، چهار تریلیون دلار هزینه داشت. این مبلغ به جز میزان خساراتی است که هر کشور درگیر، به دلیل تخریب شهر‌ها و زیرساخت‌هایش متحمل شد. مثلاً انگلیسی‌ها فقط طی حملات هوایی عملیات «شیر دریایی»، از هفت سپتامبر ۱۹۴۰ (۱۶ شهریور ۱۳۱۹) به مدت ۵۷ شب، یک‌میلیون واحد مسکونی را در لندن از دست دادند. جنگ، ۲۷۲ میلیارد دلار هزینه روی دست آلمان‌ها گذاشت.

شوروی، بریتانیا، ایتالیا و ژاپن، به ترتیب ۱۹۲، ۱۲۰، ۹۴ و ۵۶ میلیون دلار برای جنگ جنون‌آمیز خود هزینه کردند. آمریکا بخشی از هزینه ۳۴۱ میلیارد دلاری خود را به کشور‌های متفق وام داد و به این ترتیب، هزینه‌های نظامی خود را به کمتر از ۲۰۰ میلیارد دلار رساند. یادتان نرود که این ارقام مربوط به اوایل دهه ۱۹۴۰ میلادی (دهه ۱۳۲۰ خورشیدی) است.

شکوفایی استعدادها!

جنگ‌جهانی‌دوم باعث شد که دولت‌های درگیر از هر وسیله‌ای برای تجهیز خود استفاده کنند؛ به همین دلیل بازار اختراعات به ویژه در عرصه نظامی، رونق گرفت. آلمان در این زمینه پیشتاز بود؛ سیستم‌های عکاسی تقویت شد و به اختراع نخستین دوربین‌های جاسوسی فوق‌پیشرفته انجامید.

موشک‌های وی.۱ و وی.۲ توسط فون براون در آلمان ساخته و به کابوس بریتانیایی‌ها تبدیل شد؛ اما در تحولات بعدی، به ویژه در عرصه اکتشافات فضایی سخت مؤثر بود. برای نخستین‌بار در جنگ‌جهانی‌دوم، رادار به معنای واقعی کلمه ساخته و به کار گرفته شد؛ انگلیسی‌ها توانستند با این اختراع، به طور مؤثری از حجم حملات هوایی آلمان بکاهند. آلمان‌ها برای نخستین‌بار، راکت‌های مافوق صوت، گاز‌های شیمیایی رده اعصاب و موتور جت را اختراع کردند؛ هرچند که فرصتی برای استفاده گسترده از آن‌ها را نیافتند.

هیتلر حتی موفقیت‌هایی در زمینه ساخت سلاح هسته‌ای به دست آورده‌بود. دستاورد‌های وی در ماه مه سال ۱۹۴۵، به دست روس‌ها افتاد و زیرساخت قدرت هسته‌ای شوروی در سال‌های بعد را شکل داد.

کار در عرصه فناوری‌های الکترونیک که نقش مهمی در پیشبرد روند تهیه و تولید سلاح‌های پیشرفته داشت، حیرت‌انگیز بود؛ آمریکا در سال ۱۹۴۱ (۱۳۲۰ خورشیدی)، نخستین رایانه قابل برنامه‌ریزی، موسوم به زِد.۱ را ساخت؛ این اختراع، نقش مهمی در شکستن کُدهای رمز ارسالی دشمن داشت. در همین سال‌ها، الکساندر فلمینگ موفق به کشف پنی‌سیلین شد و به میزان معتنابهی، از تلفات نظامی و غیرنظامی متفقین کم کرد.