بازگشت بایدن به برجام؛ فرصت یا تهدید
رویداد۲۴ یوسف مولایی درباره انتخاب جو بایدن به عنوان رییس جمهور بعدی آمریکا و تاثیر انتخاب وی بر سیاست خارجی ایران به ویژه برجام با بیان اینکه صرف نظر اینکه چه کسی در آمریکا روی کار باشد باید بدانیم که بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در رویکردشان به سیاست های کلی آمریکا تفات‌هایی وجود دارد، هم در سیاست داخلی و هم سیاست خارجی، گفت: دموکرات‌ها اصولا به عنوان یک سیاست راهبردی تلاش می‌کنند که در سیاست بین‌الملل از ظرفیت‌های متحدان خود استفاه کنند و با هزینه کمتری سیاست خارجی خود را پیش ببرند و به احتمال زیاد با اتحادیه اروپا و اعضای دائم شورای امنیت و در سازمان‌های بین‌المللی مجدد حضور فعال خواهند داشت.
وی ادامه داد: اما جمهوری‌خواهان مسیر متفاوتی را انتخاب می‌کنند یا بهتر است بگوییم که آمریکای ترامپ مسیر بسیار متفاوتی را در این چهار سال گذشته دنبال کرد. آنها با تکیه به قدرت نرم و سخت آمریکا یک جانبه سیاست‌هایشان را جلو بردند. همه دنیا مخالف حمله به عراق بودند اما دستگاه سیاست خارجی آمریکا در زمان بوش پسر تصمیم به حمله گرفت. آنها معتقدند که دیگران مجبورند دنبال آنها بیایند نه آنها.
این حقوقدان اظهار کرد: طبیعی است که بازگشت آمریکا به برجام قابل پیش‌بینی است و هماهنگی بیشتر آمریکا با اعضای دائم شورای امنیت و دیگر اعضای برجام قابل تصور است، اما اینکه اراده سیاسی برای ترمیم و بازسازی پل‌های خراب شده اعتماد و تفاهم از سوی همه طرف‌ها وجود داشته باشد خیلی مهم است.
مولایی خاطرنشان کرد: به نظر می آید آقای بایدن بعد از مستقر شدن در جایگاهش به عنوان رییس‌جمهور آمریکا کارها و اولویت‌های زیادی برای انجام دادن داشته باشد که پرداختن به مسایل داخلی به ویژه در بحث کرونا و ترمیم فضای دو قطبی ایجاد شده تحت تاثیر انتخابات برایش در اولویت است. بعد از آن حتما ترمیم روابط با اتحادیه اروپا و بازگشت به سازمان‌ها، نهادها و معاهدات بین‌المللی و دوجانبه از دیگر اولویت‌های او خواهد بود و معلوم نیست که بحث برجام در ارتباط با ایران در چه درجه‌ای از اولویت و زمان بندی برای او باشد.
بیشتر بخوانید: ۳ نکته کلیدی برای ایران مقابل بایدن
این کارشناس مسایل بین الملل با اشاره به خساراتی که از خروج آمریکا از برجام به ایران تحمیل شد و ضرورت طرح این مسایل با طرف آمریکایی در صورت بازگشت به برجام گفت: مناسبات ایران تحت تاثیر اقدامات و تحریم های آمریکا، اقتصاد ایران با بازار اقتصاد جهانی را به شدت متاثر کرد و باید این خسارت تامین شود. شاید بایدن تا حدودی اینها را حل کند اما قطعا این گونه نیست که این خسارات به طور کامل تامین یا جبران شود و بعید است که آمریکایی ها به این زودی بخواهند برایش برنامه ریزی دقیق کنند و دنبال برجام و شروط ایران باشند.
وی ادامه داد: از سویی اصلا مشخص نیست که کشور خارج شده از برجام با چه ساز و کاری می خواهد به توافق بازگردد. آیا همه اعضای باقی در برجام باید این را بپذیرند؟ اگر آنها بپذیرند و ایران نپذیرد چه می شود؟ آیا ایران در موضعی است که در مقابل شش کشور بتواند اراده‌اش را حاکم کند؟ این موارد الان اصلا مشخص نیست و باید این سناریوها دقیق بررسی و کارشناسی شود آن هم به دور از فضای احساسی که الان در رسانه ها شاهد آن هستیم.
مولایی تصریح کرد: در حال حاضر با آمدن بایدن یک مانعی برداشته شده که ترامپ ایجاد کرده است. فرصتی با آمدن بایدن ایجاد شده است که محقق شدن آن فرصت کاملا به اراده سیاسی ایران، تبحر و قاطعیت دستگاه دیپلماسی بستگی دارد که چطور شرایط را به نفع خود ببیند. اگر تصمیم‌گیرندگان ایران ارزیابی شان این است که آمدن بایدن و بازگشت آمریکا به برجام به نفع ایران است، قطعا باید با رایزنی با اعضای دائم و شش کشور کار را شروع کنند و در کمیسیون مشترک صحبت‌ها و مواضع مطرح شود.
وی گفت: از سویی معتقدم برای باز کردن فضا و اطلاع از اراده سیاسی طرف آمریکایی بهترین گزینه طرف‌های اروپایی برجام هستند که قطعا آنها راحت‌تر از ما مسیر را باز خواهند کرد. آنها می‌توانند آمریکا را درگیر کنند و مشخص شدن چگونگی بازگشت به برجام از سوی آمریکا از مسیر اتحادیه اروپا، روسیه و چین بهتر انجام خواهد گرفت، اما مهم است که قبل از مشخص شدن ساز و کار بازگشت آمریکا، ایران موضعش را درباره سطح همکاری با آمریکا در چارچوب برجام مشخص کند.
این حقوقدان خاطر نشان کرد: نباید در این روند انتظارات را برای افکار عمومی نسبت به رفع مشکلات یا تحریم ها بالا ببریم چون قطعا روند بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌ها کند پیش خواهد رفت و آن هم نه به خاطر ایران بلکه این ساختار انتقال قدرت در آمریکاست که زمان‌بر است.
مولایی درباره شروطی که ایران در سطوح عالی برای بازگشت آمریکا به برجام مطرح کرده است، اظهار کرد: اینکه ایران شروطی را مطرح کند کاملا به حق است چون ایران به شدت از شرایط پیش آمده تحت تاثیر خروج آمریکا متضرر شد به ویژه از تحریم‌های یک جانبه و دیگر تحریم ها که به عناوین مختلف اعمال شد. اینکه اموال ما در خارج بابت قوانینی که به اسم مبارزه با تروریسم یا در بحث حقوق بشر گذاشته شده است توقیف می شود باید به طور جدی در بحث با ایران مورد بازخواست قرار بگیرد و جلوی این اقدامات گرفته شود.
وی در پاسخ به این که اگر آمریکا شرایط ایران را نپذیرد؟ گفت: دقیقا به همین علت است که می گویم باید ابتدا ایران سیاست خود در تعامل با آمریکا در صورت بازگشت به برجام را تعیین کند؛ اینکه آمدن بایدن و بازگشت آمریکا به برجام را فرصت می بیند یا تهدید. اگر آن را یک فرصت ببیند حتما راهی برای گفت وگو و چانه زنی و پیشبرد منافعش در نظر می گیرد.
این حقوقدان درباره موانع حقوقی بازگشت آمریکا به برجام تصریح کرد: به لحاظ حقوقی مانعی برای بازگشت آمریکا به برجام نیست و این مساله‌ای است که اعضای باقی مانده در آن باید برای آن تصمیم گیری کنند.
مولایی تصریح کرد: واقع بینانه باید در بحث بازگشت آمریکا به برجام برخورد کرد و خسارت خواهی ایران از آمریکا و کشورهای اروپایی باید واقع‌بینانه باشد چرا که مشخص نیست بایدن تا چه اندازه حاضر به جبران خسارت‌ها باشد، اما بسیار مهم است که این مساله از سوی کشورهای فعلی در برجام نیز مطرح شود و صرفا خواسته ایران در نظر گرفته نشود.
وی ادامه داد: این گفت‌وگوها می تواند در قالب کمیسیون مشترک برجام یا مذاکرات ۱+۵ باشد، اما اراده سیاسی ایران که بخواهد وارد این پروسه شود در این رابطه بسیار مهم‌تر است.
این کارشناس مسایل بین‌الملل گفت: به لحاظ سیاسی و در سطح افکار عمومی مهم است که ذوق زده نباشیم و دیپلمات‌های ما این را به خوبی می دانند.
