سفر رییس جمهور آمریکا به ایران

رویداد۲۴ علیرضا نجفی: تصویر ثبت شده در آذرماه سال ۱۳۳۸ که دوایت آیزنهاور رییس جمهور وقت آمریکا برای دیدار با محمدرضا شاه پهلوی به ایران سفر کرد.

دوایت آیزنهاور ژنرالی بود که به خاطر حضور موثر در جبهه‌های جنگ جهانی دوم شهرت بسیاری کسب کرده بود. آیزنهاور عضو فعالی در حزب جمهوری‌خواه بود و در سال ۱۹۵۳ به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری از حزب جمهوری‌خواه در انتخابات حضور داشت. این اعلام حضور در اوج دوران جنگ سرد بود و مردم آمریکا از رئیس جمهور شدن یک ژنرال جنگی استقبال می‌کردند.

آیزنهاور در ۱۹۵۳ رئیس جمهور ایالات متحده شد و هشت سال نیز در اتاق بیضی کاخ سفید ماند. تمام تلاش هشت ساله آیزنهاور مقابله با نفوذ و گسترش همه‌جانبه کمونیسم بود و وی تمام امکانات اقتصادی و نظامی ایالات متحده را برای مبارزه با کمونیسم صرف کرد. البته فقط مبارزه با کمونیسم نبود بلکه آیزنهاور جنگ سرد را بهانه‌ای کرده بود برای گسترش حضور ایالات متحده در کشور‌های دیگر.

وی دستور دخالت سازمان سیا در امور داخلی کشور‌های خاورمیانه را صادر کرد که مهمترین آن عملیات‌های آژاکس و کودتای ۲۸ مرداد بود. دولت آیزنهاور و چهره‌های راست میلیتاریستی در ایالات متحده با کمونیسم و تمام جنبش‌های ملی و ضداستعماری نیز مبارزه می‌کردند.

آیزنهاور نمی‌توانست ببیند قدرت‌های ملی علیه استعمار بریتانیا و آمریکا برمی‌خیزند و به همین دلیل تمام تلاشش را کرد تا دکتر محمد مصدق را برکنار کند، مبادا این حرکت الگویی شود برای کشور‌های دیگر. آیزنهاور با کمک بریتانیا دولت مصدق را برکنار کرد و نهایتا پس از کودتا معاون اول خود ریچارد نیکسون را به ایران فرستاد تا با شاه دیدار کند که وقایع دردناک ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ در اعتراضات به همان سفر بود. خود وی نیز در آذرماه سال ۱۳۳۸ به ایران سفر کرد.

ببینید: ۱۶ آذر چگونه روز دانشجو شد؟ (فیلم)

به گزارش رویداد۲۴ شاه خود در دوران آیزنهاور چند بار به ایالات متحده سفر کرد. در یکی از سفرهایش که با همسر محبوبش ثریا اسفندیاری انجام می‌شد، دو ماه در ایالات متحده اقامت داشت و قرارداد مهم سنتو را امضا کرد که بر اساس آن با کشورهایی چون ترکیه و عراق علیه شوروی متحد می‌شد.

سفر‌های شاه باعث ورود سرمایه‌گذاران غربی به ایران شد، ولی نارضایتی سیاسی بین گروه‌های اپوزیسیون را افزایش داد. در همان سال‌ها بود که فیلم‌های هالیوودی در ایران به صورت گستره اکران شدند و خوراکی‌ها و اسنک‌های آمریکایی به سبد غذایی ایرانی‌ها راه پیدا کردند.

سفر آیزنهاور در حالی انجام می‌شد که در بغداد کودتا شده بود و ایران پیمان سنتو را بدون عراق تمدید می‌کرد. آیزنهاور در سفر به ایران با استقبال گرمی مواجه شد و برای سخنرانی به مجلس سنا رفت. در سخنرانی خود نیز بر تحکیم روابط نظامی ایران و آمریکا تاکید کرد و به نوعی ایران را ژاندارم خود در منطقه اعلام کرد.

اما شاه و آیزنهاور از ترس کمونیسم خطر دیگری که می‌توانست میدان بازی را برهم بزند، ندیدند که آن هم اسلام‌گرایی نوینی بود که به صورتی جدید در حال ظهور بود و بر خلاف اشکال سنتی خود به چیزی جز سقوط حکومت پهلوی نمی‌داد. شاه هیچگاه تا زمانی که در قدرت بود اسلام‌گرایی را دشمن خود نمی‌دانست.

بخشی از اسلام‌گرایان در سرکوب جبهه ملی و مصدق به او کمک کرده بودند و هر دو دشمن مشترکی داشتند که همان چپ‌ها و کمونیست‌ها بودند. همه این‌ها باعث شد زمانی که شاه و آمریکا برای تثبیت موقعیت خود در ایران کمونیست‌ها را سرکوب می‌کردند، اسلام‌گرایان برخیزند و نیروهای مردمی را حول خود جمع کنند و حکومت پهلوی را سرنگون کنند.