دولت سیزدهم بدون تحریم‌ها کار خود را آغاز می‌کند؟
رویداد۲۴ چه زمانی بازی تحریم تمام شده و محاصره اقتصادی ایران به پایان می‌رسد؟ این سوالی است که بسیاری برای یافتن پاسخ آن انتظار می‌کشند. رییس جمهور میگوید که بساط تحریم‌ها علیه تهران تا قبل از شروع دولت سیزدهم برچیده خواهد شد. از سوی دیگر صدا‌های ضد و نقیض تازه‌ای از سوی غرب بلند شده که چندان امیدوارانه به نظر نمی‌رسد. با این حال تهران از ماه گذشته شاهد این بوده که واشنگتن برخی از تحریم‌های اقتصادی و به ویژه مرتبط با نفت را لغو کرده است. تحریم‌های ایران چه زمانی برداشته می‌شوند و ایا دولت بعدی روزگار بدون تحریمی را از سر خواهد گذراند؟
گفتگو با اسفندیار خدایی کارشناس مسائل بین الملل:
با شروع سال جدید تهران شاهد گسترش تلاش‌های واشنگتن برای اعتماد سازی بوده است. بخشی از این تلاش‌ها مربوط به لغو گروهی از تحریم هاست. اما ایران این موضوع را کافی نمی‌داند. اهمیت کار بایدن در چیست و ایا این اقدامات واکنشی به مذاکرات وین است؟
این‌ها در چارچوب اعتمادسازی و در قالب همان مذاکرات وین است و دو طرف در حال سنجیدن یک دیگر هستند. ایران تا کنون البته به طور مشخص اعلام نکرده که اقداماتی از جانب جمهوری اسلامی انجام شده، اما حتما گام‌هایی برداشته شده کار‌هایی شکل گرفته که دو طرف به سمت توافق حرکت کنند. علایمی از شکست مذاکرات دیده نمی‌شود و حتی مخالفین توافق هم کسی از شکست گفتگو‌ها صحبتی نمی‌کند و ظاهرا همه چیز نسبتا به خوبی پیش می‌رود و انتخاباتی که در ایران برگزار شده اسیبی به توافق نرسانده است.
صحبت‌هایی در ایالات متحده می‌شود که می‌گویند مذاکره کنندگان با لغو همه تحریم‌های دوره ترامپ موافقت نکرده اند. اقای مالی هم حرف مشابهی را روز جمعه بیان کرده که برخی از تحریم‌های دوره ریاست جمهوری قبلی ایالات متحده برداشته شدنی نیستند. این صحبت‌هایی که از واشنگتن به گوش می‌رسد نشانه چیست؟
بحث تحریم‌ها بحث پیچیده‌ای است و یک سری از آن‌ها هستند که طرف آمریکایی معتقدند ربطی به توافق برجام ندارند و مربوط به مسائل هسته‌ای نیست. مثل تحریم‌های مربوط به حقوق بشر و تحریم‌هایی در ارتباط با فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و اختلافات دیگر. اما تحریم‌هایی هستند که با فعالیت‌های ایران در زمینه انرژی هسته‌ای ارتباط دارند. اما اینکه کدام یکی از آن‌ها مربوط به چه مساله‌ای است، خودش تبدیل به موضوعی پیچیده شده است. اینکه ایا تحریم‌های دوره ترامپ باید همه برداشته شوند یا نه؟ ایران میگوید که بله و تمام تحریم‌هایی که در چهارسال اخیر اعمال شده باید برطرف شوند. اما طرف مقابل میگوید که نه و ممکن است که برخی از آن‌ها مربوط به مسائل هسته‌ای نیستند و بهتر است که باقی بمانند.
روابط ایران و امریکا پیچیده است و تحریم‌ها هم پیچیده اند. واکنش ایران هم پیچیدگی‌های خودش را دارد. نباید انتظار داشته باشیم که برجام همه مشکلات را حل کند. فقط میتواند یک گام رو به جلو باشد که یکی از پرتنش‌ترین مسائل بین دو کشور را که موضوع هسته‌ای است در بربگیرد. وگرنه اختلافات فراوانی هست که مخالفین برجام به ویژه رژیم صهیونیستی، عربستان و مخالفین برجام در داخل امریکا به آن‌ها اصرار دارند.
بیشتر بخوانید:انتخاب رئیسی خللی در ادامه مذاکرات وین ایجاد نمی‌کند/ وزارت کشور و امور خارجه باید توسط چهره‌های متعادل هدایت شوند
موضوع دیگر همین مخالفان داخل امریکا هستند. جمهوری خواهانی که در کنگره امریکا مشغولند بابت برداشته شدن همین میزان از تحریم‌ها هم از بایدن شکایت دارند. ایا رییس جمهور آمریکا این توان را دارد که از پس آن‌ها بر بیاید؟
تحریم‌های علیه ایران دو بخشند. یا تحریم‌های کنگره اند و یا تحریم‌های اجرایی. آن‌هایی که مربوط به کنگره هستند رییس جمهوری میتواند به مدت شش ماه آن‌ها را تعلیق کند. اما تحریم‌های اجرایی را شخص رییس جمهور، هر کسی که باشد قادر به لغو آنهاست؛ بنابراین بله بایدن اختیاراتی دارد که تحریم‌ها را تعلیق کند. اما اینکه چه تحریم‌هایی را ایران می‌خواهد که لغو شوند و چه تحریم‌هایی را امریکایی‌ها قادر به لغوش هستند موضوعی است که بین مذاکره کنندگان در وین وجود دارد و اطلاعات دقیقی از آن در دسترس نیست.
به تازگی اقای واعظی گفته اند که تحریم‌های مرتبط با بیت رهبری هم برداشته شده اند. ایا چنین خبر‌هایی صحت دارد و اینکه چنین اقداماتی را می‌توان گام رو به جلویی از جانب دولت بایدن در نظر گرفت؟
به طور خیلی مشخص در این مورد هنوز مشخص نیست که تحریم‌هایی در مورد سپاه، رییس جمهور منتخب و بیت رهبری چه تحریم‌هایی هستند و چگونه هستند. اما برای ایران مساله مهمی است که در مذاکرات به آن‌ها باید پرداخته شود. وگرنه بدون اینکه این دست از تحریم‌ها لغو شوند، ایران حاضر به توافقی با واشنگتن نیست.
ایران میگوید حدود ۱۰۴۰ تحریم برداشته می‌شود و در موردش صحبت شده. ایا ایران به همین تعداد قانع می‌شود؟
این همان تحریم‌های مطابق با برجام هست. الان زمان برای دو طرف تغییر کرده و با انتخابات ایران هم وضعیت کمی عوض شده است. اولویت‌های دو طرف هم عوض شده. به طور کلی، اما همان چارچوب در نظر است و دو طرف دارند این‌ها را با نیاز‌های روز و مسائل روز وفق می‌دهند.
رییس جمهور معتقد است که دولت سیزدهم میتواند کارش را بدون تحریم‌ها شروع کند. این حرف میتواند به معنای برداشته شدن بخش مهمی از تحریم‌های علیه ایران باشد. ایا چنین گفته‌هایی به این معناست که تحریم‌هایی که اقتصاد ایران را نشانه گرفته بودند، مانند مسائل بانکی و فروش نفت و... به زودی برطرف می‌شوند؟
بله به نظر می‌آید که همینطور باشد. منظور همین است که تحریم‌های اقتصادی برداشته شوند. این‌ها ملموس ترند و روی زندگی مردم و رضایت شان تاثیر دارد. تحریم‌های غیر اقتصادی اثرشان کمتر است. ایران ۴۰ سال است که تحریم بوده، اما تحریم‌های اقتصادی مربوط به پس از شروع قضیه هسته‌ای است و در زمان اقای احمدی نژاد و حدود سال ۱۳۸۹ بیشترین تحریم اقتصادی و همه جانبه رخ داد و در دوره ترامپ هم به اوج خود رسید. سایر تحریم‌ها همچنان موضوع بحث و مهم هستند، اما اقتصادی نیستند و این برای دولت جدید ایران خیلی مهم است که شرایطی پیش بیاید که ایران در روابط اقتصادی خود با کشورهای ثالث مشکلات اقتصادی به دلیل تحریم نداشته باشد. وگرنه ایران با امریکا روابط اقتصادی خاصی ندارد. آنچه مهم است اینکه ایالات متحده نتواند در روابط اقتصادی ایران با سایر کشور‌ها دخالت داشته باشد.
