اینجا در خاورمیانه دیگر آب نیست، دولت‌ها هم اوضاع را وخیم‌تر می‌کنند
خشکسالی از گذشته‌های دور تا کنون از ویژگی‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است. اما اکنون تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد فصل‌های خشک طولانی‌تر شده و همچنین افزایش گرما و دما نیز مشکل ساز شده است.
رویداد۲۴ اکونومیست نوشت: در محله الجزیره که کاخ ریاست جمهوری و سفارتخانه‌های خارجی در آن مستقر هستند، برخی فکر می‌کنند فشار آب دیر افزایش می‌یابد. اما این را به کسانی که در حومه پایتخت الجزایر زندگی می‌کنند، جایی که شیر‌ها برای چند روز است خشک شده اند و شاهد افزایش دما هستیم، نگویید. معترضین راه‌های اصلی و راه آهن را مسدود کرده اند. یک روزنامه نگار محلی با انتقال طرز فکر معترضین می‌گوید: اگر جریان آب متوقف شود، همه چیز با مشکل مواجه خواهد شد.
الجزایر تنها کشوری نیست که با این شرایط روبرو است. در چند ماه گذشته اعتراضات در مورد کمبود آب در ایران، عراق، سودان و یمن آغاز شده است. کمبود آب در ناآرامی‌های دیگر در خاورمیانه و شمال آفریقا نقش دارد.
بیشتر بخوانید: پاسخ نماینده اهواز به اظهارات وزیر پیشین نیرو: آبی در خوزستان برای انتقال وجود ندارد
خشکسالی از گذشته‌های دور تا کنون از ویژگی‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است. اما اکنون تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد فصل‌های خشک طولانی‌تر شده و همچنین افزایش گرما و دما نیز مشکل ساز شده است. پیش بینی می‌شود که بارندگی در بعضی از نقاط به طور ناگهانی کاهش یابد و کشاورزان مجبور به حفر چاه‌های بیشتر شوند، سفره‌های زیرزمینی را تخلیه کرده و به طور بالقوه خسارات زیست محیطی غیر قابل جبرانی ایجاد کنند. در بیشتر مناطق روند به سمت آینده‌ای خشک تر، گرمتر و بدبختی آفرین‌تر است.
برخی از دولت‌ها با این مشکل سر و کار دارند. اسرائیل و کشور‌های حوزه خلیج فارس به نیروگاه‌های آب شیرین کن متکی هستند که می‌توانند با انرژی خورشیدی کار کنند و یک متر مکعب آب شیرین معادل ۳۰۰۰ بطری آب کوچک را با ۵۰ سنت تولید کنند. اما بسیاری از دولت‌ها اوضاع شان بدتر است. معترضان، سوء مدیریت و فساد را عامل بسیاری از بدبختی‌ها می‌دانند. حسن الجنابی، وزیر اسبق منابع آب در عراق می‌گوید: بخش آب در حال از هم پاشیدن است و یک انفجار رخ خواهد داد.
بانک جهانی می‌گوید: بخش عظیمی از آب شیرین گرفته شده از منابع آب زیرزمینی یا سطحی در جهان در بخش کشاورزی استفاده می‌شود که حدود ۷۰ درصد است. این نسبت در خاورمیانه و شمال آفریقا حتی بیشتر است و به حدود ۸۰ درصد می‌رسد. تولید محصولات در این مناطق خشک کاملاً به آبیاری متکی هستند و مقامات می‌گویند که حمایت از کشاورزی موجب کاهش مهاجرت روستایی می‌شود و نیاز به استفاده از ارز برای واردات مواد غذایی را کاهش می‌دهد. بنابراین، به عنوان مثال، مصر به کشاورزان خود اجازه می‌دهد آب را از رود نیل برای مصارف کشاورزی بگیرند، در حالی که فقط هزینه پمپاژ از آن‌ها دریافت می‌شود.
این یارانه‌ها مدت هاست که کشاورزان منطقه را به هدر دادن آب در مقیاس گسترده ترغیب می‌کند. هنوز هم رهبران تمایل دارند از آب ارزان به عنوان راهی برای کسب پشتیبانی مردم یا دستیابی به منافع شخصی خود استفاده کنند. رژیم در اردن، یکی از خشک‌ترین کشور‌های جهان، از کشاورزان قبایل قدرتمند در دره اردن به عنوان یک منبع درآمد استفاده می‌کند. در ایران، برای خنک سازی کارخانه‌های تولید فولاد در اصفهان رودخانه‌ای تغییر مسیر داده شد. قدیمی‌ها به یاد می‌آورند که کشتی‌هایی که به آمریکا می‌رفتند از رودخانه کارون عبور می‌کردند و این استان تأمین کننده‌ی آب شیرین بخش زیادی از شهر‌های ایران بود. اما ساخت ده‌ها سد، رودخانه‌ها و باتلاق‌های خوزستان را خشک کرده است.
کسانی که در الجزایر هستند اغلب فساد را عامل مشکلات آب خود می‌دانند. گفتنی است، دولت طی دو دهه گذشته بیش از ۵۰ میلیارد دلار برای پروژه‌های آب هزینه کرده است، اما بیشتر آن تبخیر شده است. یک وزیر پیشین منابع آب به دلیل سرقت پول به زندان محکوم شده و در هفته‌های اخیر دو نفر دیگر دستگیر شده اند. همچنین، ده واحد از ۱۱ کارخانه آب شیرین کن ساخته شده توسط یک شرکت تابعه در حال خراب شدن است. این ماجرا در عراق نیز تقریباً به همین منوال است، جایی که احداث یک دستگاه آب شیرین کن بزرگ سال‌ها به تأخیر افتاده است، زیرا گروه‌های حاکم بر این کشور در مورد اینکه چه کسی قرارداد را تصاحب کند با یکدیگر اختلاف دارند.
جنگ در برخی از کشورها، حفظ زیرساخت‌های آب را سخت کرده است و از آب بعنوان سلاح استفاده می‌شود. مثلاً، داعشی‌ها سعی کردند سد فرات را هدف قرار دهند تا مخالفان خود را در عراق تحت فشار بگذارند. شورشیان مورد حمایت ترکیه در شمال سوریه، عملکرد دستگاه آبی را که آب مورد نیاز کرد‌ها را تأمین می‌کرد، متوقف کرده اند. گزارشی از دانشگاه صنعا تخمین زده است که ۷۰ درصد از درگیری‌های روستایی در یمن، قبل از جنگ داخلی، با اختلافات بر سر آب آغاز شده است.
آب حتی می‌تواند عامل اصلی درگیری‌های آینده باشد. مصر و سودان با اتیوپی در مورد پر کردن سدی غول پیکر در رود نیل درگیر هستند. عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر به طرز تهدیدآمیزی می‌گوید: همه گزینه‌ها در دسترس است. ترکیه و ایران همچنین در حال ساخت سد‌هایی هستند که آب جاری شده به کشور‌های عربی را جمع می‌کنند. محاصره غزه توسط اسرائیل نشان می‌دهد که این سرزمین امکانات لازم برای تولید آب آشامیدنی کافی را در اختیار ندارد.
برخی از ناظران عمیق‌تر به موضوع آب نگاه کرده اند. به طور مثال، اِرآن فیتلسون از دانشگاه عبری اورشلیم در اسرائیل می‌گوید: نمک زدایی آب ارزان‌تر از جنگ بر سر آن است. هنوز هم ناآرامی‌های مربوط به آب می‌تواند عواقب جهانی داشته باشد. به عنوان مثال، یمنی‌ها در حال حاضر روستا‌های خشک شده را رها می‌کنند. بدون مشارکت، مدیریت و سرمایه گذاری بهتر، این خطر وجود دارد که میلیون‌ها نفر از ساکنان منطقه به پناهندگان آب و هوایی تبدیل شوند.
الجزایر تنها کشوری نیست که با این شرایط روبرو است. در چند ماه گذشته اعتراضات در مورد کمبود آب در ایران، عراق، سودان و یمن آغاز شده است. کمبود آب در ناآرامی‌های دیگر در خاورمیانه و شمال آفریقا نقش دارد.
بیشتر بخوانید: پاسخ نماینده اهواز به اظهارات وزیر پیشین نیرو: آبی در خوزستان برای انتقال وجود ندارد
خشکسالی از گذشته‌های دور تا کنون از ویژگی‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بوده است. اما اکنون تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد فصل‌های خشک طولانی‌تر شده و همچنین افزایش گرما و دما نیز مشکل ساز شده است. پیش بینی می‌شود که بارندگی در بعضی از نقاط به طور ناگهانی کاهش یابد و کشاورزان مجبور به حفر چاه‌های بیشتر شوند، سفره‌های زیرزمینی را تخلیه کرده و به طور بالقوه خسارات زیست محیطی غیر قابل جبرانی ایجاد کنند. در بیشتر مناطق روند به سمت آینده‌ای خشک تر، گرمتر و بدبختی آفرین‌تر است.
برخی از دولت‌ها با این مشکل سر و کار دارند. اسرائیل و کشور‌های حوزه خلیج فارس به نیروگاه‌های آب شیرین کن متکی هستند که می‌توانند با انرژی خورشیدی کار کنند و یک متر مکعب آب شیرین معادل ۳۰۰۰ بطری آب کوچک را با ۵۰ سنت تولید کنند. اما بسیاری از دولت‌ها اوضاع شان بدتر است. معترضان، سوء مدیریت و فساد را عامل بسیاری از بدبختی‌ها می‌دانند. حسن الجنابی، وزیر اسبق منابع آب در عراق می‌گوید: بخش آب در حال از هم پاشیدن است و یک انفجار رخ خواهد داد.
بانک جهانی می‌گوید: بخش عظیمی از آب شیرین گرفته شده از منابع آب زیرزمینی یا سطحی در جهان در بخش کشاورزی استفاده می‌شود که حدود ۷۰ درصد است. این نسبت در خاورمیانه و شمال آفریقا حتی بیشتر است و به حدود ۸۰ درصد می‌رسد. تولید محصولات در این مناطق خشک کاملاً به آبیاری متکی هستند و مقامات می‌گویند که حمایت از کشاورزی موجب کاهش مهاجرت روستایی می‌شود و نیاز به استفاده از ارز برای واردات مواد غذایی را کاهش می‌دهد. بنابراین، به عنوان مثال، مصر به کشاورزان خود اجازه می‌دهد آب را از رود نیل برای مصارف کشاورزی بگیرند، در حالی که فقط هزینه پمپاژ از آن‌ها دریافت می‌شود.
این یارانه‌ها مدت هاست که کشاورزان منطقه را به هدر دادن آب در مقیاس گسترده ترغیب می‌کند. هنوز هم رهبران تمایل دارند از آب ارزان به عنوان راهی برای کسب پشتیبانی مردم یا دستیابی به منافع شخصی خود استفاده کنند. رژیم در اردن، یکی از خشک‌ترین کشور‌های جهان، از کشاورزان قبایل قدرتمند در دره اردن به عنوان یک منبع درآمد استفاده می‌کند. در ایران، برای خنک سازی کارخانه‌های تولید فولاد در اصفهان رودخانه‌ای تغییر مسیر داده شد. قدیمی‌ها به یاد می‌آورند که کشتی‌هایی که به آمریکا می‌رفتند از رودخانه کارون عبور می‌کردند و این استان تأمین کننده‌ی آب شیرین بخش زیادی از شهر‌های ایران بود. اما ساخت ده‌ها سد، رودخانه‌ها و باتلاق‌های خوزستان را خشک کرده است.
کسانی که در الجزایر هستند اغلب فساد را عامل مشکلات آب خود می‌دانند. گفتنی است، دولت طی دو دهه گذشته بیش از ۵۰ میلیارد دلار برای پروژه‌های آب هزینه کرده است، اما بیشتر آن تبخیر شده است. یک وزیر پیشین منابع آب به دلیل سرقت پول به زندان محکوم شده و در هفته‌های اخیر دو نفر دیگر دستگیر شده اند. همچنین، ده واحد از ۱۱ کارخانه آب شیرین کن ساخته شده توسط یک شرکت تابعه در حال خراب شدن است. این ماجرا در عراق نیز تقریباً به همین منوال است، جایی که احداث یک دستگاه آب شیرین کن بزرگ سال‌ها به تأخیر افتاده است، زیرا گروه‌های حاکم بر این کشور در مورد اینکه چه کسی قرارداد را تصاحب کند با یکدیگر اختلاف دارند.
جنگ در برخی از کشورها، حفظ زیرساخت‌های آب را سخت کرده است و از آب بعنوان سلاح استفاده می‌شود. مثلاً، داعشی‌ها سعی کردند سد فرات را هدف قرار دهند تا مخالفان خود را در عراق تحت فشار بگذارند. شورشیان مورد حمایت ترکیه در شمال سوریه، عملکرد دستگاه آبی را که آب مورد نیاز کرد‌ها را تأمین می‌کرد، متوقف کرده اند. گزارشی از دانشگاه صنعا تخمین زده است که ۷۰ درصد از درگیری‌های روستایی در یمن، قبل از جنگ داخلی، با اختلافات بر سر آب آغاز شده است.
آب حتی می‌تواند عامل اصلی درگیری‌های آینده باشد. مصر و سودان با اتیوپی در مورد پر کردن سدی غول پیکر در رود نیل درگیر هستند. عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر به طرز تهدیدآمیزی می‌گوید: همه گزینه‌ها در دسترس است. ترکیه و ایران همچنین در حال ساخت سد‌هایی هستند که آب جاری شده به کشور‌های عربی را جمع می‌کنند. محاصره غزه توسط اسرائیل نشان می‌دهد که این سرزمین امکانات لازم برای تولید آب آشامیدنی کافی را در اختیار ندارد.
برخی از ناظران عمیق‌تر به موضوع آب نگاه کرده اند. به طور مثال، اِرآن فیتلسون از دانشگاه عبری اورشلیم در اسرائیل می‌گوید: نمک زدایی آب ارزان‌تر از جنگ بر سر آن است. هنوز هم ناآرامی‌های مربوط به آب می‌تواند عواقب جهانی داشته باشد. به عنوان مثال، یمنی‌ها در حال حاضر روستا‌های خشک شده را رها می‌کنند. بدون مشارکت، مدیریت و سرمایه گذاری بهتر، این خطر وجود دارد که میلیون‌ها نفر از ساکنان منطقه به پناهندگان آب و هوایی تبدیل شوند.
منبع: انتخاب
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
